ဒီေန.သီတင္းကြ်တ္လၿပည္.ေန.လည္းၿဖစ္၊အဘိဓမၼာအခါေတာ္ေန.လည္းၿဖစ္ပါသည္၊
ၿပည္ပမွာသီတင္းကြ်တ္လၿပည္.ေန.ေတြကိုပ်င္းရိၿငီးေငြ.စြာၿဖတ္ေက်ာ္လာရတာၿကာခဲ.ၿပီ
ၿဖစ္ပါသည္၊
ၿမန္မာၿပည္တြင္တုန္းကေတာ.သီတင္းကြ်တ္ခုလိုလမ်ိဳးေတြဆိုရင္ကြ်န္ေတာ္တို.အဖိုးအဖြား
အိမ္မွာေဆြမ်ိဳးေတြစုဆည္းၿကႏွင္.ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမဝမ္းကဲြေနႏွင္.ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးစကားလက္
ဆံုက်ရင္းလူၿကီးေတြကလည္းေရွးေဟာင္းေႏွင္းၿဖစ္ေတြေၿပာၿက၊ကြ်န္ေတာ္တို.လူငယ္ေတြကလည္း
အခ်င္းခ်င္းစကားေၿပာၿကေဆြးေႏြးၿကႏွင္.အေတာ္ေပ်ာ္ဖို.ေကာင္းပါသည္၊
အခုက်ေတာ.လညး္အသီးသီးအေဝးဆီမွာကိုယ္ဆီႏွင္.ေပါ.၊
ေငြသီးခ်ိန္
ခုလိုသီတင္းကြ်တ္ရာသီမ်ိဳးဆိုရင္ကြ်န္ေတာ္တို.ညီအကိုဝမ္းကဲြေတြစုၿပီး စီးပြါးရွာေကာင္းတဲ.အခ်ိန္
လည္းၿဖစ္သည္၊
ကြ်န္ေတာ္တုိ.လက္ထဲမွာမုန္.အသီးသီး၊စားစရာအစံုအလင္ႏွင္.ေပါ.၊ဖြားေအကိုကန္ေတာ.မည္။ႏွစ္ဘက္
ေဆြမိ်ဳးေတြကိုကန္ေတာ.ရင္းပိုက္ဆံရွာလို.ေကာင္းခဲ.သည္၊
ကုသိုလ္ရခ်င္တဲ.စိတ္ကနဲနဲရယ္ႏွင္.၊ ကန္ေတာ.ၿပီးလို.မွအဖြားဆုေပးသံကိုဆံုးေအာင္နားမေထာင္ခ်င္။
အဖြားမုန္.ဖိုးဘယ္ေလာက္ေပးဖို.ပိုက္ဆံဘယ္ေလာက္ထုတ္ေနသလဲဆိုတာကိုသာအာရံုစိုက္ေနမိသည္၊
ကြ်န္ေတာ္တင္ပဲလားဆုိေတာ.မဟုတ္၊တၿခားကြ်န္ေတာ္.ညီအကိုဝမ္းကဲြေတြလည္းထိုနည္းလည္းေကာင္းပါ
ပဲ၊ပိုက္ဆံနည္းရင္ေတာ.အဖြားကိုဝိိုင္းေအာ္ၿကဖို.ၿပင္သည္၊
ဒီလိုနဲ.ပဲသီတင္းကြ်တ္ရာသီဟာငယ္ရြယ္တဲ.သူေတြအတြက္ေတာ.လက္ထဲမွာေငြနဲနဲသီးသည္.လေပါ.ဗ်ာ၊
ဒါေပမယ္.လညး္အခုေတာ.ဒီေပ်ာ္စရာေတြဟာလညး္ေဝးကြာလို.လာခဲ.ၿပီေလ၊
ၿပည္ပမထြက္လာခင္အခ်ိန္လြန္ခဲ.ႏွစ္ေတြမွာပင္ကိုယ္တိုင္အသိစိတ္ေတြေၿပာင္းခဲ.ရၿပီၿဖစ္သည္၊
ကန္ေတာ.ခံစင္ၿမင္.
အဖြားလည္းဆံုးပါးသြားခဲ.ၿပီၿဖစ္သည္၊ကိုယ္တုိင္လည္းၿကီးေကာင္ၿကီးမားအရြယ္ေရာက္လာခဲ.ၿပီ၊
အသက္၃၀ေက်ာ္လာခဲ.တဲ.လူလတ္ပိုင္းတေယာက္ၿဖစ္လာခဲ.ၿပီ၊
ကိုယ္.ေအာက္ကတက္လာတဲ.တူေတြတူမေတြ၊ကိုယ္.ထက္ငယ္ၿကတဲ.ေမာင္ႏွမတဝမ္းကဲြေတြကကိုယ္.ကို
ကန္ေတာ.ခံစင္ၿမင္.ေပၚသို.အတင္းထိုးတင္ကုန္ၿကၿပီၿဖစ္သည္၊
ကိုယ္ကၿငင္းပယ္ေတာ.လည္းမရ၊ ငါ.ကိုကန္ေတာ.ရေလာက္ေအာင္အဲေလာက္အသက္မၿကီးေသးပါဘူးဆိုလဲမရ၊
အတင္းကိုလက္အုပ္ခ်ီၿပီးကန္ေတာ.ၿကၿပန္သည္၊
သူတို.ကကန္ေတာ.ၿပန္ေတာ.ကိုယ္ကလည္းဆုေတာင္းေပးမယ္လုပ္ေတာ.ကေလးေတြကဆုေပးတာကိုမလိုခ်င္ၿက၊
မုန္.ဖိုးကိုသာလုိခ်င္ၿကသည္၊
လူၿကီးေတြကဝိုင္းၾသဘာေပးၿကသည္၊ မင္းတို.ၿပန္ဝတ္လည္ၿပီေပါ.၊ပိုက္ဆံသာေကာင္းေကာင္းရွာထားေပေတာ.တဲ.၊
ေၿသာ္အခုေတာ.ကြ်န္ေတာ္တို.ရာသီမဟုတ္ေတာ.၊ေနာက္ကေလးငယ္ေတြရဲ.ရာသီေပါ.ဗ်ာ၊
ၿဗမၼာႀကီးက်ိတ္အသဲကြဲေနမွာစိုးလို.ပါ၊၊
အဲေနာက္တခုကသီတင္းကြ်တ္ၿပီဆိုရင္မဂၤလာေဆာင္ရမည္လို.ဘယ္သူကမ်ားသတ္မွတ္ထားခဲ.ၿကလဲမသိ၊
ဘုရားကလည္း သီတင္းကြ်တ္ရင္မဂၤလာေဆာင္ၿကဖို.ေဟာခဲ.တယ္လို.တခါမွလည္းမဖတ္ခဲ.ရဘူးခဲ.၊
ဒါကိုပင္သီတင္းတခါကြ်တ္ရင္တခ်ိဳ.လူမ်ားကမသိမသာတမိ်ဳး။သိသိသာသာတမိ်ဳးခလုတ္တိုက္ခ်င္ၿကသည္၊
ေရွ့ကလည္းဂုဏ္ပုဒ္ေလးပါေဖာ္လိုက္ေသးတယ္၊
ဘယ္လိုတုန္းလူပ်ိဳၿကီးရဲ.ဆိုတာပါလိုက္ေသးတယ္၊သူတို.လည္းရွာေကြ်းထား၇တာမဟုတ္၊
သီတင္းေတြလည္းကြ်တ္ၿပီေနာ္၊ဂ်ီးမ်ားမေနနဲ.ေတာ.ဆိုတာကတမ်ိဳး၊ရတာမလို၊လိုတာမရမ်ားၿဖစ္ေနလား
ဆိုတာကတဖံု၊အမ်္ိဳးမ်ိ္ဳးလူ.စိတ္ကိုမခံခ်င္ေအာင္လာလာဆြေပးေနၿကသည္၊
တခါေတာ.လူပ်ိဳၿကီးဆိုတာၿဗမၼာၿပည္ကေနဆင္းသက္လူၿဖစ္လာခဲ.ရတာဗ်၊သိရဲ.လား၊အညီွအေဟာက္အိမ္ေထာင္
သားေမြးရတာကိုစိတ္မပါဘူးဗ် ခပ္ရြတ္ရြတ္ၿပန္ေၿပာမိေတာ.၊သူတို.ကထပ္ၿပီးကလိသြားၿပန္ေသးသည္၊
ေအာ္ၿဗမၼာၿကီးက်ိတ္အသည္းကဲြေနမွာစိုးလို.ပါဗ်ာတဲ.၊ကဲေကာင္းေရာ၊
အခုေတာ.ၿပည္ပမွာဆိုေတာ.ဒီလိုအသံမ်ိဳးေတြေတာ.မၿကား၇ေတာ.တာတမ်ိ္ဳးေကာင္းသည္။ကိုယ္.အလုပ္ႏွင္.ကိုယ္
ရွုပ္ေနၿကရ်္လည္းၿဖစ္သည္၊ဒါေၿကာင္.တခါတခါကိုယ္.ရင္ဘတ္ကိုၿပန္စမ္းမိသည္၊ ငါႏွလံုးခုန္သံေကာၿကားရေသးရဲ.
လားလို.၊ခပ္ၿမန္ၿမန္ခုန္ေနတဲ.ႏွလံုးခုန္သံကိုၿပန္ၿကားမိေတာ.မွ ကိုယ္.မ်က္ႏွာမွာရွက္ေနတဲ.အၿပံဳးတခုကိုေတြ.လိုက္
မိပါသည္၊ အင္း ၿဗမၼာၿကီးက်ိတ္အသည္းကဲြေနမွာစိုးလို.ပါဗ်ာ၊
အဘိဓမၼာေလးလဲတက္လွမ္းၿကဖို.
ဒီႏွစ္သီတင္းကြ်တ္ကေတာ.ထူးမည္ထင္သည္၊ ၿမန္မာၿပည္ၿကီးလညး္ကြ်တ္ခ်ိန္တန္ၿပီၿဲဖစ္သည္၊
မင္းသမီးမင္းသားဇာတ္ေပါင္းခန္းေရာက္ရ႕ေတာ.မည္အခ်ိန္ခါပင္၊ အက်ဥ္းေထာင္ေတြထဲမွာက်ေရာက္
ေနတဲ.နုိင္ငံေရးသမားအသီးသီးလည္းသီတင္းကြ်တ္ႏွင္.အတူကြ်တ္ခ်ိန္တန္ၿပီၿဖစ္သည္၊
လြတ္ေၿမာက္ေပးဖို.လညး္သတင္းေတြထြက္ေနပါသည္၊ဘာပဲေၿပာေၿပာလြုတ္ေပးဖို.လဲအခ်ိန္တန္ၿပီၿဖစ္သည္၊
ၿမန္မာၿပည္အတြက္အားလံုးဝိုင္းဝန္းၿကိဳးစားေပးၿကဖို.လိုပါလိမ္.မည္၊အခုခ်ိန္မွာအုပ္ခ်ဳပ္သူႏွင္.အဖိႏွိပ္ခံလူတန္းစား
မရွိသင္.ေတာ.ေပ၊သင္.ၿမတ္စြာေပါင္းစည္းရင္းၿမန္မာ.အေရးအတြက္လက္တဲြသြားေပးၿကဖို.သာလိုမည္လို.ထင္
ပါသည္၊ၿမန္မာၿပည္သည္လုပ္စရာေတြအမ်ားၿကီးက်န္ေနပါေသးသည္၊တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေၿဖ
ရွင္းဖို.ကိစၥလဲက်န္ေနပါေသးသည္၊တိုင္းၿပည္တိုးတက္ေရးအတြက္ေဆြးေႏြးပဲြေတြအမ်ားၿကီးလုပ္ရေပအုန္းမည္ၿဖစ္သည္၊
တိုင္းရင္းသားေတြႏွင္.ပတ္သက္ရ်္တိုင္းရင္းသားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုေမးၿကည္.ခဲ.ဖူးသည္၊လံုးဝခဲြထြက္ေရးကိုဦးတည္ခ်င္
တာလားလို.ေမးေတာ.၊အားလံုးနီးပါးကခဲြထြက္ေရးကိုေတာင္းဆိုေနၿကတာမဟုတ္ပါဘူး၊တုိင္းရင္းသားအခြင္.အေရး
တခ်ိဳ.ရရွိေရးႏွင္.ကိုယ္.ၿပည္နယ္ကိုကိုယ္တိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင္.ရေစခ်င္တာပဲရွိသည္၊ၿမန္မာၿပည္ကခဲြထြက္သြားဖို.
ဆႏၵမရွိၿကတဲ.လူကမ်ားသည္၊၊ဒါဆိုရင္တုိင္းၿပည္အတြက္ဘာလိုေသးလဲ၊ေစ.စပ္ေဆြးေနြးေရးေအာင္ၿမင္ဖို.အၿမန္ၿကိဳးစား
တြန္းအားေပးၿကဖို.သာရွိသည္၊
ဒီေနရာမွာတခုရွိတာကအရမ္းအေလာတၿကီးနဲ.ေရွ့ကိုမတိုးမိေစဖို.အေရးၿကီးပါသည္၊အလွမ္းက်ယ္ရင္အလယ္လတ္တတ္တဲ.
သေဘာလည္းရွိသည္မွတ္လား၊ေၿဖးေၿဖးမွန္မွန္နဲ.သာဆံုးၿဖတ္ခ်ကိမွန္မွန္ကန္ကန္နဲ.ေစတနာမွန္မွန္ထားၿကဖို.သာအေရးၿကီး
သည္မဟုတ္လား၊
ၿပည္ပကနိုင္ငံေရးသမားေတြကလည္းအစိုးရကိုေတာ္လွန္ေ၇းစင္ၿမင္.သို.သာတြန္းပို.မေနသင္.ေတာ.ပဲ၊အခုခ်ိန္ခါမွာအလုပ္
သင္.ဆံုးကိုသာအၿမန္လုပ္နုိင္ၿကဖို.လုိပါလိမ္.မည္၊နဝတတို.၊ဗကပတို.လုပ္မေနၿကပါနဲ.ေတာ.လို.ပဲေၿပာပါရေစ၊
ၿပည္ပမွာေရာက္ေနၿကတဲ.နုိင္ငံေရးသမားေတြလည္းသီတင္းကြ်တ္ခ်ိန္နဲ.အတူကြ်တ္လြတ္ဖို.လုိပါေတာ.ၿပီဆိုတာ
ေၿပာပါရေစ၊
တခါတေလေတာ.လည္းသုတၱန္ေဒသနာေတြအစား၊အဘိဓမၼာေလးလဲတက္လွမ္းသင္.တယ္လို.ထင္ၿမင္ယူဆမိပါေၿကာင္း
ကဲဒါေၿကာင္.သီတင္းကြ်တ္နဲ.အတူကြ်န္ေတာ္တို.အားလံုးလဲကြ်တ္တန္းဝင္ၿကရင္း၊
(သားခ်စ္)
Tuesday, October 11, 2011
Wednesday, October 5, 2011
ရာဇသႀကၤန္အမတ္ႀကီး ႏွင့္ ေခတ္သစ္ တရုတ္-ျမန္မာဆက္ဆံေရး
ရာဇသႀကၤန္အမတ္ႀကီး ႏွင့္ ေခတ္သစ္ တရုတ္-ျမန္မာဆက္ဆံေရး
(ကိုလွေရႊ၏ ေဖ့စ္ဘုတ္မွ ကူးယူပါသည္။ စာေရးသူလွေရႊသည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ ေခတ္ေဟာင္းသမိုင္းကိုေလ့လာခဲ့သည္။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွား မႈတြင္ပါ၀င္မႈေၾကာင့္ စစ္အစိုးရ၏ ထိမ္းသိမ္းမႈကိုခံခဲ့ရသည္။ နယ္စပ္ေဒသတြင္ ရခိုင္သတင္းစဥ္ အယ္ဒီတာ၊ ရခိုင္ျပည္အမ်ိဳးသားေကာင္စီ ႏိုင္ငံျခားေရးေကာ္မတီအဖြဲ႔င္၊ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ိဳးသား ေကာင္စီရုံးတြင္ လက္ေထာက္ဒါရိုက္တာ အျဖစ္တာ၀န္ထမ္း ေဆာင္ခဲဲ့သည္။ သမိုင္းႏွင့္ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္ကို CDC တြင္တာ၀န္ယူသင္ၾကားလ်က္ရွိသည္။)
ဒီရက္ပိုင္းအတြင္းတက္လာတဲ့ ျမန္မာႏွင့္တရုတ္ သတင္းေတြကိုၾကည့္ၿပီး က်ေနာ္တို႔ငယ္ ငယ္ကသင္ခဲ့ရတဲ့ ပုဂံ ရာဇ၀င္ထဲက ရာဇသႀကၤန္အမတ္ႀကီးရဲ့ သံတမန္ပရိယာယ္္ ကႊ်မ္းက်င္ပုံ ကိုသတိရမိပါတယ္။ ကူဗလန္ခမ္ ရဲ့တပ္ေတြ ပုဂံကို က်ဴးေက်ာ္လာေတာ့ရာဇသႀကၤန္အမတ္ ႀကီးဟာ ခမ္မင္းႀကီးဆီကို သံတမန္တဦး အေနႏွင့္(၁၂၈၆) သြားေရာက္ ခဲ့တယ္ လို႔သမိုင္း အထူး ျပဳေက်ာက္စာမွာ သင္ခဲ့ရတယ္။ ကူဗလန္ခမ္ ႏွင့္ေတြ႔ေတာ့ “ အရွင္မင္းႀကီး ရဲ့တိုင္း ျပည္က ႀကီးမားလွပါတယ္၊ စစ္သည္အင္အားလည္း သိန္းႏွင့္ခ်ီ ရွိေနပါတယ္၊ ကႊ်န္ေတာ္ မ်ိဳးတို႔၏ ပုဂံ မွာကား သဲကႏၱရ ထဲမွာ တည္ေနေသာ တိုင္းျပည္ငယ္ျဖစ္သည္၊ အရွင္မင္းႀကီး၏ စစ္သည္ ေတာ္တို႔ ပုဂံသုိ႔ခ်ီတက္မည္ ဆိုပါက စားစရာမရွိ ေသာ နယ္ေျမ၊ ထန္းပင္အတိ သာရွိေသာ နယ္ေျမ ကိုျဖတ္သန္းရမည္၊ ထန္းသီး ေပသီးမ်ား ကိုစားသုံးရပါက ၀မ္းကိုက္ေရာ ဂါျဖစ္ပြား လ်က္ ေသေၾကပ်က္စီးမႈအမ်ားႀကီးျဖစ္ေပၚလိမ့္မည္၊ အရွင္မင္းႀကီး၏ အက်ိဳးကိုလို ေသာ ငွာေလ်ာက္တင္ေသာစကားျဖစ္ပါသည္” လို႔ေလ်ာက္တင္လိုက္ေတာ့ ခန္မင္းႀကီးဟာ သူ႔တပ္ သား ေတြကို ဆုတ္ခြာဖို႔အမိန္႔ေပးခဲ့တယ္လို႔ သမိုင္းမွာေလ့လာခဲ့ဖူးပါတယ္။
လက္ရွိ ျမန္မာႏွင့္တရုတ္ျဖစ္ေနတဲ့ အက်ိဳးစီးပြားမဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ေတာ့ ရာဇသႀကၤန္ရဲ့ သံတမန္ ပရိယယ္က ကိုက္ညီမႈရွိမွာမဟုတ္ ပါဘူး။ ေအဒီ(၁၃)ရာစု က်ဴးေက်ာ္တုန္းက ပုဂံကိုလက္ ေအာက္ခံႏိုင္ငံအျဖစ္ ပဏာဆက္သဖို႔ေတာင္းဆိုရာက ပုဂံမင္း(နရသီဟပေတ့)ကလက္မခတဲ့ အတြက္ မြန္ဂုိိ တပ္ေတြက်ဴးေက်ာ္လာတာျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ျပသနာမွာရာဇသ ႀကၤန္အမတ္ႀကီးေျပာသလိုမ်ိဳးႏွင့္ေေျပလည္သြားမွာမဟုတ္ပါဘူး။
သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ရဲ့ ျမစ္ဆုံေရကာတာစီမံကိန္း ကိုသူ႔ရဲ့အစိုးရလက္ထက္မွ ရပ္တန္႔ထားမယ္ လို႔ စက္တင္ဘာ (၃၀) ရက္ေန႔မွာေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။ ေၾကျငာခ်က္ႏွင့္အတူေတြ႔ရတာကေတာ့ ျမန္မာ ျပည္သူေတြရဲ့ ခ်ီးးက်ုဴးေထာပနာ ျပဳတဲ့အသံႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္အသံကေတာ့ တရုတ္ ႏိုင္ငံံျခားေရး၀န္ႀကီးဌာန ရဲ့ေျပာခြင့္ရပုဂၢဳိလ္ (Hong Lei) သက္ဆိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံအေနျဖင့္ တရုတ္ ကုမၸဏီေတြရဲ့အက်ိဳးစီးပြား ေတြကို အာမခံေပးရမယ္လို႔ေျပာဆိုလိုက္ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာဆိုတဲ့ အထဲမွာ တရုတ္ႏိုင္ငံဘက္က ဘယ္အေနအထားထိ ေျပာေနသလဲဆိုတာ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားသုံး သတ္ဖို႔လိုအပ္ေနပါတယ္။
တရုတ္ႏိုင္ငံဟာအထီးက်န္ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္အစိုးရနဲ႔ (၁၉၉၀) ေက်ာ္မွာေပါင္းဖက္မိလာၾကတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ့စီးပြားေရးဟာလည္းႏွစ္ႏွစ္ဆယ္အတြင္း တဟုန္ထိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ကမၻာ့စီး ပြားေရးရဲ့နံပါတ္(၂)ေနရာကိုေရာက္္လာခဲ့တယ္။ စီးပြားေရးတိုးတက္မႈႏွင္အတူစြမ္းအင္လိုအပ္ ခ်က္ကလည္းႀကီးမာလာခဲ့ပါတယ္။ ဒီေန႔တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ့ စြမ္းအင္လိုအပ္ခ်က္ကမီဂါ၀တ္ (၁,၀၀၀,၀၀၀) တစ္သန္းရွိပါတယ္။ဒီေန႔ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာ မီဂါ၀တ္ (၃၅၀၀) ဘဲရွိပါေသးတယ္။
တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ့အေနာက္ေတာင္္ျပည္နယ္ေတြမွာ ကုန္ခန္းသြားျပီျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္မီးေသြးတြင္း ေတြေနရာမွာအစားထိုးမယ့္ စီမံကိန္းေတြကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းကခ်င္ျပည္နယ္တြင္းရွိ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြကို ဆည္အျဖစ္ေျပာင္းလဲေရးဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံအေနျဖင့္ ျမန္မာ ႏိုင္ငံက လိုခ်င္တဲ့စြမ္းအင္ ပမာဏကေရအား လ်ပ္စစ္တခုတည္းကေန မီဂါ၀တ္ (၂၀,၀၀၀) ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သုံးစြဲေနတဲ့ပမာဏရဲ့ (၆) ဆေလာက္ရွိ ပါတယ္။ လက္ရွိအ ေနအထားအရလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြ ပ်က္စီးေနတဲ့ႏိုင္ငံစာရင္း ထဲမွာ ပါေနျပီ။ တရုတ္လုိခ်င္တဲ့ေရအားလ်ပ္စစ္က မီဂါ၀တ္ (၂၀,၀၀၀) ႏွစ္ေသာင္းျဖစ္ ပါတယ္္(တရား၀င္ေၾကျငာခ်က္)။ အမွန္တကယ္ တရုတ္အစိုးရျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေရအား လ်ပ္စစ္စီမံ ကိန္းေပါင္းေျမာက္ျမားစြာမွာ ရင္းႏႈီးျမႈတ္ႏႈံဖို႔္အတြက္သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုး ထားပါတယ္။ အဲဒီသေဘာတူညီခ်က္အရတရုတ္အစိုး ရလိုခ်င္တဲ့ပမာဏက မီဂါ၀တ္ (၄၀,၀၀၀) ေလးေသာင္း ေလာက္ျဖစ္ေနပါတယ္။
မီဂါ၀တ္ (၂၀,၀၀၀) ဆိုတာ လက္ရွိထိုင္းႏိုင္ငံမွာသုံးေနတဲ့လ်ပ္စစ္စြမ္းအားႏွင့္ မတိမ္းမယိမ္း ဘဲရွိပါတယ္။ ထိုင္းနိုင္ငံရဲ့လ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ သုံးစြဲမႈက (၂၀၁၀) ခုႏွစ္မွာ မီဂါ၀တ္ (၂၄၀၀၀) ဘဲရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တရုတ္ကုမၸဏီေတြအေကာင္အထည္ ေဖၚမယ့္ေရအားလ်ပ္စစ္ စီမံကိန္း အားလုံးကိုေပါင္းလိုက္ရင္ မီဂါ၀တ္ (၄၀၀၀၀) ေလးေသာင္းေလာက္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ထိုင္းႏိုင္ငံလိုစက္မႈ ဖြဲ႔ၿဖိဳးေနဆဲႏိုင္ငံႏွစ္ခုေလာက္ သုံးစြဲလို႔ရတဲ့ လ်ပ္စစ္ပမာဏ ျဖစ္ပါတယ္။
တရုတ္ကုမၸဏီေတြ ဧရာ၀တီျမစ္ညာပိုင္းမွာတည္ေဆာက္မယ့္ ဆည္ (၇) ခုရွိပါတယ္။ အဲဒီစီမံ ကိန္းအတြက္ ကုန္က်မယ့္ ေငြစုစုေပါင္းက အေမရိကန္ေဒၚလာ (၂၀) ဘီလီေက်ာ္ရွိတယ္လို႔ တရုတ္အစိုးရ ရဲ့၀ါဒျဖန္႔ခ်ီေရး အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာ www.uachn.com မွာတင္ထား တယ္။ ျမစ္ဆုံဆည္ ဆိုတာ အဲဒီ (ရ) ခုထဲကတခု။ (၁) ျမစ္ဆုံဆည္ (၂) ခ်ီေဗြဆည္ (၃) ပါရွီဆည္ (၄) လာကင္ဆည္ (၅) ဖိေဖာဆည္ (၆) ေကာင္းလန္းဖူးဆည္ (၇) လိုင္ဇာဆည္တုိ႔ျဖစ္ပါ တယ္။ ျမန္မာအစိုးရ ရဲ့လ်ပ္တျပတ္ ဆုံးျဖတ္မႈ အေပၚ တရုတ္အစိုးရ ေတာ္ေတာ္ လည္း စိုးရိမ္ သြားပုံရပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရႏွင့္ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးဖို႔ ေတာင္းဆိုလိုက္တာပါ။
တရုတ္ရင္းႏႈီးျမႈတ္ႏႈံမႈေတြကိုၾကည့္ရင္ မူဆယ္-ေက်ာက္ျဖဴရထားလမ္းအတြက္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ(၂၀)ဘီလီယံ၊ ဧရာ၀တီျမစ္ညာပိုင္းဆည္(၇)ခုအတြက္အေမရိကန္ေဒၚလာ(၂၀) ဘီလီယံံ၊ ေေရနက္ဆိပ္ကမ္း၊ ဓါတ္ေငြ႔ပိုက္လိုင္းစီမံကိန္း၊ ျခားေသာ သံလြင္ျမစ္အ တြင္းမွာ ဆည္(၆)ခု၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ တ၀ွမ္းဆည္ေပါင္း (၉) ခုတည္ေဆာက္ဖုိ႔ စ္ေခါင္းေဆာင္ေတြႏွင့္လက္ မွတ္ေရး ထိုးထားပါျပီ။ စုစုေပါင္းရင္းႏႈီးျမႈတ္ႏႈံမႈဟာ ေဒၚလာ(၁၀၀) ဘီလီယံအထိေရာက္သြား ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေလာက္ရင္းႏႈီးျမႈတ္ႏႈံမႈကို ၾကည့္ရင္တရုတ္အစိုးရရဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚထား တဲ့စြမ္းအင္ဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာကို ခန္႔မွန္းလို႔ရနိုင္ပါတယ္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံထုတ္ (Foreign Policy) မဂၢဇင္းမွာ အနာဂါတ္ကာလမွာျဖစ္ေပၚလာမယ့္ စစ္ပြဲေတြဟ ာေတာင္တရုတ္ပင္လယ္မွာျဖစ္မယ္လို႔ေဟာ ကိန္းထုတ္ထားတာကို ၾကည့္ရင္ တရုတ္အေနနဲ႔ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ပထ၀ီအေနအထားမဟာဗ်ဴဟာ က်မႈကိုလြန္ခဲ့တဲ့ (၇)ႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက မ်က္စိက်ေနပုံရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္တရုတ္ကုမၸဏီ (၂၄)ခုဟာ ေရအားလ်ပ္စစ္ႏွင့္ စြမ္းအင္လုပ္ငန္းေတြမွာ ဘီလီယံရာခ်ီၿပီးျမႈတ္ႏႈံေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံအေန ႏွင့္ျမန္မာ့ပိုင္နက္ထဲမွာ ဘာေၾကာင့္ရင္းႏႈီးျမႈတ္ႏႈံမႈအၾကီးဆုံးလုပ္ေနရသလဲဆိုတဲ့အခ်က္က ျမန္မာျပည္ သူေတြအတြက္ ေမးခြန္းတခုျဖစ္လာပါတယ္။
ဒီေမးခြန္းရဲ့အေျဖကို ဦးသိန္းစိန္အစိုးရကေကာ အေျဖေပးႏိုင္ပါ့မလား။ လက္ရွိဦးသိန္းစိန္အစိုး ရရဲ့ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ကိုအသိအမွတ္ျပဳသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ (၂၀၁၀) မတိုင္မီက လက္မွတ္ေရးထိုး ထားတဲ့ ႏိုင္ငံရဲ့အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကို ျခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ ေနာက္စီမံကိန္းကိုေကာ ဘယ္လို ကိုင္တြက္ေျဖရွင္းမလဲဆိုတဲ့အခ်က္က ျပည္သူေတြအတြက္ ျမစ္ဆုံစီမံကိန္းလိုစိတ္၀င္စားမႈရွိ မွာပါ။ အဲဒီလို စိုးရိမ္မႈႏွင့္အတူအာရွ နဂါးႏွင့္ပတ္သတ္ၿပီး စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ အခ်က္ ေတြလည္းရွိေနပါတယ္။
တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ့စီးပြားေရးဟာ မၾကာခင္မွာ အေမရိကန္ရဲ့ စီးပြားေရးကို ေက်ာ္တက္ႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ ေဟာကိန္းထုတ္မႈေတြရွိေနပါတယ္။ တရုတ္ရဲ့စက္မႈတိုးမႈမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ၾကားခံႏိုင္ငံအျဖစ္ သုံးၿပီး စြမ္းအင္လုံျခဳံမႈကို ထိမ္းထားမယ္ဆိုရင္ တရုတ္ရဲ့တိုးတက္မႈကျမန္မာႏိုင္ငံ အက်ိဳးခံစား ခြင့္ေတြရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ထိမႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ ပထ၀ီအေနအထားက တရုတ္ႏိုင္ငံႏွင့္ကင္းကြာလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုတာကို သိထားသင့္ပါတယ္။ ပထ၀ီအေန အထားႏွင့္ကမၻာ့ သမိုင္းရဲ့ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္ကို က်ေနာ္တို႔ေက်ာ္လြန္၍မရႏိုင္ပါ။ (၁၉)ရာစုမွာ ဥေရာပ တိုက္သားေတြရဲ့ေရႊေရာင္လႊမ္းခဲ့တယ္၊ (၂၀)ရာစုမွာ အေမရိကန္ကေရႊေရာင္လႊမ္းခဲ့ တယ္။ (၂၁) ရာစုမွာ တရုတ္ကကမၻာ့နံပါတ္ (၁)ေနရာကိုယူလာႏိုင္တဲ့ အခ်က္ကို္ျမန္မာေခါင္းေဆာင္ ေတြစဥ္းစားထားသင့္တယ္။
နိဂုံးအေနႏွင့္တင္ျပရရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံဟာ စီးပြားေရးႏွင့္ မဟာလူဦးေရေပါက္ကြဲမႈ ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ ႏွစ္ခုၾကားညွပ္ေနေလေတာ့ ႏိုင္ငံရဲ့အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာပိုင္မႈကို (၁၃) ရာစုေခတ္ ပုဂံရာဇ၀င္ထဲကရာဇသႀကၤန္အမတ္ႀကီးလို သံတမန္ပရိယာယ္ကၽြမ္းက်င္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ မ်ားကသာထိမ္းသိမ္းႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ယူဆမိပါ တယ္။
Sources;
1. China calls for talks over shelved Myanmar dam (Reuters)
2. Political Events in the late 13th century, immediate causes (Origins of modern Burma)
3. www. burmariversnetwork.org
4. Upstream Ayeyawady Hydropower Projects Can Promote the Transformation of Myanmar’s Resources Advantage into Its Economic Advantage and Accelerate the Development of Its National Economy
ေလးစားစြာျဖင့္
လွေရႊ
တရုတ္ ကုန္သြယ္မႈလံုၿခံဳေရး
တရုတ္ ကုန္သြယ္မႈလံုၿခံဳေရး
စေန, 25 ဇြန္ 2011
By ဦးေအာင္ခင္ & မညိဳညိဳလြင္ 
အေနာက္တိုင္းနဲ႔ တရုတ္ျပည္ကို ကုန္သြယ္ရာမွာ ပင္လယ္ေရေၾကာင္း သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးဟာ အဓိကအခန္းက ပါဝင္ေနပါတယ္။ တရုတ္ကုန္သေဘၤာေတြကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ တရုတ္စစ္သေဘၤာေတြ အဆက္မျပတ္ လွည့္လည္ႏိုင္ေအာင္ ေထာက္ပံ့ေရးဆိပ္ကမ္းေတြရွိဖို႔ လိုအပ္တာကို ျမန္မာ၊ သီရိလကၤာ နဲ႔ ပါကစၥတန္ တို႔က ျဖည့္ဆည္းေပးပါလိမ့္မယ္။ ေရေၾကာင္းကိုခ်ည္း အားမကိုးဘဲ ကုန္းလမ္းကုန္းသြယ္ေရး ျမွင့္တင္ဖို႔အတြက္ တရုတ္-ဥေရာပ အျမန္ရထားလမ္းရွိဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီရည္ရြယ္ခ်က္ကို ဦးတည္ၿပီး အေဝးေျပး ရထားလမ္းစီမံကိန္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနပါတယ္။
ဥေရာပ-အေရွ ႔အလယ္ပိုင္း အာရပ္ေဒသနဲ႔ တရုတ္ျပည္ကို ရထားလမ္းဆက္သြယ္ဖို႔ ကုလသမဂၢ က အရင္ဆံုး စိတ္ကူးခဲ့ေပယ့္ လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနသူဟာ တရုတ္အစိုးရ ျဖစ္ပါတယ္။ တိဗက္ ရထားလမ္းကို နိေပါလ္ႏိုင္ငံအထိ ဆက္ေဖာက္ေနၿပီး လာအို၊ ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ ကေမာၻဒီးယား၊ ဗိယက္နမ္ နဲ႔ စကၤာပူကို ရထားလမ္းနဲ႔ ဆက္သြယ္ဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။ တရုတ္၊ ဥေရာပ၊ ရထားလမ္း ျဖတ္သြားမယ့္ႏိုင္ငံေတြကို စည္းရံုးသိမ္းသြင္းထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ရထားလမ္းစီမံကိန္းရဲ ႔ ဆက္စပ္ေနပံုကို စာတမ္းျပဳစုထားသူဟာ သုေတသီ Dr. Christina Lin ဆိုသူ တရုတ္အမ်ဳိးသမီး ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္သံုးႏိုင္ေအာင္ ျပင္ဆင္ထားတဲ့ ရထားဘူတာရံု တေထာင္ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ရထားလမ္းကို စစ္တပ္လႈပ္ရွားေရးနဲ႔ စစ္တပ္ေထာက္ပ့ံေရး လမ္းေၾကာင္းအျဖစ္ တရုတ္က အသံုုးျပဳေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
တရုတ္-တိဗက္ ရထားလမ္းကို ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ ဖြင့္လွစ္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ၂၀၀၈ တိဗက္ ဆႏၵျပပြဲ ျဖစ္ပြားေနတဲ့အခါမွာ ႏွစ္ရက္အတြင္း စစ္အင္အား ျဖည့္တင္းႏိုင္ခဲ့တာလို႔ သံုးသပ္ၾကပါတယ္။ တရုတ္ ေဆာက္လုပ္မယ့္ ရထားလမ္းေတြဟာ ကုန္သြယ္ေရးအတြက္ အေရးပါသလို စစ္ေရးအတြက္လည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ တရုတ္အေနာက္ပိုင္းျပည္နယ္ ရွင္းဂ်န္ ကလာတဲ့ ရထားလမ္းကို Kyrgyzstan, Tajikistan နဲ႔ Afghanistan တို႔ကို ျဖတ္သန္းၿပီး အီရန္ႏိုင္ငံထဲအထိ ေဆာက္လုပ္ဖို႔ တရုတ္က စီးမံကိန္းခ်ထားပါတယ္။ ဒီ ရထားလမ္းေဖာက္လုပ္ဖို႔ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံက သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးဝန္ႀကီးေတြ လြန္ခဲ့တဲ့ ေအာက္တိုဘာ က Tajikstan ႏိုင္ငံ၊ Dushanbe မွာ လက္မွတ္ထိုးၾကပါတယ္။ အီရန္ကေန အီရတ္၊ ဆီးရီးယား နဲ႔ တာကီကို ဆက္သြယ္မယ့္ ရထားလမ္းေဆာက္ဖို႔ တရုတ္က အီရန္ကို ေဒၚလာသန္းႏွစ္ေထာင္ ေထာက္ပံ့ပါလိမ့္မယ္။
တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေနတိုး (NATO) ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႔ဝင္တဦးျဖစ္တဲ့ Turkey နဲ႔ တရုတ္ျပည္ကို အျမန္ရထားနဲ႔ ဆက္သြယ္မယ့္ စီမံကိန္းကိုလည္း သေဘာတူထားပါတယ္။ တာကီ ကို ျဖတ္သန္းမယ့္ အျမန္ရထားလမ္းနဲ႔ တာကီ- ပါကစၥတန္ ရထားလမး္ စီမံကန္းမွာ Bulgaria ႏိုင္ငံပါ ပါဝင္ဖို႔ တရုတ္က ဖိတ္ေခၚထားပါတယ္။ Bulgaria ဆိပ္ကမ္း၊ ေလဆိပ္ နဲ႔ ျမစ္ေၾကာင္ေတြကို သံုးခြင့္ျပဳရင္ ေငြအမ်ားအျပား ထုတ္ေခ်းမယ္လို႔ တရုတ္ဘက္က ကမ္းလွမ္းထားပါတယ္။ တရုတ္-တာကီ ပူးတြဲ မဟာဗ်ဴဟာဆုိၿပီး စစ္ေရးေလ့က်င့္ခန္း ဆက္လုပ္ရာမွာလည္း ဒီ ရထားလမ္းဟာ အသံုးဝင္မယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ တရုတ္-ဥေရာပ ရထားလမ္းဟာ အေနာက္ပိုင္းျပည္နယ္ေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရးအတြက္ ရည္ရြယ္ပါတယ္။
ယူနန္၊ ရွင္းဂ်န္ နဲ႔ တိဗက္မွာ ကားလမ္း၊ ရထားလမ္းေတြ တုိးခ်ဲ ႔ေဆာက္လုပ္တာေၾကာင့္ တရုတ္-အိႏိၵယ နယ္စပ္ေဒသမွာ တရုတ္ဘက္က အမ်ားႀကီး တပန္းသာေနပါတယ္။ အိႏိၵယ အေရွ ႔ေျမာက္ေဒသ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးဟာ အလြန္ေခတ္ေနာက္က် ေနပါတယ္။ ရွိေနတဲ့ ကားလမ္းဟာ မိုးရြာတဲ့ဒဏ္ကို မခံႏိုင္လို႔ ပ်က္စီးေနတာမ်ားပါတယ္။ သစ္သားတံတားကို ကြန္ကရစ္တံတားအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းေနတာ အခုထက္ထိ မၿပီးႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ နယ္စပ္သြားဖို႔ သစ္သားတံတားကို အားကိုးေနရပါတယ္။
လူဦးေရမ်ားတဲ့ေနရာနဲ႔ နည္းတဲ့ေနရာ၊ ဆင္းရဲတဲ့ေနရာနဲ႔ ခ်မ္းသာတဲ့ေနရာ စတာေတြကို ဆက္သြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ရထားလမ္းဟာ တုိင္းျပည္စီးပြားေရးမွာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ စစ္တပ္ကို ေထာက္ပံ့ျဖည့္တင္းရာမွာ ရထားလမ္းဟာ အထိေရာက္ဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္ဟာ ကားလမ္း၊ ရထားလမ္းေတြကို နယ္စပ္အထိ အခိုင္အမာ တည္ေဆာက္ထားေပမယ့္ အိႏိၵယျပည္မနဲ႔ အာသံျပည္နယ္ကို ဆက္သြယ္ထားတဲ့ ရထားလမ္း တလမ္းသားရွိပါတယ္။ တိဗက္မွာ ရာသီမေရြးသံုးႏိုင္တဲ့ ႏွစ္လမ္းသြား ကားလမ္းကီလိုမီတာ ေျခာက္ေသာင္းေဆာက္လုပ္ထားပါတယ္။ အိႏိၵယ နဲ႔ တရုတ္ကို တုိးတက္ေနတဲ့ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကေပမယ့္ လက္ေတြ႔မွာေတာ့ အိႏိၵယဟာ တရုတ္ကို အမီွလိုက္ႏိုင္ဖို႔ အမ်ားႀကီးလုိေနေသးပါတယ္။
http://www.voanews.com/burmese/news
ျမန္မာ-တရုတ္ ႏိုင္ငံေရး ကစားကြက္မ်ား
ျမန္မာ-တရုတ္ ႏိုင္ငံေရး ကစားကြက္မ်ား
သမၼတ အသစ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေဟာင္း ဦးသိန္းစိန္သည္ သမၼတ ျဖစ္ၿပီး ပထမဦးဆုံး ႏိုင္ငံေတာ္ အလည္အပတ္ ခရီးအေနျဖင့္ တရုတ္ ႏိုင္ငံသို႔ မၾကာခင္ သြားေရာက္ လည္ပတ္လိမ့္မည္ဟု သိရွိရ၍ အတိတ္ ပစၥဳပၸန္ ရရွိထားေသာ သတင္းမ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ အနာဂတ္ ျဖစ္လာႏိုင္ေသာ အေျခအေနမ်ားကို မိမိ၏ ေထာက္လွမ္းေရး အေတြ႔အႀကံဳမ်ားအရ ေထာက္လွမ္းေရး မွန္းေျခ အစီရင္ခံစာ တေစာင္ ေရးသားတင္ျပအပ္ပါသည္။
အတိတ္ကာလ ျမန္မာအစိုးရ အဆက္ဆက္သည္ ကီလိုမီတာ ၂၂၀၀ ခန္႔(မိုင္ေပါင္း ၁၃၆၆.၂ မိုင္ခန္႔) ကုန္းေျမျခင္း နယ္နိမိတ္ ထိစပ္လ်က္ရွိေသာ တရုတ္ႏိုင္ငံ ကို အထူးသတိျပဳ ဆက္ဆံခ့ဲရပါသည္။ သမိုင္းေၾကာင္းအရ ပုဂံေခတ္ ပထမ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကို နရသီဟပေတ့မင္း လက္ထက္ တရုတ္ တို႔ ၀င္ေရာက္ဖ်က္ဆီးခ့ဲသျဖင့္ တိုင္းျပည္ပ်က္ခ့ဲရသည္။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏု လက္ထက္ တရုတ္ျဖဴတပ္မ်ား က်ဴးေက်ာ္မႈခံခ့ဲရၿပီး နယ္စပ္ၿမိဳ႕ သံုးၿမိဳ႕ကို တရုတ္ႏိုင္ငံသို႔ လႊဲေပးခ့ဲရသည္။ ဦးေန၀င္း လက္ထက္ တရုတ္-ျမန္မာ အေရးခင္းျဖစ္ခ့ဲၿပီးေနာက္ နယ္စပ္ေဒသ တေလွ်ာက္ ကိုးကန္႔ ၊ ၀ ၊ အခါ၊ ရွမ္း၊ ကခ်င္ ေဒသ မ်ားတြင္ ဗမာျပည္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ(ဗကပ)ကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဴ၍ တရုတ္စစ္တပ္ႏွင့္ ေထာက္လွမ္းေရးမ်ား ၀င္ေရာက္ေန ရာ ယူခ့ဲၾကသည္။ ယေန႔အထိ အဆိုပါျပႆနာ မၿပီးဆံုးေသးသည္ကို ေတြ႔ရပါမည္။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္ အေရးခင္းကာလအတြင္း တရုတ္-ျမန္မာ နယ္စပ္ေဒသအေျခအေနမွာ အေတာ္အတန္ တင္းမာခ့ဲဖူးပါသည္။ ထိုစဥ္က တရုတ္ႏွင့္ မဆလ အစိုးရ အေျခအေနမွာ ေကာင္းမြန္သည့္ ဆက္ဆံေရးမရိွပါ။ တရုတ္တို႔အေနျဖင့္ တရုတ္စစ္တပ္ တပ္မ ၂ ခု ကို နယ္စပ္တေလွ်ာက္ျဖန္႔ခ်ထားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းပိုင္း မႏၱေလးၿမိဳ႕ထိသိမ္းပိုက္ႏိုင္ေရး အစီအမံမ်ားဆြဲထားခ့ဲေၾကာင္း သိရွိခ့ဲရပါသည္။ တရုတ္တို႔သည္ အေမရိကန္ေလယာဥ္တင္သေဘၤာ ျမန္မာပိုင္ ေရ နယ္နိမိတ္ အတြင္းသို႔ ေရာက္လာသည္ကို အေၾကာင္းျပ ၍ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံသိမ္းပိုက္ေရး အႀကံအစည္မ်ား ေဆာင္ရြက္ခ့ဲပါသည္။
အေမရိကန္ ႏိုင္ငံ၏ အေျခအေနကိုၾကည္႔ၿပီးေနာက္ ပထမ အစီစဥ္ကိုဖ်က္၍ ဗကပ စစ္တပ္မ်ားကို ေထာက္ပ့ံေပးၿပီး သံလြင္ျမစ္ အေရွ႕ျခမ္း သိမ္းပိုက္ေရး စစ္ဆင္ေရးတခုကို အျပင္းအထန္ ဆင္ႏႊဲခ့ဲပါသည္။ အဆိုပါ မိုင္းယန္းစစ္ဆင္ေရးတြင္ ဗကပ တို႔ ရႈံးနိမ့္ခ့ဲၿပီးေနာက္ တရုတ္တို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ နည္းဗ်ဴဟာတခု ေျပာင္းလဲက်င့္သံုးလာခ့ဲပါသည္။ ပထမဦးဆုံး နယ္စပ္တိုင္းရင္းသား မ်ားအေပၚ ဗကပ ၏ ေခါင္းေဆာင္မႈကိုရုပ္သိမ္းၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ားကို ခြဲထြက္ခြင့္ျပဳခ့ဲပါသည္။ တရုတ္ ေထာက္လွမ္းေရးႏွင့္ ျမန္မာ ေထာက္လွမ္းေရး ေအာက္ေျခအဆင့္ အဆက္အသြယ္မ်ားျပဳလုပ္ၿပီး ထိေတြ႔ဆက္ဆံလာခ့ဲၾကပါသည္။
တရုတ္တို႔၏ အႀကံျပဳခ်က္အရ လက္နက္ကိုင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျပဳလုပ္ေရး ေပၚလစီကို ကိုးကန္႔ေခါင္းေဆာင္ ဖုန္ၾကားရွင္က ၁၉၈၉ ခု ႏွစ္တြင္ ကိုးကန္႔လူမ်ိဳး အက်ိဳးေဆာင္ ဘိန္းဘုရင္ ေလာ္စစ္ဟန္ မွတဆင့္ လာရိႈးၿမိဳ႕ရွိ အမွတ္ ၉ ေထာက္လွမ္းေရးတပ္မႉး ဗိုလ္မႉးသန္းေအး ကို ဆက္သြယ္လာခ့ဲပါသည္။ ယင္းသို႔ကမ္းလွမ္းလာခ်က္အေပၚ ထိုအခ်ိန္ န၀တ ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေစာေမာင္ ႏွင့္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ခင္ညြန္႔ တို႔မွ ဦးေန၀င္း၏သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ ကိုးကန္႔အဖြ႔ဲ၏ကမ္းလွမ္းခ်က္ကို လက္ခံခ့ဲပါသည္။ ကိုးကန္႔ၿပီး ေနာက္ တရုတ္နယ္စပ္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အသီးသီး န၀တ ႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား ရယူခ့ဲၾကပါသည္။ ထိုစဥ္က သေဘာတူညီခ်က္မ်ားအေပၚ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သန္းေရႊ၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေမာင္ေအး တို႔အေနျဖင့္ သေဘာမက်လွေသာ္လည္း မကန္႔ကြက္၀ံ့ၾကပါ။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္သန္းေရႊ အာဏာရလာခ်ိန္တြင္ တရုတ္ကို ခ်စ္လို႔ေပါင္းေနတာမဟုတ္ဘူး။ မလႊဲသာလို႔ေပါင္းေနတာဆိုၿပီး ေကြ်းေၾကာ္ခ့ဲဖူး သည္။ တရုတ္နယ္စပ္ရွိ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို တခါမွ်လက္ဆြဲ မႏႈတ္ဆက္ခ့ဲဘူးေခ်။ တခိ်န္ခ်ိန္ ျပန္တိုက္ရမည့္ သူမ်ား ဟု ေလးလပတ္ စစ္ဆင္ေရးမ်ား၌ တိုင္းမႉး တပ္မမႉး မ်ားကို ညႊန္ၾကားေလ့ရိွပါသည္။
၁၉၉၄ ခုႏွစ္ခန္႔က လာရႈိးၿမိဳ႕ စစ္ေဆးေရးဂိတ္တြင္ အမွတ္မထင္ တရုတ္လူမ်ိဳးတေယာက္ကို သူလွ်ိဳမ်ားသံုးသည့္ ဆက္သြယ္ေရး စက္မ်ားႏွင့္အတူ ဖမ္းမိလိုက္သည္။ စစ္ေၾကာေမးျမန္းရာ တရုတ္ျပည္မႀကီး ကို သူလွ်ိဳလုပ္ေနသည့္ တရုတ္ျဖဴေထာက္လွမ္းေရး (ထိုင္၀မ္ေထာက္လွမ္းေရး) ျဖစ္ေနသည္။ သူလွ်ိဳ ပိုက္ကြန္ကို ေဖာ္ထုတ္ဖမ္းဆီးလိုက္ရာ ဗိုလ္မႉးႀကီးအဆင့္ရွိ ေခါင္းေဆာင္ ျမန္မာ အမည္ ၀င္းႏိုင္ ကို ရန္ကုန္ ၈ မိုင္ ၌ ဖမ္းဆီးရမိခ့ဲသည္။ မႏၱေလး၊ ေမၿမိဳ႕၊ လားရႈိး၊ ကြပ္ခိုင္၊ မူဆယ္ ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ရွိသည့္ သူလွ်ိဳအဖြဲ႔၀င္မ်ား အပါအ၀င္ စုစုေပါင္း ၉ ဦးကိုဖမ္းဆီးမိခ့ဲသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို သူတို႔ သူလွ်ိဳလုပ္ငန္းမလုပ္ဘူး။ တရုတ္ႏိုင္ငံ ယူနန္ျပည္ နယ္ကို ပစ္မွတ္ထားၿပီး သတင္းရယူကာ ထိုင္၀မ္ကိုပို႔ေပးရေၾကာင္း သိခဲ့ရပါသည္။
အေျခအေနအေၾကာင္းစုံကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး သန္းေရႊ ထံတင္ျပရာတြင္“ဒီ ထိုင္၀မ္ေကာင္ေတြ ငါတို႔မွ ဒုကၡေပးတာမွမဟုတ္တာ၊ ျပန္ လႊတ္ေပးၿပီး သူတို႔ရတ့ဲ တရုတ္ျပည္မႀကီး သတင္းေတြ ငါတို႔ကိုလဲေပးခိုင္း”ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳခ့ဲပါသည္။ ထိုကာလက ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး သန္းေရႊ ၏ စစ္ဦးစီး ဗိုလ္မႉးႀကီးသည္ ယခု သမၼတႀကီး ဦးသိန္းစိန္ ျဖစ္ပါသည္။
တရုတ္တို႔အေနျဖင့္လည္း တရုတ္သံအမတ္ႀကီးကိုေစလႊတ္ၿပီး ၁၉၉၀ျပည့္ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရ အမ်ိဳးသား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကို ပထမဦးဆံုး အသိအမွတ္ျပဳခ့ဲသူျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ စီးပြားေရးကို ဦးစားေပးၿပီး တရုတ္ႏိုင္ငံ၏ တပတ္ရစ္ ေလ ယာဥ္၊ တင့္ကား၊ အေျမာက္၊ လက္နက္ႀကီး လက္နက္ငယ္ စုစုေပါင္း အေမရိကန္ေဒၚလာ၂ ဘီလ်ံ ဖိုး ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးေစာေမာင္ ကို ေရာင္းၿပီး အျမတ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးေစာေမာင္ အေနျဖင့္လည္း ကုလသမဂၢ အၿမဲတမ္း လံုၿခံဳေရးေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္ တရုတ္ ႏိုင္ငံ ၏ ေထာက္ခံမႈရေရး တိုင္းျပည္ ႏိုင္ငံျခား၀င္ေငြမရွိခ်ိန္ ထိုစစ္ပစၥည္းမ်ားကို ၀ယ္ခဲ့ရသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ လက္ထက္တြင္ တရုတ္က အေၾကြးျပန္ေတာင္းရာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ က ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးေစာေမာင္ကို အစုတ္ေတြ၀ယ္ရပါ့မလားဆိုၿပီး အျပစ္တင္ခဲ့ေသးသည္။ ထုိအခ်ိန္က ဓာတ္ေငြ႔မထြက္ေသး၍ ေငြကိုခ်က္ခ်င္းမဆပ္ႏိုင္ေသာ ေၾကာင့္ တရုတ္၏ ၿငိဳျငင္မႈကိုခံရေသးသည္။
တရုတ္ႏိုင္ငံသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အေမရိကန္ကုမၸဏီ ယူႏိုကယ္လ္ႏွင့္ ျပင္သစ္ကုမၸဏီ တိုတယ္လ္တို႔က တူး၍ သဘာ၀ ဓာတ္ေငြ႔မ်ားထြက္လာသည့္ အခ်ိန္မွ နအဖ ကိုျပန္မ်က္ႏွာခ်ိဳေသြးလာသည္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ၀န္းက်င္တြင္ ဓာတ္ေငြ႔မွ ျမန္မာအစိုးရ ႏိုင္ငံျခား ၀င္ေငြ ရလာမွန္းသိေသာအခါမွာ ေရအား လွ်ပ္စစ္္ ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ စတင္ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈမ်ား လုပ္လာသည္။ တရုတ္ႏိုင္ငံ ယူနန္ျပည္နယ္မွ ကုန္ပစၥည္းမ်ားကို သေဘၤာႏွင့္ အိႏိၵယသမုဒၵရာသို႔ ထြက္ေရးအတြက္ ဧရာ၀တီျမစ္တြင္းမွျဖတ္သန္းခြင့္ ေပး ရန္ ေတာင္းဆိုလာခဲ့သည္။ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕၌ သေဘၤာမ်ားကပ္ရန္ ေရနက္ဆိပ္ကမ္း ေဆာက္ေပးမည္၊ ဗန္းေမာ္ ႏွင့္ တရုတ္နယ္စပ္ကို ကားလမ္းေဖာက္ေပးမည္၊ ဧရာ၀တီျမစ္ ကို မဲေခါင္ျမစ္ က့ဲသို႔ ေရလမ္းေၾကာင္းရွင္းေပးမည္၊ ဧရာ၀တီျမစ္ ကို တရုတ္ကုန္သေဘၤာ မ်ား ျဖတ္သန္းသည့္အခါ တရုတ္ႏိုင္ငံအလံထူမည္၊ ျမန္မာဘက္က မစစ္ေဆးရ စသည့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားကို အဆိုျပဳခ့ဲသည္။ ထိုအခ်က္မ်ားကို ပထမပိုင္း၌ နအဖ ဘက္က သေဘာတူေၾကာင္းျပန္ၾကားခ့ဲပါသည္။
၂၀၀၁ ခုႏွစ္ တရုတ္ သမၼတႀကီး က်န္စီမင္း ျမန္မာႏိုင္ငံကို ခ်စ္ၾကည္ေရးခရီး လာသည့္အခ်ိန္ ဧရာ၀တီျမစ္အတြင္းျဖတ္သန္းခြင့္ ကိစၥ လက္မွတ္ထိုးခါနီးမွ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ က ကပ္ၿပီး သေဘာမတူ၍ တရုတ္ သမၼတႀကီး က်န္စီမင္း ေတာ္ေတာ္ေဒါသျဖစ္ သြားခ့ဲဖူးသည္။ ထို႔ေနာက္ တရုတ္ႏွင့္ ခပ္တန္းတန္းျဖစ္သည့္အခ်ိန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သန္းေရႊသည္ ႏိုင္ငံေရး ကစားကြက္အေနျဖင့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား တည္ခ်က္လုပ္၍ အေမရိကန္သမၼတ ဘုရွ္ ကို အဆင္ေျပရန္ Lobby Team (ဆက္သြယ္ညႇိႏႈိင္းေရးအဖြဲ႕) ငွားခ့ဲသည္။
၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ေမလ ၌ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ကေန လႊတ္ေပးခ့ဲသည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ဒီပဲယင္း အေရးအခင္း အၿပီး အေမရိကန္ႏွင့္ ဥေရာပ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အျပင္းအထန္ဖိအားေပး၍ တရုတ္ ဘက္ကိုျပန္ကပ္ခဲ့ျပန္သည္။ စြမ္းအင္၊ သတၱဳ၊ ဆည္ေျမာင္း အစရွိသည့္ လုပ္ငန္းႀကီးမ်ားစြာကို တရုတ္ကိုေပးလိုက္ရသည္။
ရခိုင္ကမ္းလြန္ကထြက္သည္႔ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ ကို အိႏၵိယကို မေပးဘဲ တရုတ္ကို၀ယ္ယူခြင့္ ျပဳလိုက္ရသည္။ ၂၀၀၄ ခု ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ခင္ညြန္႔ ျပဳတ္ေတာ့ နယ္စပ္ေဒသ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္မ်ား အေရး တရုတ္ဘက္က ရတက္မေအးျဖစ္ေန၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေရႊမန္း အေျပးသြားၿပီး ျပႆနာမရိွေၾကာင္း ရွင္းျပခ့ဲရသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ တရုတ္အေနျဖင့္ နအဖ ကို အေပၚစီးရခ့ဲသည္။
အေမရိကန္ႏွင့္ ဥေရာပ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ပစ္ဒဏ္ခတ္မႈမ်ား ျပင္းထန္လာသည့္အတြက္ေၾကာင့္လည္း နအဖ သည္ ေအာက္စည္းကေန တရုတ္ ႏိုင္ငံကို မလွန္ရဲေအာင္ အႏိုင္က်င့္ခံခ့ဲရသည္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ သံဃာအေရးခင္း ၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ နာဂစ္မုန္တိုင္း ေနာက္ပိုင္း နအဖ သည္ ကမၻာ၏ ငပြႀကီး ဘြဲ႔ကိုခံယူခ့ဲ၍ တရုတ္လည္း ျမန္မာေၾကာင့္ နာမည္ပ်က္ခ့ဲရသည္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ကုန္ပိုင္း၌ တရုတ္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး မစၥတာ ရန္က်ဲခ်ိ ကိုယ္တိုင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ ကို လာေရာက္ေတြ႔ဆုံၿပီး ကုလသမဂၢလံုၿခံဳ ေရးေကာင္စီ၏ ေၾကညာခ်က္ကိုလိုက္နာရန္ ေျပာခ့ဲသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ က တရုတ္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးကို ထိုသို႔ ေျပာရပါမလားဆိုၿပီး ေဒါသျဖစ္၍ အစည္းေ၀းခန္းမထဲ၌ ပြဲနည္းနည္းဆူသြားသည္။ တရုတ္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ျပန္သြားၿပီး သိပ္မၾကာခင္ တရုတ္ႏွင့္ ေရနံ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ သြယ္မည့္ ပိုက္လိုင္းကို ေက်ာက္ျဖဴ အစား စစ္ေတြ က သြယ္ရန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ က ေျပာင္းျခင္သည္ ဆိုသည္႔အသံ တရုတ္ကိုေပးလိုက္ရာ ခ်က္ခ်င္းဆိုသကဲ့သို႔ တရုတ္ထိပ္ပိုင္း ေခါင္းေဆာင္မ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရာက္ လာၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ ကို ေမတၱာရပ္ခံခ့ဲၾကရသည္။ တရုတ္လည္း ထို႔ေနာက္ပိုင္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို လႊတ္ရန္၊ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရး လုပ္ရန္ မတိုက္တြန္းေတာ့ပါ။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလ၀န္းက်င္၌ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေရႊမန္း ကို ဖြဲ႔စည္းပုံႏွင့္ပတ္သက္၍ တရုတ္ႏိုင္ငံ၏ ေထာက္ခံမႈရရန္ ေစလႊတ္ခ့ဲသည္။ တရုတ္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေရႊမန္းကို နယ္စပ္ေဒသ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္မ်ားအေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ အၾကမ္းဖက္သည့္နည္းျဖင့္ မေျဖရွင္းရန္ ေျပာလိုက္ေၾကာင္း သိရသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ က နယ္စပ္ေဒသ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔မ်ားကို နယ္ျခားေစာင့္တပ္ဖြဲ႕ရန္ဖိအားေပးေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထိုကိစၥကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔မ်ားကျငင္းပယ္ခ့ဲ၍ ၂၀၀၉ ခု ႏွစ္လယ္ ပိုင္း၌ ဖုန္ၾကားရွင္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ကိုးကန္႔ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔ ကို နယ္ျခားေစာင့္တပ္ဖြဲ႔ရန္ ျငင္းဆိုခ့ဲသည့္အတြက္ စစ္တပ္ က ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ေသာေၾကာင့္ ထုိေဒသရွိတရုတ္လူမ်ိဳးမ်ား ဒုကၡေရာက္ၾကသကဲ့သို႔ ျမန္မာဘက္က ဒုကၡသည္ ေထာင္ ေပါင္းမ်ားစြာ တရုတ္ဘက္ ထြက္ေျပးခ့ဲၾကရသည္။
ကိုးကန္႔ အေရးခင္းျဖစ္ခ့ဲသည့္အေပၚ ေမတၱာရပ္ခံထားသည့္ၾကားက နအဖ က တိုက္ခိုက္သည့္အတြက္ တရုတ္တို႔အေနျဖင့္ လြန္ စြာ စိတ္ဆိုးခ့ဲပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊ သည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေရႊမန္း ကို ခ်က္ခ်င္းေစလႊတ္ၿပီး တရုတ္ေခါင္းေဆာင္ မ်ား ထံ သြားေရာက္ရွင္းျပခ့ဲရသည္။ သို႔ေသာ္ တရုတ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက မေက်နပ္မႈမရွိေခ်။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေရႊမန္း ရွင္းျပသည္ကိုလက္မခံ ဘဲ တာ၀န္ပိုႀကီးသည့္ပုဂိၢဳလ္ ကို လႊတ္လိုက္ဆို၍ ခ်က္ခ်င္းဆိုသကဲ့သို႔ ဒု ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးေမာင္ေအး ႏွင့္ အဖြဲ႔ တရုတ္ႏိုင္ငံကိုသြားေရာက္ ခ့ဲရသည္။ ဒု ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးေမာင္ေအး ကိုးကန္႔ကိစၥ တရုတ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ရွင္းျပၿပီးသည့္အခါ တရုတ္တို႔ဘက္ က ေတာင္းဆိုသည္႔ ေက်ာက္ျဖဴ ေရနံပိုက္လိုင္းစီမံကိန္း ၊ ဧရာ၀တီျမစ္ဆုံ ေရအားလ်ွပ္စစ္စီမံကိန္း အပါအ၀င္ စီမံကိန္း ၆ ခုခန္႔ကို ဒု ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးေမာင္ေအးက သေဘာတူညီခ်က္ စာခြ်န္လႊာ လက္မွတ္ေရးထိုးေပးခ့ဲရပါသည္။ ေနာက္ပိုင္း၌ တရုတ္ က ျမန္မာကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖြဲ႔စည္းပံု ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာကို ေထာက္ခံရန္ ျပန္ေျပာေပးခ့ဲသည္။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲ ႏွင့္ အစိုးရအသစ္ ဆိုသည့္ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းမ်ားကို ေထာက္ခံေၾကာင္း ျပသေသာအေနျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တရုတ္ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ႏွင့္ စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္၂ ဦး မၾကာေသးမီကလည္း လာေရာက္လည္ပတ္သြားခဲ့သည္။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ လာေရာက္လည္ပတ္သြားသည့္ တရုတ္ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ား ျပန္သြားၿပီးေနာက္ ေနျပည္ေတာ္ကထြက္လာ သည့္ သတင္းမ်ားမွာ ႏိုင္ငံေရး အပိုင္းအေနႏွင့္ အစိုးရသစ္ကိုအျပည့္အ၀ေထာက္ခံေၾကာင္းကိုသာ တြင္တြင္ေျပာခ့ဲေၾကာင္း၊ အားလံုးပါ၀င္ေရး အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ကိစၥ စကားေတာင္မဟသြားေၾကာင္း၊ နယ္စပ္ရိွ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြ႔ဲမ်ားကိစၥ ျပန္လည္ေဆြးေႏြးေျဖရွင္းရန္ ေမတၱာရပ္ခံသြားေၾကာင္း သိရပါသည္။
စစ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း နယ္စပ္ေဒသရွိ တရုတ္ ျမန္မာ စစ္တပ္ အခ်င္းခ်င္း ပံုမွန္ေတြ႔ဆံုၿပီး နားလည္မႈ ရင္းႏွီးမႈ ျဖင့္ ျပႆနာေျဖရွင္းရန္၊ စစ္တပ္အခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံေရး၊ စစ္သင္တန္းမ်ား အျပန္အလွန္ တက္ေရာက္ေရး၊ စစ္လက္နက္မ်ား၀ယ္ယူေရး စ သည့္အေၾကာင္းအရာမ်ားအျပင္ စီးပြားေရးႏွင့္ပတ္သက္၍လည္း ေရနံပိုက္လိုင္း၊ ေရအားလ်ွပ္စစ္၊ ေရနက္ဆိပ္ကမ္း ကိစၥမ်ားအပါအ၀င္ ထား၀ယ္ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းစီမံကိန္းႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အေသးစိပ္ ေမးျမန္းေဆြးေႏြးသြားေၾကာင္း ၾကားရသည္။
အတိတ္ ၊ ပစၥဳပၸန္ အေျခအေနမ်ားကို ေလ့လာၿပီးသံုးသပ္ ခန္႔မွန္းေျခေရးစြဲၾကည့္ပါက ျမန္မာျပည္သူမ်ားအတြက္ အင္မတန္မွရင္ေလးစရာေကာင္းသကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အနာဂတ္အတြက္ တရုတ္သည္ အထူးစိုးရိမ္ဖြယ္ အႏၱရာယ္ႀကီးသည့္ ႏိုင္ငံဟု သံုးသပ္ရပါသည္။
ျမန္မာ စစ္အာဏာရွင္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား တရုတ္ကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံႀကီးကို အေမရိကန္ ၊ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံမ်ား ၾကား၌ ကို႔ယ္ကိုယ္ကိုယ္လ်င္ လွၿပီဆိုၿပီး ႏိုင္ငံေရးကစားခ့ဲရာက ယခုအခ်ိန္တြင္ တရုတ္ကျပဳသမွ်ႏုရေတာ့မည့္ကိန္း ဆိုက္ေနရပါၿပီ။ ျမန္မာ စစ္အာဏာရွင္မ်ား ႏိုင္ငံေရးကစားမႈ ေနာက္ဆံုးအေျခအေနမွာ ၎တို႔၏သိကၡာ လုံး၀မရွိေတာ့သည့္အျပင္ တရုတ္ အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံအားလုံးက လက္ ရိွ ျမန္မာ စစ္အာဏာရွင္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အယံုအၾကည္မရိွၾကဘဲ လူလိမ္လူညာမ်ားဟု သမုတ္ျခင္းခံေနရပါၿပီ။ တရုတ္သည္ လက္ရိွ အေျခအေနတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး က႑မ်ားစြာကို ကိုင္ထားႏိုင္သည့္ အေနထားေရာက္ေနပါၿပီ။ လူမ်ိဳးေရး၊ စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံေနရာမ်ားစြာ၌ လႊမ္းမိုးေနၿပီျဖစ္ပါသည္။ ဤအေျခအေနမ်ိဳးျဖစ္ေနျခင္းကို လက္ရိွ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမင္းေအာင္လိွဳင္ အပါအ၀င္ စစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက မႏွစ္ၿမိဳ႕ၾကပါ။ သူတို႔အေနျဖင့္လည္း ေရွ႕က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ား မည္သို႔လုပ္ခ့ဲၾကသည္ကို ဂဃနဏ မသိၾကပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ အမွန္အမွားဘာလဲ ဆိုသည္ကိုမသိဘဲ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မႉးႀကီးသန္းေရႊ ေျပာသမွ် လိုက္လုပ္ေနရသည့္ အေျခအေနျဖစ္ေနသည္။ လက္ရိွ အာဏာရစစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား အေနႏွင့္ ထို လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ဆက္ေလွ်ာက္ၾကမည္ဆိုပါက လူအမ်ား ထင္ေၾကးေပးေနသကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ တရုတ္ႏိုင္ငံ၏ အစိတ္ အပိုင္း တခုျဖစ္လာမည္။ တရုတ္တို႔၏ ကိုလိုနီကြ်န္ႏိုင္ငံျဖစ္လာမည္။ သို႔မဟုတ္ ျမန္မာျပည္သူလူထု၏ မေက်နပ္မႈမ်ား ႀကီးထြားလာၿပီး တရုတ္ဆန္႔က်င္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚကာ တရုတ္ ျမန္မာအေရးခင္းမ်ား ျဖစ္လာပါလိမ့္မည္။ ထို႔ေနာက္ ျပည္သူလူထုအုံႂကြမႈမ်ား ျဖစ္လာၿပီး စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ မိသားစု ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားသည္ ျပည္သူ၏ ဒဏ္ခတ္မႈႏွင့္ ႀကံဳေတြ႔ရလိမ့္မည္ဟု သံုးသပ္ တင္ျပ အပ္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ ျမန္မာႏိုင္ငံႀကီးစည္ပင္သာယာ၀ေျပာၿပီး ေအးခ်မ္းစြာႏွင့္ျဖစ္ေစခ်င္သည္ဆိုပါက အားလံုးကိုအသစ္မွျပန္ စ လုပ္ရပါလိမ့္မည္။ ျပည္တြင္းျပည္ပလူငယ္မ်ားကို ဦးေဆာင္မႈေနရာ ေပးရပါလိမ့္မည္။ မေကာင္းမႈ၊ မတရားမႈ လုပ္ခ့ဲသူမ်ားကို လည္း အေရးယူသင့္သေလာက္ယူ ခြင့္လႊတ္သင့္သေလာက္ခြင့္လႊတ္၍ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုသည့္ စကားလံုး ကို အေျပာမဟုတ္ အလုပ္ႏွင့္သက္ေသျပရန္ လိုပါမည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား အခ်ဳပ္အေႏွာင္ဘ၀ကလြတ္ေျမာက္ရန္ လက္ရိွစစ္ေခါင္း ေဆာင္မ်ား အပါအ၀င္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ျမန္မာမ်ား အားလံုးတြင္ တာ၀န္ရိွပါသည္။ ။
ေဆာင္းပါးရွင္ ေအာင္လင္းထြဋ္သည္ ဗိုလ္မႉးေဟာင္းတဦးျဖစ္ၿပီး တန္ျပန္ေထာက္လွမ္းေရး အရာရွိ၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႕ရွိ ျမန္မာသံ႐ံုး၌ သံမႉးႀကီး စသည့္ တာ၀န္မ်ား ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္၌ ႏိုင္ငံေရးခိုလႈံခြင့္ ေတာင္းခံခဲ့သည္။
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း
သို႕ေသာ္ ၁၇ ရာစုခန္႔တြင္ ဥေရာပသားတို႔ အရင္းရွင္စံနစ္ႏွင့္ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္လာခဲ့ ေသာေၾကာင့္ စိီးပြားေရး၊ လူဦးေရ၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ အထူးသျဖင့္ နည္းပညာပုိငး္တြင္ ဥေရာပသားတို႕ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းအာရပ္တို႕ထက္မ်ားစြာသာလြန္ခဲ့သည္။ ခရစ္ ၁၇၀၀ အတြင္း ဟန္ေဂရီေဒသတြင္းမွ ေအာ္တိုမန္တို႔ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းဆုတ္ခြာလာခဲ့ရၿပီး အင္အားခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီမွ်လာခဲ့သည္။ အယ္ေဘးနီးယားႏွင့္ ေဘာ့စနီးယားမွလြဲ၍ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာအတြင္းသက္ဆင္းခဲ့ေသာ အျခားဥေရာပ ေဒသမ်ားတြင္ မြတ္ဆလင္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကူးစက္ပ်ံ႕ႏွ႔ံျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ ၁၇၀၀ မွ ၁၉၁၈ အတြင္း ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းအင္အားဆုတ္ယုတ္လာၿပီး ဥေရာပက တျဖည္းျဖည္းခ်င္းေက်ာ္တက္သြားခဲ့ သည္။ ၁၉ ရာစုအေရာက္တြင္ အေရွ႕အလယ္ပုိငး္ေဒသကို ဥေရာပက ေရာဂါသည္အျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး ေငြေရးေၾကးေရးအရလႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုကာလအတြင္း၌ပင္ ျပင္သစ္က အယ္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ တူနီးရွားကို က်ဴးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းလက္ဘႏြန္ႏွင့္ဆီးရီးယားကိုပါလႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ အဂၤလန္က အီဂ်စ္ကိုက်ဴးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီးပါရွန္းပင္လယ္ေကြ႕တြင္ ႀသဇာေညာင္းခဲ့သည္။ အီတလီက လစ္ဗ်ားႏွင့္ ဒိုဒီးဆင့္ကြ်န္းမ်ားကို က်ဴးေက်ာ္ခဲ့သည္။ အေနာက္သားတို႔၏ရန္မွကာကြယ္ရန္ ဂ်ာမဏီကို ဆရာတင္ခဲ့ ေသာ္လည္း အေႂကြးႏြံအိုင္အတြင္းသိဳ႕သာပိုမိုသက္ဆင္းလာခဲ့သည္။ ၁၉ ရာစုေႏွာင္းႏွင့္ ၂၀ ရာစုအေစာ ပိုင္းမ်ားတြင္ ဥေရာပႏွင့္ယွဥ္ၿပိဳင္ရန္ ေခတ္မီနိုင္ငံေတာ္အျဖစ္တည္ေဆာက္ရန္အားထုတ္ခဲ့သည္။ အီဂ်စ္မွ မယ္ဟမၼက္အလီႏွင့္ အဗၺဒူလ္ဟာမစ္ (ဒုတိယေျမာက္) တို႕က ၁၉၀၆ တြင္ေတာ္လွန္ေရးဆင္ႏႊဲၿပီး အေနာက္ပံုစံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ျပည္သူ႕ဥပေဒ၊ ေလာကဓါတ္ပညာေရး၊ စက္မႈထြန္းကားေရးတို႕ကို ေဆာင္ရြက္ ခဲ့သည္။ ရထားလမ္းမ်ား၊ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ ေက်ာင္းမ်ား၊ တကၠသိုလ္မ်ားဖြင့္လွစ္ၿပီး၊ စစ္အရာရွိလူ တန္းစားမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ား၊ ဆရာမ်ားႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာလူတန္းစားမ်ားေပၚေပါက္လာသ ျဖင့္ ယခင္ကအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ပယ္ႏွင့္ပညာေရး၊ လူမႈေရးနယ္ပယ္မ်ားတြင္ပါ ၾသဇာေညာင္းေသာ အစၥလာမ္ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံျဖစ္လာခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္အသံုးျပဳရေသာေငြေၾကးမ်ားမွာ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားမွသာ ေခ်းငွားေဆာင္ရြက္ရသည္ျဖစ္၍ ႏုိင္ငံမြဲၿပီး အေနာက္သားတို႔ၾသဇာသာ ပိုကဲလာကာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး သမားမ်ားအေပၚအယံုအၾကည္နည္းခဲ့ၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ အေျမွာ္အျမင္ အလြန္ႀကီးခဲ့ေသာ အီဂ်စ္မိုဟာမက္အလီ၏ စီမံကိန္းႀကီးမ်ားေၾကာင့္ သူ႕ေနာက္ဆက္ခံသူက ႏိုင္ငံေတာ္ ကို ေဒဝါလီခံေစခဲ့ရသည္။ အစၥလာမ္ကမၻာတြင္ အေနာက္ပံုစံက်င့္သံုးမႈမ်ားေၾကာင့္ ေၾကးစား စစ္တပ္မ်ားႏွင့္ ကိုယ္က်ဳိးရွာစစ္အရာရွိမ်ားထိုစဥ္ကတည္းကေပါက္ပြားလာခဲ့သည္။ ထိုသူတို႕သည္ မိမိတို႔အာဏာ စြန္႔ရန္မွတစ္ပါး အျခားအေျပာင္းအလဲမ်ားအားလံုးကို ေဆာင္ရြက္ရန္အသင့္ရွိေနသူမ်ားျဖစ္သည္။ ဤသည္ကပင္ျပႆနာတစ္ရပ္အျဖစ္ျဖစ္တည္လာခဲ့သည္မွာ ထိုစဥ္ကတည္းကျဖစ္သည္။
ပထမကမၻာစစ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ေအာ္တိုမန္ကို ေတာ္လွန္ခဲ့ေသာအာရပ္တို႔၁၉၁၈ တြင္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ သို႔က်ေရာက္ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္တို႔က လွ်ဳိ႕ဝွက္စာခ်ဳပ္ဆိုၿပီး အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို ႏွစ္ကိုယ္ၾကားခဲြေဝယူခဲ့ၾကသည့္အျပင္ ပါလက္စတိုင္းေဒသတြင္ ဂ်ဴးအေျခခ်ု နယ္ေျမေပးရန္ ဘဲလ္ဖိုးေၾကျငာခ်က္ (Belfour Declaration) ျဖင့္ ကတိျပဳခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ျပင္သစ္တို႕ကသာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကို စီမံခန္႔ခြဲခဲ့ၾကၿပီး ၎တို႕အလုိက်ျပဳျပင္ခဲ့သည္။
၁၉၀၈ ခုႏွစ္ ပါရွန္းတြင္ေရနံေတြ႕ရွိၿပီးေနာက္ပိုင္း ေဆာ္ဒီအာေရဗ်၊ လစ္ဗ်ားႏွင့္အယ္ဂ်ီးရီးယားတို႔ တြင္လည္းေရနံမ်ားေတြ႕ရွိလာေသာအခါ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းသမိုင္းတစ္ဆစ္ခ်ဳိးေျပာင္းလဲလာခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၂၀ ရာစုစက္မႈေခတ္တြင္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသသည္အေရးပါလာခဲ့သည္။
၂၀ ရာစုဝက္ႏွင့္ ေႏွာင္းပိုင္းမ်ားတြင္အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမ်ားမွ အေနာက္ႏွင့္ ဥေရာပသားတို႔
ထြက္ခြါသြားၿပီး အစၥေရးႏိုင္ငံကိုတည္ေထာင္ထားရစ္ခဲ့ျခင္းတို႔ျဖင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေခတ္သစ္သမိုင္း စတင္လာခဲ့သည္။ ထိုအခါ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ပါဝင္ပတ္သက္မႈ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတြင္မိုပိုလာ ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄တြင္ အီဂ်စ္၊ ၁၉၆၃တြင္ ဆီးရီးယား၊ ၁၉၆၈တြင္ အီရတ္၊ ၁၉၆၉တြင္ လစ္ဗ်ားတို႔၌ အေနာက္ ဆန္႔က်င္ေရးအစိုးရမ်ားအာဏာရလာေသာအခါ ဆိုဗီယက္က အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္ စစ္ေအးစာ မ်က္ႏွာသစ္ဖြင့္လွစ္ရန္ ျပင္ဆင္လာခဲ့သည္။ အီဂ်စ္မွ ဂေမးလ္ အက္ဘဒယ္ နက္ဆာႏွင့္ အီရတ္မွ ဆက္ဒမ္ ဟူစိန္တို႔ ဆိုဗီယက္ႏွင့္ မဟာမိတ္မ်ားျဖစ္လာခဲ့သည္။ အစၥေရးလ္ကိုေခ်မႈန္းရန္၊ အေမရိကန္ကို ဆန္႔က်င္ရန္၊ အေနာက္အရင္းရွင္စံနစ္ကို ဆန္႔က်င္ရန္ေႂကြးေၾကာ္သံမ်ားျဖင့္ တက္လာေသာယင္းတို႕ကို လူႀကိဳက္မ်ားခ့ဲေသာ္လည္း လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရန္ပ်က္ကြက္ခဲ့ၿပီး အာဏာရွင္ျဖစ္လာခဲ့ၾကသည္။
အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသရွိမိမိတို႕အက်ဳိးစီးပြားကို ကာကြယ္ရန္အတြက္ အေမရိကန္အေနႏွင့္ အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းရွိလက္က်န္မဟာမိတ္မ်ားျဖစ္ေသာ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ အီရန္ႏွင့္ ပါရွန္းပင္လယ္ ေကြ႕ေစာ္ဘြားမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရေတာ့သည္။ ရွီးအိုက္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားဦးေဆာင္ၿပီး ဘုရင္ကိုေတာ္လွန္ျဖဳတ္ခ်၍ ဘာသာေရးအစိုးရတစ္ရပ္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ၁၉၇၉ အထိ အီရန္ႏိုင္ငံသည္ အေမရိကန္၏ အဓိက မဟာမိတ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်က္ေၾကာင့္ အေမရိကန္သည္ ေဆာ္ဒီႏွင့္ပိုမိုနီးစပ္လာခဲ့ သည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ စစ္ပြဲအပါအဝင္ အာရပ္ႏွွင့္ အစၥေရးတို႕စစ္ပြဲႀကီးငယ္ေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာဆင္ႏႊဲခဲ့ၾက သည္။
အီဂ်စ္တြင္ နက္ဆာကို ဆက္ခံေသာ အဏၰဝါဆာဒက္အာဏာရလာေသာအခါ အစၥေရးႏွင့္ၿငိမ္းခ်မ္း ေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခ့ဲသည္။ ၁၉၇၀ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ပါလက္စတိုင္း ယာဆာအာရာဖတ္ဦးေဆာင္၍ အေမရိကန္၊ ဂ်ဴးႏွင့္ အေနာက္ကို ပစ္မွတ္ထား၍အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈမ်ားကာလၾကာရွည္ေဆာင္ရြက္ခ့ဲသည္။ ပါလက္စတိုင္းတို႕ကို ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ား၊ အီရန္ႏွင့္ အီရတ္တို႕က ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။
၁၉၉၀ အေစာပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံၿပိဳကြဲသြားၿပီးေနာက္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒက်ဆံုးသြားျခင္း သည္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသအေပၚရိုက္ခတ္ခဲ့သည္။ ရုရွႏွင့္ ယူကရိန္းမွ အစၥေရးလူမ်ဳိးမ်ားအမ်ားအျပား အစၥေရးႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ဝင္ေရာက္လာခဲ့သျဖင့္ ပိုမိုအင္အားေတာင့္တင္းလာခဲ့သည္။ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ား အေနျဖင့္လည္း ေရနံအတြက္ အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚအားကိုးေနရျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ ရုရွမွေရနံကို ေစ်းေပါ ေပါျဖင့္ဝယ္ယူသံုးစြဲခဲ့သည္။ အီဂ်စ္၊ အယ္ဂ်ီးရီးယား၊ ဆီးရီးယားႏွင့္ အီရတ္ စသည့္ဆိုရွယ္လစ္အာဏာရွင္ အစိုးရမ်ားကို စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအရ တုံ႔ဆိုင္းသြားေစခဲ့သည္။ ဆတ္ဒမ္ဟူစိန္ကဲ့သို႔အာဏာရွင္မ်ားကို လည္း ဆိုရွယ္လစ္ဝါဒ အစား အာရပ္အမ်ဳိးသားဝါဒ ဘက္သို႔တိမ္းညႊတ္သြားေစခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အာရပ္ အမ်ဳိးသားဝါဒီကို အေျခခံ၍ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ား အီရန္-အီရတ္စစ္ပြဲႏွင့္ ၁၉၉၀ ကူဝိတ္က်ဴးေက်ာ္စစ္ေက်ာ္စစ္ မ်ားေပၚ ေပါက္လာခဲ့ရသည္။ အေမရိကန္ဦးေဆာင္ၿပီး ကုလသမဂၢသေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗ်၊ အီဂ်စ္၊ ဆီးရီးယား တို႔ပူးေပါင္းကာ အီရတ္တို႔ကို ကူဝိတ္ေျမေပၚမွျပန္လည္ေမာင္းႏွင္တိုက္ထုတ္ေသာပါရွန္း ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲဆင္ႏႊဲခဲ့သည္။ အက်ဳိးဆက္အေနႏွင့္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗ်တြင္အေမရိကန္တို႔ အၿမဲတမ္း စစ္အေျခစိုက္စခန္းတည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး မြတ္ဆလင္မ်ားစြာတို႔က ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကသည္။
၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လတြင္ အစၥေရးႏွင့္ ဟဇၨဘိုလာလက္နက္ကိုင္မ်ားတစ္လေက်ာ္ၾကာစစ္ပြဲျဖစ္ပြား ခဲ့ၿပီး ဇူလိုင္စစ္ပြဲ ဟုေခၚတြင္သည္။ ဟဇၨဘိုလာတို႔ကို အီရန္ႏွင့္ဆီးရီးယားက လက္နက္၊ ေငြေၾကးႏွင့္ စစ္သင္တန္းပို႔ခ်ေပးျခင္းမ်ားအကူအညီေပးခဲ့သျဖင့္ အမွန္တကယ္တြင္ အစၥေရးကတစ္ဖက္ ၊ အီရန္ႏွင့္ ဆီးရီးယားကတစ္ဖက္ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲကို ၾကားခံကိုယ္စားလွယ္ထား၍ တိုက္ခိုက္ၾကျခင္းသာျဖစ္ေပ သည္။
၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားတြင္အေနာက္တိုင္းေဝဖန္ေရးသမားမ်ားႏွင့္အခ်ဳိ႕ေသာအေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဝဖန္ေရး သမားအခ်ဳိ႕တို႔က အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို ျပႆနာဇုံအျဖစ္သာမက ေနာက္ျပန္ဆြဲေနေသာေဒသ အျဖစ္လည္းရႈျမင္ခဲ့ၾကသည္။ အေရွ႕ဥေရာပ၊ လက္တင္အေမရိကႏွင့္ အာဖရိကအခ်ဳိ႕ေဒသမ်ားတြင္ ဒီမိုကေရစီထြန္းကားၿပီး ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစံနစ္ေအာင္ျမင္လာမႈေၾကာင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို လ်င္ျမန္စြာေက်ာ္တက္သြားခဲ့သည္။
အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးအရထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ား၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ား၊ အာဏာပိုင္အသိုင္းအဝုိင္းႏွင့္နီးစပ္သူမ်ားသာလုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ား ရွိခဲ့ၿပီး လက္နက္ႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာၿပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ားတြင္ အလြန္အကြ်ံသံုးစြဲခဲ့ၿပီး ေရနံအေပၚတြင္အလြန္အကြ်ံမွီခိုအားထားခဲ့သည္။ လူဦးေရနည္းၿပီး ေရနံအဆမတန္ႂကြယ္ဝေသာေဒသမ်ားျဖစ္သည့္ ကာတာ၊ ဘာရိန္းႏွင့္ ယူေအအီးတို႔ကဲ့ သို႔ေသာႏိုင္ငံမ်ားသာ စီးပြားေရးေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။
အီဂ်စ္
ေအာ္တိုိမန္အင္ပါယာအတြင္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖင့္ေနထိုင္လာရာမွ ၁၉၁၄ တြင္ၿဗိတိသွ် ထီးရိပ္ခိုျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ၁၉၂၂ တြင္လြတ္လပ္ေရးရခဲ့သည္။ ၁၉၅၂ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဂေမးလ္နက္ဆာက တစ္ပါတီစံနစ္ျဖင့္ အီဂ်စ္သမၼတႏိုင္ငံတည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းႏွစ္ေပါင္း ၆၀ အထိအာဏာရွင္ စံနစ္ျဖင့္ သမၼတသံုးဆက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ မွ ၁၉၇၀ အထိ နက္ဆာ၊ ၁၉၇၁ မွ ၁၉၈၁ အထိအဏၰဝါ ဆာဒက္(လုပ္ၾကံခံရ၍ေသဆံုး)ႏွင့္ ၁၉၈၁ မွ ၂၀၁၁ အထိ ဟိုစနီမူဘာရက္တို႔အသီးသီးအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္။
၂၀၁၁ တြင္လူထုလႈပ္ရွားမႈျဖင့္ ဟုိစနီမူဘာရက္ကို ျဖဳတ္ခ်ပစ္ခဲ့ၿပီး ေဖေဖၚဝါရီလမွစ၍ ယခုအထိစစ္တပ္ မွထိန္းသိမ္းထားသည္။
၁၈၈၂ တြင္ ဥေရာပမွလႊမ္းမိုးမႈကို ဆန္႔က်င္ရာမွ ေဒသခံထင္ရွားသူမ်ားၾကား တင္းမာမႈမ်ားႀကီး ထြားလာခဲ့သည္။ အႀကီးမားဆံုးေသာ စိ္န္ေခၚသူ အတိုက္အခံမ်ားမွာ စစ္တပ္မွေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ၁၈၈၁ စက္တင္ဘာတြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ စစ္တပ္မွဆႏၵျပမႈေၾကာင့္ ခါဒိုက္ ေတာ္ဖစ္၏ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ထုတ္ပယ္ပစ္ခဲ့ရသည္။ (“ခါဒိုက္” ဆိုသည္မွာ အာေရဗ် စကားျဖစ္၍ နယ္စားပယ္စားဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။) ၁၈၈၂ ဧၿပီလတြင္ တာဖစ္ကို အကာအကြယ္ေပးရန္ ျပင္သစ္ႏွင့္ၿဗိတိန္တို႔မွ စစ္သေဘၤာမ်ား အလက္ဇန္ ဒရီးယား ၿမိဳ႕သို႔ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အာမက္အူရာဘီ ဦးေဆာင္ေသာ စစ္ဘက္အရာရွိမ်ားက အစိုးရကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားသျဖင့္ အလက္ဇန္ဒရီးယားသို႔ေတာ္ဖစ္ထြက္ေျပးခဲ့ရသည္။ ဇြန္လတြင္ ဥေရာပမွ လႊမ္းမိုးလာမႈကို မခံခ်င္ေသာအမ်ဳိးသားေရးဝါဒီအတိုက္အခံမ်ားလက္တြင္းသို႔ အီဂ်စ္သက္ဆင္းခဲ့သည္။ ၁၈၈၂ တြင္ ၿဗိတိသွ်တို႔ အလက္ဇန္ဒရီးယားကို ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ၿပီး ၾသဂုတ္လတြင္ ၿဗိတိသွ်ျပည္ပတိုက္ ခိုက္ေရးတပ္မ်ား ဆူးအက္တူးေၿမာင္း တစ္ဘက္တစ္ခ်က္တြင္ေျခကုပ္ယူႏိုင္ခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာတြင္ တယ္အယ္ခယ္ဘီးယား၌ ၿဗိတိသွ်တို႔က အီဂ်စ္စစ္တပ္ကို ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး ေတာ္ဖစ္ကို ျပန္လည္ေနရာခ် ထားခဲ့သည္။ က်ဴးေက်ာ္ရျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ခါဒစ္၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္ေစရန္ ႏွင့္ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာေငြေၾကးထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ အီဂ်စ္ဘ႑ာေရးတည္ၿငိမ္မႈရွိေစ ရန္ျဖစ္သည္။
၁၉၁၄ တြင္ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာႏွင့္ စစ္ေၾကျငာေသာ ရလဒ္အျဖစ္ၿဗိတိန္က အီဂ်စ္ကိုအကာ အကြယ္ေပးရန္ထီးရိပ္ခို ႏိုင္ငံအျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ခါဒစ္ကို ဖယ္ရွားၿပီးခါဒစ္ႏွင့္ေဆြမ်ဳးိေတာ္ စပ္သူတစ္ဦးကို ဆူလ္တန္အျဖစ္ခန္႔ထားခဲ့သည္။ ၁၉၁၉ တြင္ ဝါ့ဖ္ဒ္ ေခၚအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ျပင္သစ္ႏိုင္ငံတြင္ျပဳ လုပ္ေသာ ပါရီၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသို႔တက္ေရာက္ၿပီး အီဂ်စ္လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အေရးဆိုခဲ့သည္။
ယင္းအဖြဲ႔၌ေနာင္တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာမည့္ ဆားအက္ ဇက္ဂ္လူး ပါဝင္သည္။ ၎တို႔ကို ဖမ္းဆီး၍ ေမာ္လတာသို႔ပို႔ေဆာင္လိုက္ေသာအခါ အီဂ်စ္၌ လူထုအံုႂကြမႈႀကီးျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ အီဂ်စ္ပထမဆံုး ေတာ္လွန္ေရးအျဖစ္ သိခဲ့ၾကသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔အျပင္းအထန္ႏွိမ္နင္းေသာေၾကာင့္ လူ ၈၀၀ ခန္႔ေသဆံုးခဲ့ သည္။ ၁၉၁၉ ႏိုဝင္ဘာတြင္ မီလ္နာေကာ္မစ္ရွင္ကို အီဂ်စ္သို႔ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ တြင္ ေလာ့ဒ္မီလ္နာ က ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးျဖစ္သူ ေလာ့ဒ္ ခါဇြန္ထံသို႔ ထီးရိပ္ခိုႏိုင္ငံအျဖစ္မွ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံအျဖစ္ထား ရွိရန္အစီရင္ခံစာတင္ခဲ့သည္။ ေလာ့ဒ္ခါဇြန္က လက္ခံခဲ့ၿပီး ဇက္ဂ္လူးႏွင့္ အက္ဒလီပါရွာဦးေဆာင္ေသာ အဖြဲ႕ကို လက္ခံေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးရန္သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ ဇြန္လတြင္ မစ္ရွင္အဖြဲ႔လန္ဒန္သို႔ေရာက္ရွိ ၿပီး ၾသဂုတ္လတြင္ အၿပီးသတ္သေဘာတူညီခ်က္ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၂၁ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ ၿဗိတိန္ပါလီမန္က သေဘာတူညီခဲ့ၿပီး စာခ်ဳပ္ကို အၿပီးသတ္ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ရန္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အျပည့္အဝရွိေသာ အဖြဲ႔ေနာက္တစ္ဖြဲ႕ လန္ဒန္သို႔ေစလႊတ္ရန္ အီဂ်စ္ကို ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၂၁ ဇြန္လတြင္ အက္ဒလီ ပါရွာဦးေဆာင္ေသာ အဖြဲ႕လန္ဒန္သို႔သြားေရာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေတာ္ဝင္ညီလာခံရွိ ဒိုမီနီယံကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ဆူးအက္ တူးေျမာင္းေဒသကို ထိန္းခ်ဳပ္ေရးကိုေျပာဆိုခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အက္ဒလီဦးေဆာင္ေသာ မစ္ရွင္အဖြဲ႕အီဂ်စ္သို႕ လွည့္ျပန္လာခဲ့ၾကသည္။
၁၉၂၁ ဒီဇင္ဘာတြင္ ကိုင္ရိုရွိ ၿဗိတိသွ်အာဏာပိုင္မ်ားက စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးထုတ္ျပန္ၿပီး ဇက္ဂလူးကို တိုင္းျပည္မွႏွင္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထိုအခါဆႏၵျပမႈမ်ားျဖစ္ပြားၿပီး အဓိကရုဏ္းမ်ားေပၚေပါက္လာသည္။ အမ်ဳိးသားေရးဝါဒီမ်ား အားေကာင္းလာမႈကို သတိျပဳမိ၍၎၊ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီး၏အႀကံေပးခ်က္ အရ၎ ၿဗိတိသွ်က အီဂ်စ္လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာခဲ့သည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔ကမူ ဆူးအက္တူးေျမာင္းကို ခ်ဳပ္ကိုင္ ထားခဲ့သည္။ ၁၉၂၅ တြင္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ႏွင့္ ၁၉၂၈ တြင္မြတ္ဆလင္ညီအစ္ကိုမ်ားပါတီ စသည္ျဖင့္ ႏိုင္ငံ ေရးအင္အားစုမ်ားေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ၁၉၃၆ တြင္ ဖူးအက္ဘုရင္ကြယ္လြန္ျပီးေနာက္ဆက္ခံေသာ ဖာရြတ္ဘုရင္က ၿဗိတိသွ်တို႔ႏွင့္ အဂၤလိပ္-အီဂ်စ္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုၿပီး အဂၤလိပ္တို႔အီဂ်စ္မွထြက္ခြါေပးရန္ သေဘာတူညီခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဆူးအက္တူးေျမာင္းကိုမူ ၁၉၄၉ အထိထိန္းခ်ဳပ္ထားရန္သေဘာတူညီ သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း အဂၤလိပ္တို႔စစ္ေရးအရ အီဂ်စ္ကိုအသံုးျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ တြင္ဆူးအက္ တူးေျမာင္းသို႔ဆုတ္ခြါသြား ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အမ်ဳးိသားေရးဝါဒီမ်ားႏွင့္ အဂၤလိပ္မုန္းတီးေရးစိတ္မ်ား ဆက္လက္ႀကီးထြားလာေန ခဲ့ေလသည္။
၁၉၅၂ တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မူဟာမက္နာဂူအစ္ဦးေဆာင္ေသာ စစ္တပ္မွ ဖာရြတ္ဘုရင္ကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး ဘုရင္စံနစ္နိဂံုးခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ၁၉၅၃ ဇြန္လ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံကို သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္ေၾကျငာခဲ့ သည္။ နက္ဆာသည္ အီဂ်စ္ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္သာမက အာရပ္ကမၻာကပါ အေလးထားေသာေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးအျဖစ္ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။
နက္ဆာသည္ အာဏာရွင္တစ္ဦးအေနႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ္လည္းအီဂ်စ္ႏွင့္အာရပ္ကမၻာကပါ ေလးစားၾကည္ညိဳၿပီးလူႀကိဳက္မ်ားေသာသူတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ၁၉၆၇ တြင္ျဖစ္ပြားေသာ ေျခာက္ရက္စစ္ပြဲ၌ အစၥေရးကို ရႈံးနိမ့္ၿပီး အီဂ်စ္မွ ဆိုင္းႏိုင္းကြ်န္းဆြယ္၊ ဂါဇာကမ္းေျမွာင္ေဒသ၊ ဆီးရီးယားမွ ဂိုလန္ကုန္းျမင့္၊ ေဂ်ာ္ဒန္မွ အေနာက္ဘက္ကမ္းႏွင့္ အေရွ႕ေဂ်ရုစလင္တို႔ကို လက္လြတ္ဆံုးရွဳံးရေသာအခါ နက္ဆာအတြက္ ဂုဏ္သိကၡာက်ဆင္းဖြယ္အတိျဖစ္ခ့ဲရသည္။ ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ရန္ေတာင္းဆိုရာတြင္ လူထုဆႏၵျပမႈျဖင့္ မႏႈတ္ထြက္ရန္ ေတာင္းဆိုျခင္းခံခဲ့ရသျဖင့္ ဆက္လက္ရာထူးၿမဲခဲ့သည္။
နက္ဆာကြယ္လြန္ေသာအခါ ၁၉၅၂ ေတာ္လွန္ေရးတြင္ပါဝင္ခဲ့ေသာ စစ္တပ္အရာရွိတစ္ဦးျဖစ္သူ ဒုတိယသမၼတ အဏၰဝါအယ္ဆာဒတ္ကို သမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၇၃ ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ အစၥေရးႏွင့္ စစ္တိုက္ခဲ့သည္။ ယင္းစစ္ပြဲတြင္ ေလေၾကာင္းအကူအညီျဖင့္ ဆိုင္းႏိုင္းကႏၱာရ အတြင္းပိုင္းအထိဝင္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ေအရီရယ္ရွယ္ရြန္ဦးေဆာင္ေသာ တင့္ကားတပ္မွာ လည္း ဆူးအက္ၿမိဳ႕အထိဝင္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢေၾကျငာခ်က္ျဖင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစကားဝုိင္းျဖစ္ေပၚ ခဲ့ၿပီး အီဂ်စ္အတြက္ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္စစ္ပြဲအတြင္းက်ဆင္းခဲ့ေသာ ဂုဏ္သိကၡာျပန္လည္ အဖတ္ဆည္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ဆိုင္းႏိုင္းကြ်န္းဆြယ္တစ္ခုလံုးကို ျပန္လည္ရရွိခဲ့သည္။
ဆာဒက္သည္ စီးပြားေရးျပျပင္မႈမ်ားအႀကီးအက်ယ္အေျပာင္းအလဲလုပ္ရန္ႀကိဳးစားခဲ့ၿပီး နက္ဆာ၏ ဆိုရွယ္လစ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားမႈမ်ားကို အဆံုးသတ္ပစ္ခဲ့သည္။ တံခါးဖြင့္ဝါဒကို စတင္ခဲ့ၿပီးထိုအတြက္ အေရးႀကီး ေသာ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ စီးပြားေရးမူဝါဒသစ္မ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္စီးပြားေရးအေပၚ အစိုးရခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလ်ာ့ပါးသြားၿပီး ပုဂၢလိကရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမ်ား အားေကာင္းလာခဲ့သည္။ အဆိုပါေျပာင္းလဲမႈ မ်ားေၾကာင့္ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝေသာလူတန္းစား၊ ေအာင္ျမင္ေသာအထက္တန္းစားႏွင့္ လူလတ္တန္းစားငယ္ မ်ားေပၚေပါက္လာကာ သာမန္လက္လုပ္လက္စားဆင္းရဲသားလူရဲသားလူတန္းစား၏ မေက်နပ္မႈမ်ား ႀကီး ထြားလာခဲ့ရာ ဆာဒက္အစိုးရအေပၚ၎တို႔ၿငိဳျငင္လာခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ အစၥလာမ္အစြန္းေရာက္မ်ားလက္ခ်က္ျဖင့္ သမၼတ ဆာဒက္ လုပ္ႀကံခံခဲ့ရသည္။ ထိုအခါ ဒုတိယသမၼတ အျဖစ္တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနေသာ ဟုိစနီမူဘာရက္ကို သမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့သည္။ ၎သည္ ေနာက္ထပ္ ၆ ႏွစ္သက္တမ္းသံုးႀကိမ္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ျခင္းခံရေသာ္လည္း သမၼေလာင္းအျဖစ္ စာရင္းသြင္းခံရသူမွာ မူဘာရက္တစ္ဦးတည္းသာ ရွိေၾကာင္း အေဝဖန္ခံခဲ့ရသည္။ သမၼတ ဆာဒက္ လက္ထက္က ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ကမ့္ေဒးဗစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္ကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၉ တြင္ အာရပ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္သို႔ျပန္လည္ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၁ မွစ၍ ျပည္တြင္းစီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေရး အစီအစဥ္မ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ျပည္သူပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်၍ ပုဂၢလိကပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားကို တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ေစခဲ့သည္။ ေငြေၾကးေဖါင္းပြမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ၿပီး တစ္ဦးခ်င္းဝင္ေငြအားျဖင့္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ ၄၅၃၅ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဝင္ေငြရွိသည္။
ႏုိင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအေတာ္ပင္အားနည္းခဲ့သည္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလတြင္ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အမတ္ေနရာ ၄၅၄ ေနရာရွိရာတြင္ အတိုက္အခံမွ ၃၄ ေနရာသာရရွိ ၿပီး အာဏာရ အမ်ဳိးသားဒီမိုကရက္တစ္ပါတီမွ ၃၈၈ ေနရာရရွိသည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထား ေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားစြာ သမၼတအျဖစ္ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ခြင့္ရခဲ့ ေသာ္လည္း မူဘာရက္က ၈၇% ျဖင့္ေနာက္ထပ္ ၆ ႏွစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ျခင္းခံရသည္။ အဓိက အတိုက္အခံၿပိဳင္ဘက္မွာ ဂယ့္သ္ပါတီေခါင္းေဆာင္ အခြင့္အေရးဆိုင္ရာတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ ေအမန္နာဝါ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ေအမန္နာဝါကို မသမာမႈမ်ားျဖင့္စြပ္စြဲၿပီး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ထားခဲ့သည္။ ၂၀၀၉ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ ၎ကိုျပန္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။
မူဘာရက္သည္အီဂ်စ္ကို အာဏာရွင္စံနစ္ျဖင့္ တင္းက်ပ္စြာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အစိုးရမွ ပုဂၢလိကပိုင္ ခ်ေပးေသာ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ မူဘာရက္၏သား အယ္လား ျခစားမႈသတင္းမ်ားေပၚထြက္လာၿပီးေနာက္ မူဘာရက္ႏွင့္ ၎၏စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအစီအစဥ္မ်ားကို ေထာက္ခံမႈအႀကီးအက်ယ္က်ဆင္းသြား ခဲ့သည္။ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ခန္႔တြင္ အယ္လားအေၾကာင္းေမွးမွိန္သြားၿပီး မူဘာရက္၏ ဒုတိယသားျဖစ္သူ ဂေမးလ္ အမ်ဳိးသားဒီမိုကရက္တစ္ပါတီတြင္း လစ္ဘရယ္လက္သစ္အျဖစ္ ေပၚထြက္လာသည္။
၂၀၁၁ ဇန္နဝါရီလ ၂၅ ရက္ေန႔မွစတင္၍ လူအမ်ားလမ္းေပၚထြက္ဆႏၵျပၾကၿပီး အာဏာဖီဆန္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားလာခဲ့သည္။ ရဲမ်ား၏ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ အေရးေပၚအေျခအေနဥပေဒျပ႒ာန္းထားမႈ၊ အလုပ္လက္မဲ့၊ လစာတိုးျမွင့္ေရး၊ အိမ္ယာခ်ဳိ႕တဲ့မႈ၊ အစားအေသာက္မ်ားေစ်းႀကီးျခင္း၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ား ေပါမ်ားျခင္း၊ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခြင့္မရွိျခင္း၊ ေနထိုင္မႈအဆင့္အတန္းနိမ့္က်ျခင္း စသည့္ မေက်နပ္ခ်က္အမ်ား ေၾကာင့္ လူထုအံုႂကြမႈျဖစ္ေပၚလာရျခင္းျဖစ္ေပသည္။ ၂၀၁၁ ေဖေဖၚဝါရီ ၁၁ တြင္ စစ္တပ္ၾကားျဖတ္အစိုးရ သို႔အာဏာကို လႊဲေျပာင္း၍ သမၼတမူဘာရက္ အာဏာစြန္႔ခဲ့ေလေတာ့သည္။
တူနီးရွား
တူနီးရွားႏိုင္ငံသည္ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာႀကိဳးပမ္းခဲ့ရသည္။ ၁၉၅၄ တြင္ တူနီးရွားအလုပ္သမားသမဂၢႏွင့္ အာရပ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တို႔မွ ေထာက္ခံေသာ နီယိုဒတ္စေတာ ႏိုင္ငံေရးပါတီ ႏွင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံၾကား ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ ေစ့စပ္ညွိႏႈိင္းမႈမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၅ ဧၿပီလတြင္ ျပင္သစ္က စစ္ဘက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားေရးကိုကိုင္တြယ္ထားေသာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပးရန္သေဘာတူညီ ခ်က္ရရွိခဲ့သည္။ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာကို ေထာင္ခ်ထားရာမွ ျပင္သစ္တို႔က ျပန္လည္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။ ၁၉၅၆ မတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ တူနီးရွားႏိုင္ငံအျပည့္အဝလြတ္လပ္ေရးရခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဇူလိုင္လတြင္ ကုလသမဂၢအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။ ျပင္သစ္ထံမွ လြတ္လပ္ေရးရစဥ္က တူနီးရွားသည္ စည္းမ်ဥ္း ခံဘုရင္စံနစ္အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ အ႒မေျမာက္မူဟာမက္ အယ္ေအမင္ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၆ မတ္လ ၂၅ ရက္တြင္က်င္းပေသာေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာဦးေဆာင္ေသာ နီယို ဒက္စေတာပါတီ အႏိုင္ရရွိကာ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာေသာအခါ ဘုရင္စံနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းၿပီး ဘုရင့္ရုံးကိုလည္း ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့သည္။ ထို႕ေနာက္ သမၼတႏိုင္ငံေတာ္အျဖစ္ေၾကျငာကာ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ ပထမဆံုးသမၼတ ျဖစ္လာၿပီး တစ္ပါတီစံနစ္ကို က်င့္သံုးခဲ့သည္။
နီယိုဒတ္စေတာအစိုးရသည္ တင္းၾကပ္ေသာစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားျဖင့္ ထိေရာက္ေအာင္ျမင္ ေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစံနစ္ကို တည္ေထာင္အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း ဒီမိုကေရစီနည္းလမ္းတက်ေတာ့ မဟုတ္ ခဲ့ေပ။ ထို႕ေၾကာင့္ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ တစ္ဦးတည္းေနာက္ထပ္ ၃၁ ႏွစ္ၾကာေအာင္တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ သည္။ တည္ၿငိမ္ေရးႏွင့္စီးပြားေရးအေပၚအမွီျပဳကာ တိုင္းျပည္ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အစၥလာမ္အေျခခံဝါဒီမ်ား ကို ဖိႏွိပ္၍ အျခားအာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားမတူဘဲထူးထူးျခားျခား အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရးမ်ား ဖြင့္ထားေပးခဲ့ သည္။
ေဘာ္ဂူအစ္ဘီကို ထင္ရွားေသာတူရကီအမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ အာတာတာ့ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ေျပာဆိုေလ့ရွိ သည္။ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီဝါဒသည္ စစ္ဝါဒမဟုတ္ေၾကာင္း အခိုင္အမာေျပာဆိုေလ့ရွိသည္။ တူနီးရွားကို စစ္အင္ အားႀကီးႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္တည္ေဆာက္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း၊ စစ္အင္အားတည္ေဆာက္ျခင္းသည္ အရင္းအ ျမစ္မ်ားကို ျဖဳန္းတီးပစ္ရာေရာက္ၿပီး စစ္အင္အားတည္ေဆာက္ျခင္းအားျဖင့္ အျခားေသာအေရွ႕ အလယ္ ပိုင္းရွိ စစ္အင္အားတည္ေဆာက္ေသာႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရး၌ ေတြ႕ႀကံဳခံစားေနရေသာ ႏိုင္ငံေရးတြင္ စစ္တပ္၏ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈမ်ား ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ရွိေၾကာင္းေထာက္ျပေျပာဆိုသည္။ စီးပြားေရးဖြ႕ံၿဖိဳးတိုး တက္ေရးေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာေျမယာမ်ားကို ျပည္သူပိုင္သိမ္းျခင္း၊ ဘာသာေရးအဖြဲ႕အစည္း အမ်ားအျပားကို ဖ်က္သိမ္းပစ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ဘာသာေရးအေျခခံဝါဒီတစ္ဦးမဟုတ္ေသာ္လည္း ဘာသာတရားကိုဆန္႕က်င္ေသာသူတစ္ဦးလည္း မဟုတ္ခဲ့ေပ။ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာ၏ အဓိကအတုိက္အခံမွာ ဆာလာဘန္ယူဆြတ္ျဖစ္ၿပီး ၁၉၅၀ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ျပည္ႏွင္ဒါဏ္ေပးခံရၿပီး အီဂ်စ္ျပည္ကိုင္ရိုတြင္ခိုလႈံေန ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာအတြက္ ေျပာပေလာက္ေသာ အတုိက္အခံဟူ၍ မရွိေတာ့ေပ။ လြတ္လပ္ေရးရစဥ္အခ်ိန္ကတည္းက တူနီးရွားသည္ တစ္ပါတီစံနစ္ျဖင့္သာအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ၁၉၆၃ တြင္ နီယိုဒတ္စေတာပါတီသည္ တရားဝင္ရပ္တည္ခြင့္ရသည့္ တစ္ခုတည္းေသာပါတီအျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။
ေဘာ္ဂူအစ္ဘာလက္ထက္တြင္ အတုိက္အခံမ်ားကို ဖိႏွိပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၈ အေထြေထြသပိတ္ကို အင္အားသံုး ၿဖိဳခြင္းခဲ့ရာ ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာေသေၾကၿပီး ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခဲ့သည္။ စာနယ္ဇင္းမ်ားကိုခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားခဲ့ၿပီး အတိုက္အခံမ်ားကို မၾကာခဏဆိုသလိုဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခဲ့သည္။ ၁၉၇၅ တြင္ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီက ရာသက္ပန္သမၼတ အျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။
၁၉၈၀ ႏွစ္မ်ားတြင္ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အလြန္နည္းပါးခဲ့သည္။ ၁၉၈၃ တြင္ ေပါင္မုန္႕ႏွင့္ ဂ်ဳံေစ်းတက္မႈကို အေၾကာင္းျပဳ၍ လူထုဆႏၵျပမႈမ်ားျဖစ္ပြားရာတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဇိုင္း အယ္အဘီဒိုင္း ဘင္အာလီ ဦးေဆာင္ေသာစစ္တပ္မွ အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဘင္အာလီ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာခဲ့ သည္။ သမၼတ ဟာဘစ္ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ က်န္းမာေရးအေျခအေနဆိုးရြားလာေသာေၾကာင့္ ၁၉၈၇ ႏိုင္ဝင္ဘာ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ဘင္အလီသမၼတရာထူးကို လက္ခံရယူခဲ့သည္။
ဘင္အလီလက္ထက္တြင္စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား အႀကီးအက်ယ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး တူနီးရွား စီးပြားေရးေတာင့္တင္းေစခဲ့ကာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမ်ားတိုးပြားလာသည္။ ဘင္အလီ သမၼတအျဖစ္စတင္ တာဝန္ယူခ်ိန္မွစ၍ ၁၉၈၆ တြင္ GDP ၁၂၀၁ ေဒၚလာရွိရာမွ ၂၀၀၈ တြင္ ၃၇၈၆ ေဒၚလာအထိသံုးဆေက်ာ္ တိုးတက္လာခဲ့သည္။ ၁၉၈၇ မွစ၍ ေနာက္ႏွစ္ႏွစ္ဆယ္အတြင္း ႏွစ္စဥ္ GDP ငါးရာခိုင္ႏႈန္းအတုိးျပသည္။ ၂၀၁၀ ဇူလိုင္တြင္ Boston Consulting Group မွ တူနီးရွားကို အာဖရိက ျခေသၤ့မ်ားထဲ တြင္ပါဝင္ေသာ ႏုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ စိုက္ပ်ဳးိထုတ္လုပ္ေရး၊ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမ်ားျပန္လည္အားေကာင္းလာ ျခင္းႏွင့္ အီးယူႏွင့္ ေကာင္းမြန္းေသာဆက္ဆံေရးရွိျခင္းေၾကာင့္ GDP ပံုမွန္တိုးတက္လာေနခဲ့သည္။ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ တြင္ Global Competitiveness Report မွ တူနီးရွားကို အာဖရိကတြင္ နံပါတ္တစ္ႏွင့္ ကမၻာတြင္ အဆင့္ ၃၂ အျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လူငယ္မ်ားၾကားအလုပ္လက္မဲ့ႏႈန္းျမင့္မားမႈ၊ အေသးစားလုပ္ ငန္းမ်ား ကမၻာ့ေစ်းကြက္တြင္ယွဥ္ၿပိဳင္ေသာအခါ အေျခအေနမလွမႈမ်ားဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနခဲ့သည္။ ၂၀၁၀ ဒီဇင္ဘာႏွင့္ ၂၀၁၁ ဇန္နဝါရီလတြင္ လူထုဆႏၵျပမႈႀကီးျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ထိုအခါ သမၼတဘင္အလီက ႏိုင္ငံေတာ္ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကျငာခဲ့ၿပီး ၂၀၁၁ ဇန္နဝါရီ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ အစိုးရအဖြဲ႕ကိုဖ်က္သိမ္း ကာ ေျခာက္လအတြင္းေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္းကတိေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ထိုေန႔မွာပင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ မိုဟာမက္ဂႏၷဴခ်ီက သမၼအာဏာကို ၎ကလႊဲေျပာင္းရယူလိုက္ေၾကာင္းအစိုးရရုပ္ျမင္သံၾကားမွ ထုတ္လႊင့္ေၾကျငာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဇန္နဝါရီည ၁၄၊ ေဒသစံေတာ္ခ်ိန္ ညေန ၄ နာရီတြင္ ဘင္အလီသည္ ဒူဘုိင္းသို႕ေလယာဥ္ပ်ံျဖင့္ ထြက္ေျပးသြားခဲ့ၿပီး ေဆာဒီအာေရးဗ်သို႔ ၁၅ ရက္ေန႔ေစာပိုင္းတြင္ေရာက္ရွိကာ ေဆာ္ဒီ အာဏာပိုင္မ်ားက ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။
လစ္ဗ်ား
မြမ္မါကဒါဖီ၏လက္ေအာက္တြင္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံသည္ အႏွစ္ ၄၀ မွ်ရွည္လ်ားခဲ့သည္။ ၁၉၆၉ စက္တင္ဘာ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ငယ္ရြယ္ေသာလစ္ဗ်ားစစ္တပ္အရာရွိအုပ္စုတစ္စုဦးေဆာင္၍ ဘုရင္ ပထမအိုင္းဒရစ္ထံမွ အာဏာသိမ္းယူၿပီး ကဒါဖီအာဏာရွင္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဘုရင္အိုင္းဒရစ္ကို အီဂ်စ္သို႔ ျပည္ႏွင္ဒါဏ္ေပးခဲ့သည္။ အစိုးရသစ္ကို ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ(RCC) ကဦးေဆာင္ၿပီး ဘုရင္စံနစ္ႏွင့္ အေျခခံဥပေဒကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။ လစ္ဗ်ားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံကိုတည္ေထာင္ခဲ့သည္။
၁၉၇၇ တြင္ လစ္ဗ်ားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ဟူေသာ အမည္မွ ဂ်ာမာဟီရီယာ “ညီညြတ္ေသာျပည္သူ႕ ႏိုင္ငံေတာ္” ဟုေျပာင္းလဲေခၚေဝၚခဲ့ၿပီး ကဒါဖီသည္သူ႕ကိုယ္သူ ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ လမ္းညႊန္ေခါင္းေဆာင္ႀကီးအျဖစ္ခံယူကာ ျပည္သူ႕ေကာ္မတီအဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ၁၉၇၉ တြင္ လစ္ဗ်ား အေထြေထြျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္မွ ႏႈတ္ထြက္ၿပီး ၁၉၈၀ မွ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မ်ားအထိ တိုင္းျပည္ကို တစ္ပါတီအာဏာရွင္စံနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့သည္။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ဆိုဗီယက္အုပ္စုႏွင့္မဟာမိတ္မ်ားျဖစ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၇၀ မွ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ား တစ္ေလ်ာက္ ႏိုင္ငံတကာအၾကမ္းဖက္မ်ားကို ေထာက္ပံ့ေနခဲ့သည္။ ၁၉၈၆ တြင္ ေရဂင္အစိုးရလက္ထက္ လစ္ဗ်ားကို ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၃ တြင္ႏုိင္ငံတကာစီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ဆက္ဆံေရးအတြက္ ပံုစံတစ္မ်ဳိးျဖင့္ေျပာင္းလဲခ်ဥ္းကပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၀ မွ ၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားအတြင္း အာဏာသိမ္းရန္ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၃ တြင္ ကဒါဖီကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ၂၀၁၁ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ လူထုအံုႂကြမႈေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ စစ္တပ္ႏွစ္ျခမ္းကြဲသြားၿပီး ကဒါဖီဆန္႔က်င္ေရးသမားမ်ားက လစ္ဗ်ားအေရွ႕ပိုင္းၿမိဳ႕မ်ားကို သိမ္းပိုက္ထားခဲ့ ရာမွ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီက စစ္ေရးအရ ဝင္ေရာက္ရန္ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၿပီး လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံအတြင္း မပ်ံသန္းရဇုံသတ္မွတ္ကာ ႏိုင္ငံစံုတပ္မ်ားက ကဒါဖီတပ္မ်ားကို တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။
၁၉၅၉ တြင္ ေရနံသိုက္ရွာေဖြေတြ႕ရွိၿပီးေနာက္ ကမၻာ႔အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံအျဖစ္မွ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝ ေသာႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။ စစ္တပ္မွ အရာရွိ ၇၀ ခန္႔ပါဝင္ေသာေတာ္လွန္ေရးအုပ္စုမွ ‘Free Officers Movement’ လႈပ္ရွားမႈျဖင့္ ၁၉၆၉ စက္တင္ဘာ ၁ ရက္တြင္ အာဏာသိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး ဘုရင္စံနစ္ကိုျဖဳတ္ခ်ခဲ့ သည္။ အာဏာသိမ္းပြဲႏွင့္ပတ္သက္၍ ေသြးေျမက်မႈမရွိခဲ့ေပ။
လစ္ဗ်ားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္တည္ေထာင္ၿပီးေနာက္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ဦးေယာက္ဦးေဆာင္ မႈျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္မည္မဟုတ္ပဲ RCC မွဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ေဆာင္ရြက္သြားမည္ဟုေၾကျငာခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကဒါဖီသာ အာဏာရွင္ျဖစ္လာကာ RCC သည္ ၎၏ ေရာ္ဘာတံဆိပ္တံုးသာသာျဖစ္လာခဲ့ သည္။ ၁၉၆၉ ဒီဇင္ဘာတြင္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီး အာမက္ဆာအစ္ ေဟာ္ဝက္ဇ္၊ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး မူဆာ အာမက္တို႔ကို အာဏာသိမ္းရန္ႀကံစည္မႈျဖင့္ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ ဝန္ႀကီးအဖြဲ႕ကိုဖြဲ႕စည္းၿပီးေနာက္ ကဒါဖီသည္ RCC ၏ ဥကၠ႒ အျဖစ္ႏွင့္ တာဝန္ခံဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး ရာထူးတို႔ကို တြဲဖက္ရယူ ခဲ့သည္။
၁၉၇၁ ႏွင့္ ၁၉၇၂ တြင္ ယခင္အစိုးရေဟာင္းမွ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္အျခားအစိုးရအဖြဲ႕မ်ား ၂၀၀ ေက်ာ္ကို ႏိုင္ငံေတာ္ သစၥာေဖာက္မႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၇၁ တြင္ လြတ္လပ္ေသာစစ္တပ္အရာရွိမ်ား လႈပ္ရွားမႈကို “အာရပ္ ဆိုရွယ္လစ္သမဂၢ” (ASU) ဟူေသာအမည္ျဖင့္ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ တစ္ပါတီစံနစ္ကို က်င့္သံုးခဲ့သည္။ ကုန္သြယ္ေရးသမဂၢမ်ားသည္ ASU ႏွင့္အတူပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရသည္။ သတင္းစာမ်ား ကိုစိစစ္တည္းျဖတ္ခဲ့သည္။ ဂ်ဴးလက္က်န္အီတလီလူမ်ဳိးမ်ားကို တိုင္းျပည္မွ ႏွင္ထုတ္ၿပီးပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကို သိမ္းယူခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာအာဏာသိမ္းပြဲၿပီးေနာက္ ယခင္အစိုးရႏွင့္ သေဘာတူညီထားသည့္အတိုင္း ဝွီးလပ္စ္ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္းကို ျပန္လည္ရုပ္သိမ္းခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္အေမရိကန္ႏွင့္ဆက္ဆံေရး တျဖည္းျဖည္းပိုမိုတင္းမာလာကာ လစ္ဗ်ားသည္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံႏွင့္ အျခားအေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ နီးစပ္ခဲ့သည္။ လစ္ဗ်ားလူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ရာတြင္ ကဒါဖီ၏ အယူအဆမ်ားႏွင့္ေရာေမႊကာ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွ အစျပဳ၍ ယဥ္ေက်းမႈေတာ္လွန္ေရးအမည္ျဖင့္ စတင္က်င့္သံုးခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ႏိုင္ငံအႏွံ႔ လူထုေကာ္မီတီမ်ားဖြဲ႕စည္းကာ ေဒသတြင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေစခဲ့သည္။ ပံုမွန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားေရြးခ်ယ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖင့္ ျပည္သူ႕ေကာ္မီတီမ်ား သည္ တိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီတြင္ ပါဝင္ဖြဲ႕စည္းထားသည့္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္သည္ဟု ၁၉၆၇ ခုႏွစ္တြင္ ထြက္ေပၚလာေသာ ကဒါဖီ၏ စာအုပ္စိမ္းထဲတြင္ ရည္ညႊန္းထားသည္။ ယင္းေကာ္မီတီမ်ား၏ ဗဟုိမွာ ယခင္ RCC ကို အစားထိုးဖြဲ႕စည္းလိုက္ေသာ အေထြေထြ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ (GPC) ျဖစ္သည္။
၁၉၇၇ မတ္လ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ကဒါဖီ၏ အမိန္႔ျဖင့္ GPC သည္ “ျပည္သူ႕အာဏာတည္ေထာင္ျခင္း ေၾကျငာခ်က္” ႏွင့္ “ဆိုရွယ္လစ္ျပည္သူ႕လစ္ဗ်ားအာရပ္ ညီညြတ္ေသာျပည္သူ႔ႏုိင္ငံေတာ္” ဟူ၍ သတ္မွတ္ခဲ့ သည္။ GPC ၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ကဒါဖီကို အတည္ျပဳခဲ့ၾကၿပီး ကဒါဖီက ဖ်က္သိမ္းခဲ့ေသာ RCC မွလက္က်န္အဖြဲ႕ဝင္မ်ားကိုအေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးအဖြဲ႕အျဖစ္ဖန္တီးဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။
ဥပေဒျပဳေရးႏွင့္ တရားစီရင္ေရးအာဏာမ်ား ကို GPC ကခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည္။ တဖန္ အာဏာ အမ်ားစုမွာလည္း အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးႏွင့္ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးမ်ား အဖြဲ႕၌သာတည္သည္။ RCC တြင္ ဥကၠ႒အျဖစ္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သလိုပင္ GPC ၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးတစ္ဦးအေနႏွင့္ ကဒါဖီသည္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား၊ မူဝါဒမ်ားခ်သူျဖစ္သည္။ ေဒသဆိုင္ရာ အေျခခံ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ (BPC) မ်ားတြင္လည္း အရြယ္ေရာက္သူတိုင္း ပါဝင္ေျပာေရးဆိုခြင့္၊ ေဆြးေႏြးခြင့္၊ တင္ျပခြင့္မ်ားကို ခြင့္ျပဳၿပီး ယင္းတို႔ထံမွ တက္လာေသာ ဆံုးျဖတ္ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ကိစၥမ်ားကို GPC သို႔တင္ျပၿပီးအမ်ဳိးသားမူဝါဒအျဖစ္ခ် မွတ္ကာ စဥ္းစားေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းမ်ားျပဳလုပ္သည္။ ဤသို႔ေဆာင္ရြက္ျခင္းကို ကဒါဖီက တိုက္ရိုက္ျပည္ သူ႕အာဏာဟု အမည္ေပးသည္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစံနစ္ကို ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲသည့္ အေန ျဖင့္ ၁၉၇၇ မွစ၍ “ေတာ္လွန္ေရးေကာ္မီတီ” တစ္ရပ္ကို ကဒါဖီဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ယင္းေကာ္မီတီက ျပည္သူ႔ေကာ္မီတီမ်ားကို ႀကီးၾကပ္အႀကံေပးရန္ တာဝန္ေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လက္ေတြ႕တြင္ ျပည္သူလူထု ကိုေထာက္လွမ္းရန္၊ အတိုက္အခံမ်ားကို နွိမ္ႏွင္းရန္ လုပ္ေဆာင္သည္။ လစ္ဗ်ားတြင္ ဤသို႔ေစာင့္ၾကည့္ ေထာက္လွမ္းသည့္ အလုပ္ကို လစ္ဗ်ားလူမ်ဳိး ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိလုပ္ကိုင္သည္။ တိုင္းျပည္အႏွံ႔ ေတာ္လွန္ေရး ေကာ္မီတီမ်ားေပၚေပါက္လာၿပီး ေကာ္မီတီမ်ားအတြင္း ႏိုင္ငံေရးေတာေၾကာင္ မ်ားျဖင့္ေျခခ်င္းလိမ္ေနေတာ့သည္။ ၁၉၇၉ တြင္ BPC ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို ေတာ္လွန္ေရးေကာ္မီတီမ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္လာခဲ့သည္။ တရားဝင္အစိုးရဖြဲ႕အစည္းမဟုတ္ေသာ္လည္း ျပည္တြင္းနိုင္ငံေရးေလာကတြင္ အေရး ပါေသာ အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္လာခဲ့သည္။
ကဒါဖီသည္ႏိုင္ငံတကာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားတြင္ အားေပးအားေျမွာက္ျပဳခဲ့သည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ား စြာရွိခဲ့သည္။ ပါလက္စတိုင္း အၾကမ္းဖက္အုပ္စုတြင္ေစတနာ့ဝန္ထမ္းပါဝင္လႈပ္ရွားလိုသူမ်ားသည္ မည္သည့္ လစ္ဗ်ားသံရုံးတြင္မဆို စာရင္းေပးသြင္းႏိုင္ၿပီး လိုအပ္ေသာ စစ္သင္တန္းမ်ားႏွင့္ လက္နက္မ်ား တပ္ဆင္ေပးၿပီး ေငြေၾကးေထာက္ပံ့သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ၁၉၇၁ ဇြန္လတြင္ ကဒါဖီက ေၾကျငာခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ပန္တပ္နီေတာ္မွ လုပ္ေဆာင္ေသာ ေလာ့ဒ္ ေလဆိပ္ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈကို ကဒါဖီက ခ်ီးက်ဴးခဲ့ၿပီး ပါလက္စတိုင္း အၾကမ္းဖက္မ်ားအေနႏွင့္လည္း ဤသို႔လုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္းေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ျမဴးနစ္ေႏြရာသီအိုလံပစ္ပြဲေတာ္တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ ေသာ အမဲေရာင္စက္တင္ဘာဟု အမည္ေပးခဲ့ေသာ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈ၏ ေငြေၾကးေထာက္ ပံ့သူမွာ ကဒါဖီျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုသည္။ အိုင္ယာလန္ရွိ IRA သူပုန္မ်ားကိုလည္း ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ တြင္ အေမရိကန္သမၼတေရာ္နယ္ေရဂင္ကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ ကဒါဖီမွေျပာဆိုမႈမ်ားရွိခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ ေအာက္တိုဘာတြင္ အီဂ်စ္သမၼတ အဏၰဝါဆာဒက္လုပ္ႀကံခံရၿပီးေသဆံုးသြားမႈအေပၚ အားရေက်နပ္မႈရွိခဲ့ ၿပီး အျပစ္ေပးခံရျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခဲ့သည္။ သမၼတေရာ္နယ္ေရဂင္က ၎ကို အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေခြးရူး ဟုအမည္ေပးခဲ့သည္။ နီကာရာဂြာရွိ ဆန္ဒီနစၥတာမ်ားကို စစ္သင္တန္းမ်ားေပး ျခင္း၊ လက္နက္ေထာက္ပံ့ျခင္း စသည္ျဖင့္ ေဒၚလာသန္းေပါင္းမ်ားစြာေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။ ၁၉၈၅ ဒီဇင္ဘာ ေရာမႏွင့္ ဗီယင္နာ ေလဆိပ္မ်ားတိုက္ခိုက္မႈတြင္ ၁၉ ဦးေသဆံုးၿပီး ၁၄၀ ခန္႔ဒါဏ္ရာရရွိခဲ့သည္။ ယင္းအျဖစ္အပ်က္မ်ားၿပီးေနာက္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားအေနႏွင့္လစ္ဗ်ားဆန္႔က်င္သူမ်ားကို ေထာက္ခံေနသမွ် ကာလပတ္လံုး သူကလည္း ဂ်ာမဏီအၾကမ္းဖက္တပ္နီေတာ္အဖြဲ႕၊ အီတလီအၾကမ္းဖက္ တပ္နီအဖြဲ႕၊ အိုင္းရစ္ IRC သူပုန္အဖြဲ႕တို႕ကိုေထာက္ခံသြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္းေျပာဆိုခဲ့သည္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ကလည္း ယင္းသို႔အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို သူရဲေကာင္းလုပ္ရပ္ ဟုေခၚဆိုခဲ့သည္။
၁၉၈၆ တြင္ အေမရိကန္နွင့္ ဥေရာပအက်ဳိးစီးပြားမ်ားကို တိုက္ခိုက္ရန္ လစ္ဗ်ားက အေသခံဗံုးခြဲ တပ္ဖြဲ႕မ်ားကိုေလ့က်င့္ ေပးေနေၾကာင္း လစ္ဗ်ား ႏိုင္ငံပိုင္ရုပ္သံမွေၾကျငာခဲ့သည္။ ၁၉၈၆ ဧၿပီ ၅ ရက္ေန႔ တြင္ လစ္ဗ်ားသူလွ်ဳိမ်ားက အေနာက္ဘာလင္ရွိ လာဘယ္လီ ညကလပ္ကို ဗံုးခြဲခဲ့ရာ သံုးဦးေသဆံုးၿပီး ၂၂၉ ဦးဒါဏ္ရာရွိခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေရွ႕အေနာက္ဂ်ာမဏီျပန္လည္ေပါင္းစည္းသြားေသာအခါ ယခင္ အေရွ႕ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံလစ္ဗ်ားသံရုံးမွတစ္ဆင့္ ဗံုးခြဲမႈက်ဴးလြန္ခဲ့သူမ်ားကို ဖမ္းဆီးအျပစ္ေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံအမ်ားအျပား လစ္ဗ်ားအေပၚ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျပဳ လုပ္ခဲ့သည္။
၁၉၈၈ တြင္ စေကာ့တလန္၊ ေလာ့ကာဘီ တြင္ ပန္အမ္ေလယဥ္အမွတ္ ၁၀၃ ဗံုးေဖါက္ခြဲခံခဲ့ရမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကဒါဖီကိုစြပ္စြဲခဲ့သည္။ ယင္းကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ကုလသမဂၢက လစ္ဗ်ားကို စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔ အေရးယူမႈေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၃ ဒီဇင္ဘာတြင္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ေသ ေစႏိုင္ေသာ လက္နက္ပစၥည္းမ်ား ရရွိပိုင္ဆိုင္မႈ အစီအစဥ္ကို စြန္႔လႊတ္ေၾကာင္းႏွင့္ အၾကမ္းဖက္လမ္းစဥ္ကို စြန္႔လႊတ္ေၾကာင္းေၾကျငာခဲ့သည္။ အေနာက္ဥေရာပမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို လက္ခံေတြ႕ဆံုခဲ့ၿပီး ကိုယ္တိုင္ လည္း ၂၀၀၄ ဧၿပီတြင္ အေနာက္ဥေရာပသို႕ ၁၅ ႏွစ္အတြင္း ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္အျဖစ္ ဘရပ္ဆဲလ္သို႔ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ ေလာ္ကာဘီဗံုးကြဲမႈ၊ လာဘယ္လီ ညကလပ္ဗံုးကြဲမႈ၊ UTA 772 ဗံုးကြဲမႈတို႔ႏွင့္ပတ္သက္ ၿပီးေလ်ာ္ေၾကးမ်ားေပးရန္ကမ္းလွမ္းခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ဇြန္လတြင္ အေမရိကန္မွ လစ္ဗ်ားအေပၚသတ္မွတ္ထား ေသာ အၾကမ္းဖက္မႈေထာက္ခံေသာႏိုင္ငံ စာရင္းမွ ပယ္ဖ်က္ေပးခဲ့သည္။
ရွည္လ်ားလွေသာ ကဒါဖီအုပ္ခ်ဳပ္မႈကာလအတြင္း အတိုက္အခံတို႔၏ တြန္းလွန္မႈ၊ အာဏာသိမ္းရန္ ႀကံစည္မႈတို႔မွ ခုခံကာကြယ္ခဲ့ရသည္။ ယင္းဖီဆန္မႈမ်ားကို တန္ျပန္ရာတြင္ တိုင္းျပည္တြင္းအင္အားစုမ်ားကို ထိန္းညွိျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အၾကမ္းဖက္ဖိႏွိပ္ၿဖဳိခြင္းျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း တန္ျပန္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတြင္း လူမ်ဳိးစုမ်ားစြာအၾကား တစ္စုကို မ်က္ႏွာသာေပးၿပီး အျခားတစ္စုကို ထိန္းထားေစျခင္းျဖင့္ အင္းအားထိန္း ညွိရာတြင္ေအာင္ျမင္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းျခင္းမျပဳႏိုင္ေအာင္ လစ္ဗ်ားစစ္ တပ္တြင္း အရာရွိမ်ားကို အလွည့္က်ေဆာင္ရြက္ေစျခင္းျဖင့္ အားနည္းေစခဲ့သည္။ တစ္ဖက္တြင္ အခြင့္ထူး ခံ ေတာ္လွန္းေရးအေစာင့္အၾကပ္တပ္၊ ခါမစ္ အထူးတပ္ဖြဲ႕ နွင့္ သူ႕ကိုယ္ပိုင္အေမဇုန္သက္ေတာ္ေစာင့္တပ္ တို႔ကို အားကိုးအားထားျပဳေနခဲ့သည္။ ဖိႏွိပ္ၿဖိဳခြဲျခင္း၊ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ျခင္းျဖင့္ လူထု အတိုက္အခံျပဳမႈမ်ားကို ရွင္းလင္းေနခဲ့သည္။ အတိုက္အခံမ်ားကို ႏွိမ္နင္းရာတြင္ ျပည္ေျပးအတိုက္အခံမ်ား အျဖစ္ျပည္ပသို႔ေရာက္ရွိေနသူမ်ားကိုပင္ သူလွ်ဳိမ်ားလႊတ္၍ လိုက္လံသတ္ျဖတ္ႏွိမ္နင္းေစခဲ့သည္။
၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ အစၥလာမ္စစ္ေသြးႂကြမ်ား၏ စိန္ေခၚမႈႀကံဳေတြ႕ရသည္။ ၁၉၉၃ ေအာက္တို ဘာတြင္ လစ္ဗ်ားစစ္တပ္မွ ကဒါဖီကို မေက်နပ္သူမ်ားကလုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းရာမေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း သူ၏ေတာ္လွန္ေရးအေစာင့္အၾကပ္တပ္မ်ားကို အသံုးျပဳ၍ အံုႂကြမႈမ်ား၊ အစၥလာမၼစ္လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းခဲ့သည္။
၂၀၁၁ ေဖေဖၚဝါရီတြင္ လူထုအံုႂကြမႈႀကီးေပၚေပါက္လာခဲ့ရာ ေဖေဖၚဝါရီ ၁၅ ရက္၌ ဘင္ဂါဇီတြင္ လူထုဆႏၵျပမႈမ်ားကိုရဲမ်ားက နွိမ္နင္းမႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး အယ္ဂ်ာဇီးယားရုပ္သံႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးျပဳလုပ္ခဲ့သူ စာေရးဆရာ အိုင္ဒရစ္ အယ္-မတ္စ္မာရီကို ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂၆ မွစ၍ ကဒါဖီကို ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္းေတာ္လွန္ၿပီး ႏိုင္ငံအေရွ႕ျခမ္းရွိ စစ္တပ္အေျခစိုက္ေနရာမ်ားကို အတုိက္အခံမ်ားက သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည္။ ကဒါဖီကို သစၥာခံေသာတပ္မ်ားက အတိုက္အခံတို႔တပ္စြဲထားေသာ ၿမိဳ႕မ်ားကို ေလေၾကာင္းမွဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္မႈမ်ားေၾကာင့္ အရပ္သားမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရန္ ကုလသမဂၢ အဆံုး အျဖတ္ျဖင့္ ၂၀၁၁ မတ္လ ၁၇ ရက္မွစ၍ လစ္ဗ်ားတြင္ မပ်ံသန္းရနယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ ကဒါဖီတပ္မ်ားက အရပ္သားမ်ားကိုေျမျပင္ထိုးစစ္ျဖင့္ တိုက္ခိုက္ေနေသာ ေၾကာင့္ ေလေၾကာင္းမွ တိုက္ခိုက္ရန္အခြင့္ေပးခဲ့သည္။ ျပင္သစ္၊ ၿဗိတိန္ႏွင့္ အေမရိကန္တို႔ အဓိကဦး ေဆာင္၍ ကဒါဖီစစ္ဘက္အေဆာက္အဦးမ်ား၊ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္းမ်ား၊ ေျမျပင္တင့္ကားမ်ားကို ေလေၾကာင္းမွ တိုက္ခိုက္ဖ်က္စီးပစ္ခဲ့သည္။
ဆီးရီးယား
ဆီးရီးယားသည္ ဘီစီ ၁၀ ၀၀၀ ခန္႔ ေက်ာက္ေခတ္သစ္ကတည္းကစတင္၍ ကမၻာတြင္ ပထမဦးဆံုး စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ကြ်ဲ၊ႏြား ေမြးျမဴေရးတို႔ကို လုပ္ကိုင္လာခဲ့ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအစဥ္အလာႀကီးမားေသာ ႏိုင္ငံတစ္ ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ဘီစီ ၈၃ တြင္ အာေမးနီးယန္းဘုရင္ တိုက္ဂရာနိစ္လက္ေအာက္သို႔က်ေရာက္ခဲ့ၿပီး ၁၃ ၾကာမွ် ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့ကာ ေနာက္ဆံုး ဘီစီ ၆၄ ခန္႔တြင္ ေရာမအင္ပါယာအတြင္း သက္ဆင္းခဲ့သည္။
ေအဒီ ၆၄၀ ခန္႔တြင္ ခါလက္ အစ္ဘင္ အယ္-ဝါလစ္ ဦးေဆာင္ေသာ ရာရွီဒါန္ စစ္တပ္မွ သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး အစၥလာမ္ကမၻာအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုျဖစ္လာခဲ့သည္။
၁၅ ရာစုအကုန္တြင္ ဥေရာပမွ အေရွ႕ဖ်ားသို႔သြားလာေသာ ေရလမ္းခရီးကို ေတြ႔ရွိၿပီးေနာက္ ဆီးရီးယားကိုျဖတ္၍ သြားလာရေသာကုန္းတြင္းလမ္းကို အသံုးျပဳျခင္းမရွိေတာ့ေပ။ မြန္ဂိုတို႔ဖ်က္ဆီး ျခင္းကို ခံရၿပီးေနာက္ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာအတြင္း အလြယ္တကူပင္က်ေရာက္သြားခဲ့သည္။
မဟာမိတ္သံတမန္ႏွစ္ဦးျဖစ္ေသာ ျပင္သစ္လူမ်ဳိး ဖရန္ကိုစစ္ ေဂ်ာ့-ပီေကာ့ ႏွင့္ ၿဗိတိသွ် မာ့ခ္စကိုက္ တို႔သည္ ပထမကမၻာစစ္ႀကီးမျဖစ္ခင္အခ်ိန္မ်ားစြာအၾကာကာလကတည္းက ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာကို မည္သို႔ အစိတ္စိတ္အမႊာမႊာပိုင္းၿပီး၊ မည္သို႔ ၾသဇာလႊမ္းမိုးရမည္ဆိုသည္ကို ႀကိဳတင္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ ႀကံစည္ခဲ့ၾကသည္။ ပထမကမၻာစစ္ႀကီးၿပီးဆံုးသြားေသာအခါ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာသည္ ဂ်ာမဏီနွင့္မဟာ မိတ္အျဖစ္ျဖင့္ ႏွိမ္နင္းခံခဲ့ရၿပီး စံနစ္တက်စတင္ၿဖဳိခြဲေလေတာ့သည္။
၁၉၁၆ တြင္ ခ်ဳပ္ဆိုေသာ စကိုက္-ပီေကာ့ သေဘာတူညီခ်ကျဖင့္ အေနာက္ေတာင္အာရွေဒသ အတြက္ ေနာက္ရာစုႏွစ္အတြင္း ကံႀကမၼာမ်ားကို ဖန္တီးခဲ့သည္။ ယင္းစာခ်ဳပ္အရ ေျမာက္ဘက္နယ္ေျမမ်ား ျဖစ္ေသာ ဆီးရီးယားႏွင့္ ေနာက္ပုိင္း လက္ဘႏြန္အျဖစ္ေပၚထြက္လာမည့္ ေဒသမ်ားကို ျပင္သစ္ကရရွိခဲ့ၿပီး ေတာင္ဘက္ အီရတ္ႏွင့္ ေနာက္ပုိင္း ပါလက္စတိုင္းႏွင့္ ေဂ်ာ္ဒန္တို႔ အျဖစ္ေပၚထြက္လာမည့္ နယ္ေျမမ်ားကို ၿဗိတိန္ကရရွိခဲ့သည္။ အဆိုပါနယ္ေျမႏွစ္ခုကို ေဂ်ာ္ဒန္မွ အီရန္အထိမ်ဥ္းေျဖာင့္ဆြဲ၍ပိုင္းျခားခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ မွစ၍ ႏိုင္ငံေပါင္းစံုအသင္းႀကီး၏ ခြင့္ျပဳခန္႔အပ္ထားမႈျဖင့္ ျပင္သစ္ႏွင့္ ၿဗိတိသွ်ပိုင္နယ္ေျမမ်ားအျဖစ္ နိုင္ငံတ ကာအသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။
၁၉၂၀ တြင္ လြတ္လပ္ေသာဆီးရီးယားအာရပ္ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတာ္ ဟူ၍ ဖိုင္ဆယ္ဘုရင္၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ဖိုင္ဆယ္ဘုရင္သည္ေနာက္ပိုင္းတြင္ အီရတ္ဘုရင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဆီးရီးယားကို လအနည္းငယ္ၾကာအုပ္စိုးၿပီးေနာက္ ၎၏ ဆီးရီးယားစစ္တပ္ႏွင့္ ျပည္သစ္ စစ္တပ္တို႔ၾကား ေမဆာလြန္တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားၿပီး ျပင္သစ္တို႔က တုိက္ပြဲတြင္ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဆန္ရီမိုညီလာခံတြင္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္အသင္းႀကီးက ဆီးရီးယားကို ျပင္သစ္သို႔အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ အပ္ႏွင္းခဲ့သည္။
၁၉၅၂ တြင္ ဆူလ္တန္ ပါရွာ အယ္-အက္ထရက္ ဦးေဆာင္ၿပီးျပင္သစ္တို႔ကို ေတာ္လွန္ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးမွာျပင္းထန္ခဲ့ၿပီး ျပင္သစ္တပ္ႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားၾကား တိုက္ပြဲမ်ားျပင္းထန္စြာျဖစ္ပြား ခဲ့သည္။ ပထမပိုင္းတြင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားအေရးသာၿပီး ေအာင္ပြဲအလီလီခံႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း ျပင္သစ္က ေမာ္ရိုကိုနွင့္ ဆီနီေဂါမွ စစ္သားေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ေခတ္မီလက္နက္မ်ားတပ္ဆင္ေစလႊတ္ ေခ်မွဳန္းေစရာ ေတာ္လွန္ေရးအေရးနိမ့္ၿပီး ဆူလ္တန္ အယ္-အက္ထရက္ကို ေသဒဏ္ေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္သြားၿပီး ေနာက္ပိုင္းအျပစ္မွ ခြင့္လႊတ္ခဲ့သည္။ ဆီးရီးယား-ျပင္သစ္လက္မွတ္ေရးထိုး ၿပီးေနာက္ ၁၉၃၇ တြင္ ဆီးရီးယားသို႔ျပန္လည္ဝင္ေရာက္လာရာ လူထုက တခဲနက္ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။
၁၉၃၆ စက္တင္ဘာတြင္ ဆီးရီးယားႏွင့္ျပင္သစ္တို႔ လြတ္လပ္ေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသစ္ႏွင့္အညီဘုရင္ ဖုိင္ဆယ္လက္ထက္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္ခဲ့ေသာ ဟာရွင္ အယ္-အာတာဆီ ကို ပထမဆံုးသမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လြတ္လပ္ေရးစာခ်ဳပ္ကို ျပင္သစ္တရားေရးက အတည္မျပဳသျဖင့္ အသက္ဝင္မလာခဲ့ေပ။
၁၉၄၁ တြင္ ဆီးရီးယားက လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ထပ္မံေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၄၄ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ လြတ္လပ္ေသာသမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။ ဆီးရီးယား အမ်ဳိးသားေရးဝါဒီမ်ား ႏွင့္ ၿဗိတိသ်တို႔ဝုိင္းဝန္းဖိအားေပးမႈေၾကာင့္ ၁၉၄၆ ဧၿပီတြင္ ျပင္သစ္တပ္မ်ား ဆီးရီးယားမွထြက္ခြာသြားခဲ့ၿပီး ရီပတ္ဘလီကန္အစိုးရ ဆီးရီးယားကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာၿပီးေနာက္ စီးပြားေရးလ်င္ျမန္စြာတိုးတက္ခဲ့ေသာ္လည္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္ခဲ့ေပ။ ၁၉၄၆ ႏွင့္ ၁၉၅၆ ၾကားတြင္ အစိုးရဝန္ႀကီးအဖြဲ႕ ၂၀ ရွိခဲ့ၿပီး ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ေလးခါ သီးျခားစီေရးဆြဲခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၈ အာရပ္-အစၥေရးစစ္ပြဲအတြင္း ဆီးရီးယားပါဝင္ခဲ့ သည္။ ၁၉၄၉ တြင္ ကာနယ္ ဟူစနီ အယ္-ဇာအင္မ္ ကအာဏာသိမ္းယူခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္စတင္ခ်ိန္မွ စ၍ အာရပ္ကမၻာတြင္ ပထမဦးဆံုးအျဖစ္ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္တစ္ဖန္ ကာနယ္ ဆာမီ အယ္-ဟင္နဝီ ကအာဏာထပ္မံသိမ္းယူခဲ့ၿပီး ထိုႏွစ္ထဲမွာပင္ သူ႕ထံမွ ကာနယ္ အာဒစ္ ရွီရွက္ခလီ ကတတိယ အႀကိမ္ေျမာက္အျဖစ္ အာဏာသိမ္းယူခဲ့ျပန္သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၅၁ တြင္ ထပ္မံအာဏာသိမ္း ကာ သူ၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈခိုင္မာေစၿပီး ပါတီစံုစံနစ္ကို ကိုလည္းတျဖည္းျဖည္းဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ တြင္ သူကုိယ္တိုင္အာဏာအသိမ္းခံခဲ့ရၿပီး ပါလီမန္စံနစ္ကိုျပန္လည္အသက္သြင္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ယင္းအခ်ိန္ကလည္း အရပ္သားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ နာမည္ေကာင္းမရရွိဘဲ စစ္တပ္ကသာ အာဏာခ်ဳပ္ကိုင္ ထားျခင္းသာလွ်င္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္သည္ဟု ထင္မွတ္ေနခဲ့ၾကသည္။ ပါလီမန္မွာအင္အားခ်ိနဲ႔လ်က္ရွိၿပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္စြမ္းမရွိေခ်။ ၁၉၅၆ဆူးအက္တူးေျမာင္း ျပႆနာတြင္ ဆိုင္းႏိုင္းကြ်န္း ဆြယ္သို႕ အစၥေရးတပ္မ်ား က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္လာၿပီး ျပင္သစ္ႏွင့္ ၿဗိတိန္တို႔လည္းက်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ လာေသာအခါ ဆီးရီးယားတြင္ စစ္ဥပေဒထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
၁၉၅၆ တြင္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံႏွင့္ စာခ်ဳပ္တစ္ခုခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၿပီး အစိုးရအတြင္း ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒကို လက္ခံ ခဲ့ၿပီး အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဆိုဗီယက္မွ ေလယာဥ္မ်ား၊ တင့္ကားမ်ားႏွင့္ အျခားစစ္ဘက္ဆိုင္ရာအေထာက္ အပံ့မ်ားလက္ခံခဲ့သည္။ ဤသို႔စစ္ေရးအရေတာင့္တင္းလာမႈအေပၚ တူရကီက စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္လာခဲ့သည္။ ႏွစ္ဘက္အျငင္းပြားေနေသာ အစၥကန္ဒါရန္ၿမိဳ႕ကိုဆီးရီးယားက စစ္ေရးျဖင့္ျပန္လည္သိမ္းပိုက္သြားမည္ကို စိုးရိမ္ျခင္းျဖစ္သည္။ တူရကီက ဆီးရီးယားနယ္စပ္တြင္ စစ္အင္အားအလံုးအရင္း ျဖင့္ ခ်ထားျခင္းအေပၚ လည္း ဆီးရီးယားႏွင့္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံတို႔က မေက်နပ္ေခ်။ ထိုျပႆနာမ်ားၾကားတြင္ ဆီးရီးယားအစိုးရႏွင့္ စစ္တပ္တို႔တြင္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒႀကီးစိုးခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ အာဏာသိမ္းမႈၿပီးေနာက္ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ႏွင့္ ဆူးအက္တူးေျမာင္းအေရးတြင္ အီဂ်စ္သမၼတ ဂေမး နက္ဆာ၏ ဦးေဆာင္မႈတို႔ေၾကာင့္ ဆီးရီးယားသည္ အီဂ်စ္ႏွင့္ေပါင္းစည္းရန္ အေၾကာင္းဖန္လာခဲ့သည္။ ၁၉၅၈ ေဖေဖၚဝါရီ ၁ တြင္ ဆီးရီးယားသမၼတ ရွဴကရီ အယ္-ခူဝက္တလီႏွင့္ အီဂ်စ္သမၼတ နက္ဆာတို႔ပူးေပါင္း၍ အာရပ္သမၼတျပည္ေထာင္စု အျဖစ္ေၾကျငာၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံေပါင္းစည္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၾကာရွည္မခံခဲ့ေပ။ ၁၉၆၁ စက္တင္ဘာ ၂၈ တြင္ ဆီးရီးယား၌ အက္ အယ္-ခါရင္ အယ္ နာလဝီ ဦးေဆာင္ေသာစစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းေသာအခါ အီဂ်စ္မွ ခြဲထြက္ၿပီး ဆီးရီးယားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံထူေထာင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ထပ္ ၁၈ လအတြင္းမတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ေၾကာင့္ ၁၉၆၃ မတ္လ ၈ ရက္ေန႔တြင္ လက္ဝဲစြန္းေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ(NCRC) ေခၚဆီးရီးယား စစ္တပ္ထိပ္သီးမ်ားက အာဏာသိမ္းယူခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္၎တို႔က ပင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ တရားစီရင္ေရး အာဏာမ်ားအားလံုးကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္။ အာဏာသိမ္းပြဲကို ညႊန္ၾကားလမ္းျပခဲ့ေသာ အာရပ္ျပန္လည္ ရွင္ျပန္ထေျမာက္ေရးပါတီ ေခၚ ဘားသ္ပါတီမွ ဝင္မ်ားဝန္ႀကီးအဖြဲ႕တြင္ေနရာရခဲ့သည္။
ဟာဖက္ဇ္ အယ္-အာဆက္ အာဏာရလာေသာအခါ အစိုးရတြင္းအေျခခံအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကုိ လွ်င္ျမန္စြာဖြဲ႕စည္းခဲ့ၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းအားကို ခိုင္မာေစခဲ့သည္။ အာဆက္၏ အာရပ္ဘာ့သ္ဆိုရွယ္လစ္ ပါတီ တိုင္းေဒသဌာနခ်ဳပ္မွ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္တြင္ အမတ္ ၁၇၃ ေနရာရရွိခဲ့သည္။ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ တြင္ ၈၇ ေနရာရွိခဲ့သည္။ အျခားေနရာမ်ားကို က်န္ေသာပါတီမ်ားခြဲေဝရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၇၁ မတ္လတြင္ ဘာ့သ္ပါတီက ေဒသဆိုင္ရာညီလာခံမ်ားက်င္းပၿပီး အဖြဲ႕ဝင္ ၂၁ ဦးပါဝင္၍အာဆက္ဦးစီးေသာ ေဒသဆိုင္ ဦးစီးမ်ားေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခဲ့သည္။ ထိုလတြင္းမွာပင္ အာဆက္သမၼတသက္တမ္း ၇ ႏွစ္ထမ္းေဆာင္ေရး အတည္ျပဳႏိုင္ရန္ လူထုဆႏၵခံယူပြဲတစ္ရပ္က်င္းပခဲ့သည္။ အစိုးရကို အေျခခိုင္ေစရန္ ၁၉၇၂ မတ္လတြင္ ဘာ့သ္ပါတီဦးေဆာင္၍က်န္ပါတီမ်ားညြန္႔ေပါင္းပါဝင္ေသာ အမ်ဳိးသားတိုးတက္ေရးတပ္ဦးကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ သည္။ ျပည္နယ္ ၁၄ ခုရွိ ေဒသခံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕မ်ားဖြဲ႕စည္းရန္အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားက်င္းပခဲ့သည္။ ၁၉၇၃ မတ္လတြင္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒအသစ္ စတင္အသက္ဝင္ခဲ့သည္။ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ ဆီးရီးယားသည္ ေလာကီအစိုးရတစ္ရပ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး အစၥလာမ္ဘာသာကို အမ်ားစု ကိုးကြယ္ေသာဘာသာအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။
၁၉၇၃ တြင္ အစၥေရးလ္က ဂိုလန္ကုန္းျမင့္ကို ရုတ္တရက္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး ၁၉၆၇ ခုႏွစ္က သတ္မွတ္ထားေသာ နယ္နိမိတ္ကိုပင္ေက်ာ္လြန္ကာ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည္။
၁၉၇၆ အေစာပိုင္းတြင္ လက္ဘႏြန္ျပည္တြင္းစစ္ေပၚေပါက္လာေသာအခါ လက္ဘႏြန္ မာရြန္နိတ္ ခရစ္ယာန္အစိုးရ၏ ေတာင္းဆိုခ်က္ကို အာရပ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏သေဘာတူညီမႈျဖင့္ ဆီးရီးယားက စစ္တပ္အင္ အား ၄၀ ၀၀၀ ပို႔ေဆာင္ေပးခဲ့သည္။
၂၀၀၀ ဇြန္လ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ အႏွစ္သံုးဆယ္ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီးေနာက္ သမၼတ အယ္-အာဆက္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သမၼတ အယ္-အာဆက္ေသဆံုးသည္ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ ပါလီမန္က အေျခခံဥပေဒတြင္ သမၼတတာဝန္ယူရမည့္ကာလကို အႏွစ္ ၄၀ မွ ၃၄ ႏွစ္အထိေျပာင္းလဲေရးဆဲြခဲ့သည္။ အာဏာရဘာ့သ္ပါတီ က အယ္-အာဆက္၏ သားျဖစ္သူ ဘာရွာ အယ္-အာဆက္ကို သမၼတေလာင္းအျဖစ္ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၀ ဇူလိုင္ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ ျပည္လံုးကြ်န္ဆႏၵခံယူပြဲက်င္းပကာ ၿပိဳင္ဘက္မရွိ မဲအေရအတြက္ ၉၇.၂၉ % ျဖင့္ သမၼတျဖစ္လာခဲ့သည္။
၂၀၀၀ ေႏြရာသီတြင္ ဒမားစကတ္ၿမိဳ႕ေတာ္၌ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈမ်ားေပၚေပါက္လာၿပီး ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၂၀၀၁ ေဆာင္းဦးေပါက္တြင္ ၎လႈပ္ရွားသူမ်ားကိုႏွိပ္ကြပ္ ခဲ့ၿပီး ပညာတတ္ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ကိုေထာင္ခ်ခဲ့သည္။ ယင္းလႈပ္ရွားမႈမွာ ၆ လခန္႔သာၾကာျမင့္ခဲ့ေသာ္ လည္း ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ား၊ လူ႕အဖြဲ႔အစည္းတြင္းေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈမ်ား ျပင္းထန္စြာ လႈပ္ရွားျဖစ္ေပၚခဲ့ သည္။
ႏွစ္မ်ားစြာအတြင္း အစိုးရက အင္တာနက္ဆင္ဆာမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး အင္တာနက္သံုးစြဲသူမ်ား ကိုမွတ္တမ္းတင္ထားရန္ အင္တာနက္ဆိုင္မ်ားကို ဖိအားေပးခဲ့သည္။ အေနာက္တိုင္းေတးဂီတမ်ားကဲ့သုိ႔ ေသာေရဒီယိုအစီအစဥ္မ်ားကို ခြင့္ျပဳထားေသာ္လည္း ဝီကီပီဒီးယား၊ ယူက်ဳ၊ ေဖ့စ္ဘြတ္ႏွင့္ အေမဇုန္ စသည့္ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမ်ားကို ပိတ္ဆို႔ထားခဲ့သည္။
၂၀၀၃ ေအာက္တိုဘာ ၅ တြင္ ဒမားစကတ္အနီး ေနရာတစ္ခုကို အစၥလာမ္ဂ်ီဟက္အဖြဲ႕ဝင္ မ်ားကို အၾကမ္းဖက္သင္တန္းမ်ားေပးေနသည္ဟူေသာ စြပ္စြဲခ်က္ျဖင့္ အစၥေရးလ္ကဗံုးႀကဲခဲ့သည္။ ယင္းကို လက္တုံ႔ျပန္ေသာအားျဖင့္ အစၥေရးလ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေသာ ဟိုင္ဖာၿမိဳ႕စားေသာက္ဆိုင္တစ္ဆိုင္တြင္ ဗံုးခြဲခံရသျဖင့္ ၁၉ ဦးေသဆံုးခဲ့သည္။ အစၥလာမ္ဂ်ီဟက္အဖြဲ႕က အစၥေရးတို႔ဗံုးႀကဲခဲ့ေသာစခန္းကို အသံုးျပဳျခင္းမရွိေတာ့ ေၾကာင္းေျပာဆိုခဲ့ၿပီး ေသဆံုးသူမ်ားမွာ အရပ္သားမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ဆီးရီးယားကဆိုသည္။
ဆီးရီးယားသည္ အီရန္ႏွင့္အနီးကပ္ဆက္ဆံခဲ့သည္။ ၂၀၀၇ စက္တင္ဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ေျမာက္ ကိုရီးယားပညာရွင္မ်ားဦးစီးလုပ္ေဆာင္ေနသည္ဟု သံသယရွိေသာႏ်ဴကလီးယားဓါတ္ေပါင္းဖိုကို အစၥေရး ကဗုံးႀကဲခဲ့သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ တူရကီ၏ေစ့စပ္ညွိႏႈိင္းမႈျဖင့္ ဆီးရီးယားႏွင့္ အစၥေရးတို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာ ခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရန္ေဆြးေႏြးေနေၾကာင္း သမၼတအာဆက္က ကာတာရီသတင္းစာသို႔ ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ဂိုလန္ ကုန္းျမင့္ေဒသအေရးမွာ အဓိက ျပႆနာျဖစ္ေနၿပီး အာဆက္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အျပစ္တင္ ေျပာဆိုခဲ့သည္။
၂၀၁၁ မတ္လ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ ဆီးရီးယား၌ လူထုအံုႂကြမႈေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံအဝွမ္း လမ္းမမ်ားေပၚထြက္လာၾကၿပီး ဆႏၵၿပခဲ့ၾကသည္။ အစိုးရက ပစ္ခတ္ႏွိမ္နင္းရာတြင္ ေသေၾကဒဏ္ရာရ မႈ မ်ားစြာရွိခဲ့သည္
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း
သို႕ေသာ္ ၁၇ ရာစုခန္႔တြင္ ဥေရာပသားတို႔ အရင္းရွင္စံနစ္ႏွင့္ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္လာခဲ့ ေသာေၾကာင့္ စိီးပြားေရး၊ လူဦးေရ၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ အထူးသျဖင့္ နည္းပညာပုိငး္တြင္ ဥေရာပသားတို႕ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းအာရပ္တို႕ထက္မ်ားစြာသာလြန္ခဲ့သည္။ ခရစ္ ၁၇၀၀ အတြင္း ဟန္ေဂရီေဒသတြင္းမွ ေအာ္တိုမန္တို႔ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းဆုတ္ခြာလာခဲ့ရၿပီး အင္အားခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီမွ်လာခဲ့သည္။ အယ္ေဘးနီးယားႏွင့္ ေဘာ့စနီးယားမွလြဲ၍ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာအတြင္းသက္ဆင္းခဲ့ေသာ အျခားဥေရာပ ေဒသမ်ားတြင္ မြတ္ဆလင္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကူးစက္ပ်ံ႕ႏွ႔ံျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ ၁၇၀၀ မွ ၁၉၁၈ အတြင္း ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းအင္အားဆုတ္ယုတ္လာၿပီး ဥေရာပက တျဖည္းျဖည္းခ်င္းေက်ာ္တက္သြားခဲ့ သည္။ ၁၉ ရာစုအေရာက္တြင္ အေရွ႕အလယ္ပုိငး္ေဒသကို ဥေရာပက ေရာဂါသည္အျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး ေငြေရးေၾကးေရးအရလႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုကာလအတြင္း၌ပင္ ျပင္သစ္က အယ္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ တူနီးရွားကို က်ဴးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းလက္ဘႏြန္ႏွင့္ဆီးရီးယားကိုပါလႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ အဂၤလန္က အီဂ်စ္ကိုက်ဴးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီးပါရွန္းပင္လယ္ေကြ႕တြင္ ႀသဇာေညာင္းခဲ့သည္။ အီတလီက လစ္ဗ်ားႏွင့္ ဒိုဒီးဆင့္ကြ်န္းမ်ားကို က်ဴးေက်ာ္ခဲ့သည္။ အေနာက္သားတို႔၏ရန္မွကာကြယ္ရန္ ဂ်ာမဏီကို ဆရာတင္ခဲ့ ေသာ္လည္း အေႂကြးႏြံအိုင္အတြင္းသိဳ႕သာပိုမိုသက္ဆင္းလာခဲ့သည္။ ၁၉ ရာစုေႏွာင္းႏွင့္ ၂၀ ရာစုအေစာ ပိုင္းမ်ားတြင္ ဥေရာပႏွင့္ယွဥ္ၿပိဳင္ရန္ ေခတ္မီနိုင္ငံေတာ္အျဖစ္တည္ေဆာက္ရန္အားထုတ္ခဲ့သည္။ အီဂ်စ္မွ မယ္ဟမၼက္အလီႏွင့္ အဗၺဒူလ္ဟာမစ္ (ဒုတိယေျမာက္) တို႕က ၁၉၀၆ တြင္ေတာ္လွန္ေရးဆင္ႏႊဲၿပီး အေနာက္ပံုစံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ျပည္သူ႕ဥပေဒ၊ ေလာကဓါတ္ပညာေရး၊ စက္မႈထြန္းကားေရးတို႕ကို ေဆာင္ရြက္ ခဲ့သည္။ ရထားလမ္းမ်ား၊ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ ေက်ာင္းမ်ား၊ တကၠသိုလ္မ်ားဖြင့္လွစ္ၿပီး၊ စစ္အရာရွိလူ တန္းစားမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ား၊ ဆရာမ်ားႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာလူတန္းစားမ်ားေပၚေပါက္လာသ ျဖင့္ ယခင္ကအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ပယ္ႏွင့္ပညာေရး၊ လူမႈေရးနယ္ပယ္မ်ားတြင္ပါ ၾသဇာေညာင္းေသာ အစၥလာမ္ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံျဖစ္လာခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္အသံုးျပဳရေသာေငြေၾကးမ်ားမွာ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားမွသာ ေခ်းငွားေဆာင္ရြက္ရသည္ျဖစ္၍ ႏုိင္ငံမြဲၿပီး အေနာက္သားတို႔ၾသဇာသာ ပိုကဲလာကာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး သမားမ်ားအေပၚအယံုအၾကည္နည္းခဲ့ၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ အေျမွာ္အျမင္ အလြန္ႀကီးခဲ့ေသာ အီဂ်စ္မိုဟာမက္အလီ၏ စီမံကိန္းႀကီးမ်ားေၾကာင့္ သူ႕ေနာက္ဆက္ခံသူက ႏိုင္ငံေတာ္ ကို ေဒဝါလီခံေစခဲ့ရသည္။ အစၥလာမ္ကမၻာတြင္ အေနာက္ပံုစံက်င့္သံုးမႈမ်ားေၾကာင့္ ေၾကးစား စစ္တပ္မ်ားႏွင့္ ကိုယ္က်ဳိးရွာစစ္အရာရွိမ်ားထိုစဥ္ကတည္းကေပါက္ပြားလာခဲ့သည္။ ထိုသူတို႕သည္ မိမိတို႔အာဏာ စြန္႔ရန္မွတစ္ပါး အျခားအေျပာင္းအလဲမ်ားအားလံုးကို ေဆာင္ရြက္ရန္အသင့္ရွိေနသူမ်ားျဖစ္သည္။ ဤသည္ကပင္ျပႆနာတစ္ရပ္အျဖစ္ျဖစ္တည္လာခဲ့သည္မွာ ထိုစဥ္ကတည္းကျဖစ္သည္။
ပထမကမၻာစစ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ေအာ္တိုမန္ကို ေတာ္လွန္ခဲ့ေသာအာရပ္တို႔၁၉၁၈ တြင္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ သို႔က်ေရာက္ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္တို႔က လွ်ဳိ႕ဝွက္စာခ်ဳပ္ဆိုၿပီး အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို ႏွစ္ကိုယ္ၾကားခဲြေဝယူခဲ့ၾကသည့္အျပင္ ပါလက္စတိုင္းေဒသတြင္ ဂ်ဴးအေျခခ်ု နယ္ေျမေပးရန္ ဘဲလ္ဖိုးေၾကျငာခ်က္ (Belfour Declaration) ျဖင့္ ကတိျပဳခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ျပင္သစ္တို႕ကသာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကို စီမံခန္႔ခြဲခဲ့ၾကၿပီး ၎တို႕အလုိက်ျပဳျပင္ခဲ့သည္။
၁၉၀၈ ခုႏွစ္ ပါရွန္းတြင္ေရနံေတြ႕ရွိၿပီးေနာက္ပိုင္း ေဆာ္ဒီအာေရဗ်၊ လစ္ဗ်ားႏွင့္အယ္ဂ်ီးရီးယားတို႔ တြင္လည္းေရနံမ်ားေတြ႕ရွိလာေသာအခါ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းသမိုင္းတစ္ဆစ္ခ်ဳိးေျပာင္းလဲလာခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၂၀ ရာစုစက္မႈေခတ္တြင္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသသည္အေရးပါလာခဲ့သည္။
၂၀ ရာစုဝက္ႏွင့္ ေႏွာင္းပိုင္းမ်ားတြင္အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမ်ားမွ အေနာက္ႏွင့္ ဥေရာပသားတို႔
ထြက္ခြါသြားၿပီး အစၥေရးႏိုင္ငံကိုတည္ေထာင္ထားရစ္ခဲ့ျခင္းတို႔ျဖင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေခတ္သစ္သမိုင္း စတင္လာခဲ့သည္။ ထိုအခါ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ပါဝင္ပတ္သက္မႈ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတြင္မိုပိုလာ ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄တြင္ အီဂ်စ္၊ ၁၉၆၃တြင္ ဆီးရီးယား၊ ၁၉၆၈တြင္ အီရတ္၊ ၁၉၆၉တြင္ လစ္ဗ်ားတို႔၌ အေနာက္ ဆန္႔က်င္ေရးအစိုးရမ်ားအာဏာရလာေသာအခါ ဆိုဗီယက္က အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္ စစ္ေအးစာ မ်က္ႏွာသစ္ဖြင့္လွစ္ရန္ ျပင္ဆင္လာခဲ့သည္။ အီဂ်စ္မွ ဂေမးလ္ အက္ဘဒယ္ နက္ဆာႏွင့္ အီရတ္မွ ဆက္ဒမ္ ဟူစိန္တို႔ ဆိုဗီယက္ႏွင့္ မဟာမိတ္မ်ားျဖစ္လာခဲ့သည္။ အစၥေရးလ္ကိုေခ်မႈန္းရန္၊ အေမရိကန္ကို ဆန္႔က်င္ရန္၊ အေနာက္အရင္းရွင္စံနစ္ကို ဆန္႔က်င္ရန္ေႂကြးေၾကာ္သံမ်ားျဖင့္ တက္လာေသာယင္းတို႕ကို လူႀကိဳက္မ်ားခ့ဲေသာ္လည္း လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရန္ပ်က္ကြက္ခဲ့ၿပီး အာဏာရွင္ျဖစ္လာခဲ့ၾကသည္။
အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသရွိမိမိတို႕အက်ဳိးစီးပြားကို ကာကြယ္ရန္အတြက္ အေမရိကန္အေနႏွင့္ အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းရွိလက္က်န္မဟာမိတ္မ်ားျဖစ္ေသာ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ အီရန္ႏွင့္ ပါရွန္းပင္လယ္ ေကြ႕ေစာ္ဘြားမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရေတာ့သည္။ ရွီးအိုက္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားဦးေဆာင္ၿပီး ဘုရင္ကိုေတာ္လွန္ျဖဳတ္ခ်၍ ဘာသာေရးအစိုးရတစ္ရပ္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ၁၉၇၉ အထိ အီရန္ႏိုင္ငံသည္ အေမရိကန္၏ အဓိက မဟာမိတ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်က္ေၾကာင့္ အေမရိကန္သည္ ေဆာ္ဒီႏွင့္ပိုမိုနီးစပ္လာခဲ့ သည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ စစ္ပြဲအပါအဝင္ အာရပ္ႏွွင့္ အစၥေရးတို႕စစ္ပြဲႀကီးငယ္ေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာဆင္ႏႊဲခဲ့ၾက သည္။
အီဂ်စ္တြင္ နက္ဆာကို ဆက္ခံေသာ အဏၰဝါဆာဒက္အာဏာရလာေသာအခါ အစၥေရးႏွင့္ၿငိမ္းခ်မ္း ေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခ့ဲသည္။ ၁၉၇၀ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ပါလက္စတိုင္း ယာဆာအာရာဖတ္ဦးေဆာင္၍ အေမရိကန္၊ ဂ်ဴးႏွင့္ အေနာက္ကို ပစ္မွတ္ထား၍အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈမ်ားကာလၾကာရွည္ေဆာင္ရြက္ခ့ဲသည္။ ပါလက္စတိုင္းတို႕ကို ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ား၊ အီရန္ႏွင့္ အီရတ္တို႕က ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။
၁၉၉၀ အေစာပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံၿပိဳကြဲသြားၿပီးေနာက္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒက်ဆံုးသြားျခင္း သည္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသအေပၚရိုက္ခတ္ခဲ့သည္။ ရုရွႏွင့္ ယူကရိန္းမွ အစၥေရးလူမ်ဳိးမ်ားအမ်ားအျပား အစၥေရးႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ဝင္ေရာက္လာခဲ့သျဖင့္ ပိုမိုအင္အားေတာင့္တင္းလာခဲ့သည္။ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ား အေနျဖင့္လည္း ေရနံအတြက္ အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚအားကိုးေနရျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ ရုရွမွေရနံကို ေစ်းေပါ ေပါျဖင့္ဝယ္ယူသံုးစြဲခဲ့သည္။ အီဂ်စ္၊ အယ္ဂ်ီးရီးယား၊ ဆီးရီးယားႏွင့္ အီရတ္ စသည့္ဆိုရွယ္လစ္အာဏာရွင္ အစိုးရမ်ားကို စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအရ တုံ႔ဆိုင္းသြားေစခဲ့သည္။ ဆတ္ဒမ္ဟူစိန္ကဲ့သို႔အာဏာရွင္မ်ားကို လည္း ဆိုရွယ္လစ္ဝါဒ အစား အာရပ္အမ်ဳိးသားဝါဒ ဘက္သို႔တိမ္းညႊတ္သြားေစခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အာရပ္ အမ်ဳိးသားဝါဒီကို အေျခခံ၍ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ား အီရန္-အီရတ္စစ္ပြဲႏွင့္ ၁၉၉၀ ကူဝိတ္က်ဴးေက်ာ္စစ္ေက်ာ္စစ္ မ်ားေပၚ ေပါက္လာခဲ့ရသည္။ အေမရိကန္ဦးေဆာင္ၿပီး ကုလသမဂၢသေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗ်၊ အီဂ်စ္၊ ဆီးရီးယား တို႔ပူးေပါင္းကာ အီရတ္တို႔ကို ကူဝိတ္ေျမေပၚမွျပန္လည္ေမာင္းႏွင္တိုက္ထုတ္ေသာပါရွန္း ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲဆင္ႏႊဲခဲ့သည္။ အက်ဳိးဆက္အေနႏွင့္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗ်တြင္အေမရိကန္တို႔ အၿမဲတမ္း စစ္အေျခစိုက္စခန္းတည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး မြတ္ဆလင္မ်ားစြာတို႔က ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကသည္။
၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လတြင္ အစၥေရးႏွင့္ ဟဇၨဘိုလာလက္နက္ကိုင္မ်ားတစ္လေက်ာ္ၾကာစစ္ပြဲျဖစ္ပြား ခဲ့ၿပီး ဇူလိုင္စစ္ပြဲ ဟုေခၚတြင္သည္။ ဟဇၨဘိုလာတို႔ကို အီရန္ႏွင့္ဆီးရီးယားက လက္နက္၊ ေငြေၾကးႏွင့္ စစ္သင္တန္းပို႔ခ်ေပးျခင္းမ်ားအကူအညီေပးခဲ့သျဖင့္ အမွန္တကယ္တြင္ အစၥေရးကတစ္ဖက္ ၊ အီရန္ႏွင့္ ဆီးရီးယားကတစ္ဖက္ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲကို ၾကားခံကိုယ္စားလွယ္ထား၍ တိုက္ခိုက္ၾကျခင္းသာျဖစ္ေပ သည္။
၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားတြင္အေနာက္တိုင္းေဝဖန္ေရးသမားမ်ားႏွင့္အခ်ဳိ႕ေသာအေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဝဖန္ေရး သမားအခ်ဳိ႕တို႔က အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို ျပႆနာဇုံအျဖစ္သာမက ေနာက္ျပန္ဆြဲေနေသာေဒသ အျဖစ္လည္းရႈျမင္ခဲ့ၾကသည္။ အေရွ႕ဥေရာပ၊ လက္တင္အေမရိကႏွင့္ အာဖရိကအခ်ဳိ႕ေဒသမ်ားတြင္ ဒီမိုကေရစီထြန္းကားၿပီး ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစံနစ္ေအာင္ျမင္လာမႈေၾကာင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို လ်င္ျမန္စြာေက်ာ္တက္သြားခဲ့သည္။
အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးအရထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ား၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ား၊ အာဏာပိုင္အသိုင္းအဝုိင္းႏွင့္နီးစပ္သူမ်ားသာလုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ား ရွိခဲ့ၿပီး လက္နက္ႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာၿပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ားတြင္ အလြန္အကြ်ံသံုးစြဲခဲ့ၿပီး ေရနံအေပၚတြင္အလြန္အကြ်ံမွီခိုအားထားခဲ့သည္။ လူဦးေရနည္းၿပီး ေရနံအဆမတန္ႂကြယ္ဝေသာေဒသမ်ားျဖစ္သည့္ ကာတာ၊ ဘာရိန္းႏွင့္ ယူေအအီးတို႔ကဲ့ သို႔ေသာႏိုင္ငံမ်ားသာ စီးပြားေရးေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။
အီဂ်စ္
ေအာ္တိုိမန္အင္ပါယာအတြင္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖင့္ေနထိုင္လာရာမွ ၁၉၁၄ တြင္ၿဗိတိသွ် ထီးရိပ္ခိုျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ၁၉၂၂ တြင္လြတ္လပ္ေရးရခဲ့သည္။ ၁၉၅၂ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဂေမးလ္နက္ဆာက တစ္ပါတီစံနစ္ျဖင့္ အီဂ်စ္သမၼတႏိုင္ငံတည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းႏွစ္ေပါင္း ၆၀ အထိအာဏာရွင္ စံနစ္ျဖင့္ သမၼတသံုးဆက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ မွ ၁၉၇၀ အထိ နက္ဆာ၊ ၁၉၇၁ မွ ၁၉၈၁ အထိအဏၰဝါ ဆာဒက္(လုပ္ၾကံခံရ၍ေသဆံုး)ႏွင့္ ၁၉၈၁ မွ ၂၀၁၁ အထိ ဟိုစနီမူဘာရက္တို႔အသီးသီးအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္။
၂၀၁၁ တြင္လူထုလႈပ္ရွားမႈျဖင့္ ဟုိစနီမူဘာရက္ကို ျဖဳတ္ခ်ပစ္ခဲ့ၿပီး ေဖေဖၚဝါရီလမွစ၍ ယခုအထိစစ္တပ္ မွထိန္းသိမ္းထားသည္။
၁၈၈၂ တြင္ ဥေရာပမွလႊမ္းမိုးမႈကို ဆန္႔က်င္ရာမွ ေဒသခံထင္ရွားသူမ်ားၾကား တင္းမာမႈမ်ားႀကီး ထြားလာခဲ့သည္။ အႀကီးမားဆံုးေသာ စိ္န္ေခၚသူ အတိုက္အခံမ်ားမွာ စစ္တပ္မွေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ၁၈၈၁ စက္တင္ဘာတြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ စစ္တပ္မွဆႏၵျပမႈေၾကာင့္ ခါဒိုက္ ေတာ္ဖစ္၏ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ထုတ္ပယ္ပစ္ခဲ့ရသည္။ (“ခါဒိုက္” ဆိုသည္မွာ အာေရဗ် စကားျဖစ္၍ နယ္စားပယ္စားဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။) ၁၈၈၂ ဧၿပီလတြင္ တာဖစ္ကို အကာအကြယ္ေပးရန္ ျပင္သစ္ႏွင့္ၿဗိတိန္တို႔မွ စစ္သေဘၤာမ်ား အလက္ဇန္ ဒရီးယား ၿမိဳ႕သို႔ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အာမက္အူရာဘီ ဦးေဆာင္ေသာ စစ္ဘက္အရာရွိမ်ားက အစိုးရကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားသျဖင့္ အလက္ဇန္ဒရီးယားသို႔ေတာ္ဖစ္ထြက္ေျပးခဲ့ရသည္။ ဇြန္လတြင္ ဥေရာပမွ လႊမ္းမိုးလာမႈကို မခံခ်င္ေသာအမ်ဳိးသားေရးဝါဒီအတိုက္အခံမ်ားလက္တြင္းသို႔ အီဂ်စ္သက္ဆင္းခဲ့သည္။ ၁၈၈၂ တြင္ ၿဗိတိသွ်တို႔ အလက္ဇန္ဒရီးယားကို ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ၿပီး ၾသဂုတ္လတြင္ ၿဗိတိသွ်ျပည္ပတိုက္ ခိုက္ေရးတပ္မ်ား ဆူးအက္တူးေၿမာင္း တစ္ဘက္တစ္ခ်က္တြင္ေျခကုပ္ယူႏိုင္ခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာတြင္ တယ္အယ္ခယ္ဘီးယား၌ ၿဗိတိသွ်တို႔က အီဂ်စ္စစ္တပ္ကို ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး ေတာ္ဖစ္ကို ျပန္လည္ေနရာခ် ထားခဲ့သည္။ က်ဴးေက်ာ္ရျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ခါဒစ္၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္ေစရန္ ႏွင့္ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာေငြေၾကးထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ အီဂ်စ္ဘ႑ာေရးတည္ၿငိမ္မႈရွိေစ ရန္ျဖစ္သည္။
၁၉၁၄ တြင္ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာႏွင့္ စစ္ေၾကျငာေသာ ရလဒ္အျဖစ္ၿဗိတိန္က အီဂ်စ္ကိုအကာ အကြယ္ေပးရန္ထီးရိပ္ခို ႏိုင္ငံအျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ခါဒစ္ကို ဖယ္ရွားၿပီးခါဒစ္ႏွင့္ေဆြမ်ဳးိေတာ္ စပ္သူတစ္ဦးကို ဆူလ္တန္အျဖစ္ခန္႔ထားခဲ့သည္။ ၁၉၁၉ တြင္ ဝါ့ဖ္ဒ္ ေခၚအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ျပင္သစ္ႏိုင္ငံတြင္ျပဳ လုပ္ေသာ ပါရီၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသို႔တက္ေရာက္ၿပီး အီဂ်စ္လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အေရးဆိုခဲ့သည္။
ယင္းအဖြဲ႔၌ေနာင္တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာမည့္ ဆားအက္ ဇက္ဂ္လူး ပါဝင္သည္။ ၎တို႔ကို ဖမ္းဆီး၍ ေမာ္လတာသို႔ပို႔ေဆာင္လိုက္ေသာအခါ အီဂ်စ္၌ လူထုအံုႂကြမႈႀကီးျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ အီဂ်စ္ပထမဆံုး ေတာ္လွန္ေရးအျဖစ္ သိခဲ့ၾကသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔အျပင္းအထန္ႏွိမ္နင္းေသာေၾကာင့္ လူ ၈၀၀ ခန္႔ေသဆံုးခဲ့ သည္။ ၁၉၁၉ ႏိုဝင္ဘာတြင္ မီလ္နာေကာ္မစ္ရွင္ကို အီဂ်စ္သို႔ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ တြင္ ေလာ့ဒ္မီလ္နာ က ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးျဖစ္သူ ေလာ့ဒ္ ခါဇြန္ထံသို႔ ထီးရိပ္ခိုႏိုင္ငံအျဖစ္မွ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံအျဖစ္ထား ရွိရန္အစီရင္ခံစာတင္ခဲ့သည္။ ေလာ့ဒ္ခါဇြန္က လက္ခံခဲ့ၿပီး ဇက္ဂ္လူးႏွင့္ အက္ဒလီပါရွာဦးေဆာင္ေသာ အဖြဲ႕ကို လက္ခံေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးရန္သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ ဇြန္လတြင္ မစ္ရွင္အဖြဲ႔လန္ဒန္သို႔ေရာက္ရွိ ၿပီး ၾသဂုတ္လတြင္ အၿပီးသတ္သေဘာတူညီခ်က္ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၂၁ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ ၿဗိတိန္ပါလီမန္က သေဘာတူညီခဲ့ၿပီး စာခ်ဳပ္ကို အၿပီးသတ္ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ရန္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အျပည့္အဝရွိေသာ အဖြဲ႔ေနာက္တစ္ဖြဲ႕ လန္ဒန္သို႔ေစလႊတ္ရန္ အီဂ်စ္ကို ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၂၁ ဇြန္လတြင္ အက္ဒလီ ပါရွာဦးေဆာင္ေသာ အဖြဲ႕လန္ဒန္သို႔သြားေရာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေတာ္ဝင္ညီလာခံရွိ ဒိုမီနီယံကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ဆူးအက္ တူးေျမာင္းေဒသကို ထိန္းခ်ဳပ္ေရးကိုေျပာဆိုခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အက္ဒလီဦးေဆာင္ေသာ မစ္ရွင္အဖြဲ႕အီဂ်စ္သို႕ လွည့္ျပန္လာခဲ့ၾကသည္။
၁၉၂၁ ဒီဇင္ဘာတြင္ ကိုင္ရိုရွိ ၿဗိတိသွ်အာဏာပိုင္မ်ားက စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးထုတ္ျပန္ၿပီး ဇက္ဂလူးကို တိုင္းျပည္မွႏွင္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထိုအခါဆႏၵျပမႈမ်ားျဖစ္ပြားၿပီး အဓိကရုဏ္းမ်ားေပၚေပါက္လာသည္။ အမ်ဳိးသားေရးဝါဒီမ်ား အားေကာင္းလာမႈကို သတိျပဳမိ၍၎၊ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီး၏အႀကံေပးခ်က္ အရ၎ ၿဗိတိသွ်က အီဂ်စ္လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာခဲ့သည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔ကမူ ဆူးအက္တူးေျမာင္းကို ခ်ဳပ္ကိုင္ ထားခဲ့သည္။ ၁၉၂၅ တြင္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ႏွင့္ ၁၉၂၈ တြင္မြတ္ဆလင္ညီအစ္ကိုမ်ားပါတီ စသည္ျဖင့္ ႏိုင္ငံ ေရးအင္အားစုမ်ားေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ၁၉၃၆ တြင္ ဖူးအက္ဘုရင္ကြယ္လြန္ျပီးေနာက္ဆက္ခံေသာ ဖာရြတ္ဘုရင္က ၿဗိတိသွ်တို႔ႏွင့္ အဂၤလိပ္-အီဂ်စ္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုၿပီး အဂၤလိပ္တို႔အီဂ်စ္မွထြက္ခြါေပးရန္ သေဘာတူညီခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဆူးအက္တူးေျမာင္းကိုမူ ၁၉၄၉ အထိထိန္းခ်ဳပ္ထားရန္သေဘာတူညီ သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း အဂၤလိပ္တို႔စစ္ေရးအရ အီဂ်စ္ကိုအသံုးျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ တြင္ဆူးအက္ တူးေျမာင္းသို႔ဆုတ္ခြါသြား ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အမ်ဳးိသားေရးဝါဒီမ်ားႏွင့္ အဂၤလိပ္မုန္းတီးေရးစိတ္မ်ား ဆက္လက္ႀကီးထြားလာေန ခဲ့ေလသည္။
၁၉၅၂ တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မူဟာမက္နာဂူအစ္ဦးေဆာင္ေသာ စစ္တပ္မွ ဖာရြတ္ဘုရင္ကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး ဘုရင္စံနစ္နိဂံုးခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ၁၉၅၃ ဇြန္လ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံကို သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္ေၾကျငာခဲ့ သည္။ နက္ဆာသည္ အီဂ်စ္ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္သာမက အာရပ္ကမၻာကပါ အေလးထားေသာေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးအျဖစ္ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။
နက္ဆာသည္ အာဏာရွင္တစ္ဦးအေနႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ္လည္းအီဂ်စ္ႏွင့္အာရပ္ကမၻာကပါ ေလးစားၾကည္ညိဳၿပီးလူႀကိဳက္မ်ားေသာသူတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ၁၉၆၇ တြင္ျဖစ္ပြားေသာ ေျခာက္ရက္စစ္ပြဲ၌ အစၥေရးကို ရႈံးနိမ့္ၿပီး အီဂ်စ္မွ ဆိုင္းႏိုင္းကြ်န္းဆြယ္၊ ဂါဇာကမ္းေျမွာင္ေဒသ၊ ဆီးရီးယားမွ ဂိုလန္ကုန္းျမင့္၊ ေဂ်ာ္ဒန္မွ အေနာက္ဘက္ကမ္းႏွင့္ အေရွ႕ေဂ်ရုစလင္တို႔ကို လက္လြတ္ဆံုးရွဳံးရေသာအခါ နက္ဆာအတြက္ ဂုဏ္သိကၡာက်ဆင္းဖြယ္အတိျဖစ္ခ့ဲရသည္။ ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ရန္ေတာင္းဆိုရာတြင္ လူထုဆႏၵျပမႈျဖင့္ မႏႈတ္ထြက္ရန္ ေတာင္းဆိုျခင္းခံခဲ့ရသျဖင့္ ဆက္လက္ရာထူးၿမဲခဲ့သည္။
နက္ဆာကြယ္လြန္ေသာအခါ ၁၉၅၂ ေတာ္လွန္ေရးတြင္ပါဝင္ခဲ့ေသာ စစ္တပ္အရာရွိတစ္ဦးျဖစ္သူ ဒုတိယသမၼတ အဏၰဝါအယ္ဆာဒတ္ကို သမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၇၃ ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ အစၥေရးႏွင့္ စစ္တိုက္ခဲ့သည္။ ယင္းစစ္ပြဲတြင္ ေလေၾကာင္းအကူအညီျဖင့္ ဆိုင္းႏိုင္းကႏၱာရ အတြင္းပိုင္းအထိဝင္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ေအရီရယ္ရွယ္ရြန္ဦးေဆာင္ေသာ တင့္ကားတပ္မွာ လည္း ဆူးအက္ၿမိဳ႕အထိဝင္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢေၾကျငာခ်က္ျဖင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစကားဝုိင္းျဖစ္ေပၚ ခဲ့ၿပီး အီဂ်စ္အတြက္ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္စစ္ပြဲအတြင္းက်ဆင္းခဲ့ေသာ ဂုဏ္သိကၡာျပန္လည္ အဖတ္ဆည္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ဆိုင္းႏိုင္းကြ်န္းဆြယ္တစ္ခုလံုးကို ျပန္လည္ရရွိခဲ့သည္။
ဆာဒက္သည္ စီးပြားေရးျပျပင္မႈမ်ားအႀကီးအက်ယ္အေျပာင္းအလဲလုပ္ရန္ႀကိဳးစားခဲ့ၿပီး နက္ဆာ၏ ဆိုရွယ္လစ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားမႈမ်ားကို အဆံုးသတ္ပစ္ခဲ့သည္။ တံခါးဖြင့္ဝါဒကို စတင္ခဲ့ၿပီးထိုအတြက္ အေရးႀကီး ေသာ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ စီးပြားေရးမူဝါဒသစ္မ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္စီးပြားေရးအေပၚ အစိုးရခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလ်ာ့ပါးသြားၿပီး ပုဂၢလိကရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမ်ား အားေကာင္းလာခဲ့သည္။ အဆိုပါေျပာင္းလဲမႈ မ်ားေၾကာင့္ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝေသာလူတန္းစား၊ ေအာင္ျမင္ေသာအထက္တန္းစားႏွင့္ လူလတ္တန္းစားငယ္ မ်ားေပၚေပါက္လာကာ သာမန္လက္လုပ္လက္စားဆင္းရဲသားလူရဲသားလူတန္းစား၏ မေက်နပ္မႈမ်ား ႀကီး ထြားလာခဲ့ရာ ဆာဒက္အစိုးရအေပၚ၎တို႔ၿငိဳျငင္လာခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ အစၥလာမ္အစြန္းေရာက္မ်ားလက္ခ်က္ျဖင့္ သမၼတ ဆာဒက္ လုပ္ႀကံခံခဲ့ရသည္။ ထိုအခါ ဒုတိယသမၼတ အျဖစ္တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနေသာ ဟုိစနီမူဘာရက္ကို သမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့သည္။ ၎သည္ ေနာက္ထပ္ ၆ ႏွစ္သက္တမ္းသံုးႀကိမ္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ျခင္းခံရေသာ္လည္း သမၼေလာင္းအျဖစ္ စာရင္းသြင္းခံရသူမွာ မူဘာရက္တစ္ဦးတည္းသာ ရွိေၾကာင္း အေဝဖန္ခံခဲ့ရသည္။ သမၼတ ဆာဒက္ လက္ထက္က ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ကမ့္ေဒးဗစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္ကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၉ တြင္ အာရပ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္သို႔ျပန္လည္ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၁ မွစ၍ ျပည္တြင္းစီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေရး အစီအစဥ္မ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ျပည္သူပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်၍ ပုဂၢလိကပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားကို တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ေစခဲ့သည္။ ေငြေၾကးေဖါင္းပြမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ၿပီး တစ္ဦးခ်င္းဝင္ေငြအားျဖင့္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ ၄၅၃၅ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဝင္ေငြရွိသည္။
ႏုိင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအေတာ္ပင္အားနည္းခဲ့သည္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလတြင္ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အမတ္ေနရာ ၄၅၄ ေနရာရွိရာတြင္ အတိုက္အခံမွ ၃၄ ေနရာသာရရွိ ၿပီး အာဏာရ အမ်ဳိးသားဒီမိုကရက္တစ္ပါတီမွ ၃၈၈ ေနရာရရွိသည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထား ေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားစြာ သမၼတအျဖစ္ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ခြင့္ရခဲ့ ေသာ္လည္း မူဘာရက္က ၈၇% ျဖင့္ေနာက္ထပ္ ၆ ႏွစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ျခင္းခံရသည္။ အဓိက အတိုက္အခံၿပိဳင္ဘက္မွာ ဂယ့္သ္ပါတီေခါင္းေဆာင္ အခြင့္အေရးဆိုင္ရာတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ ေအမန္နာဝါ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ေအမန္နာဝါကို မသမာမႈမ်ားျဖင့္စြပ္စြဲၿပီး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ထားခဲ့သည္။ ၂၀၀၉ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ ၎ကိုျပန္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။
မူဘာရက္သည္အီဂ်စ္ကို အာဏာရွင္စံနစ္ျဖင့္ တင္းက်ပ္စြာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အစိုးရမွ ပုဂၢလိကပိုင္ ခ်ေပးေသာ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ မူဘာရက္၏သား အယ္လား ျခစားမႈသတင္းမ်ားေပၚထြက္လာၿပီးေနာက္ မူဘာရက္ႏွင့္ ၎၏စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအစီအစဥ္မ်ားကို ေထာက္ခံမႈအႀကီးအက်ယ္က်ဆင္းသြား ခဲ့သည္။ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ခန္႔တြင္ အယ္လားအေၾကာင္းေမွးမွိန္သြားၿပီး မူဘာရက္၏ ဒုတိယသားျဖစ္သူ ဂေမးလ္ အမ်ဳိးသားဒီမိုကရက္တစ္ပါတီတြင္း လစ္ဘရယ္လက္သစ္အျဖစ္ ေပၚထြက္လာသည္။
၂၀၁၁ ဇန္နဝါရီလ ၂၅ ရက္ေန႔မွစတင္၍ လူအမ်ားလမ္းေပၚထြက္ဆႏၵျပၾကၿပီး အာဏာဖီဆန္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားလာခဲ့သည္။ ရဲမ်ား၏ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ အေရးေပၚအေျခအေနဥပေဒျပ႒ာန္းထားမႈ၊ အလုပ္လက္မဲ့၊ လစာတိုးျမွင့္ေရး၊ အိမ္ယာခ်ဳိ႕တဲ့မႈ၊ အစားအေသာက္မ်ားေစ်းႀကီးျခင္း၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ား ေပါမ်ားျခင္း၊ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခြင့္မရွိျခင္း၊ ေနထိုင္မႈအဆင့္အတန္းနိမ့္က်ျခင္း စသည့္ မေက်နပ္ခ်က္အမ်ား ေၾကာင့္ လူထုအံုႂကြမႈျဖစ္ေပၚလာရျခင္းျဖစ္ေပသည္။ ၂၀၁၁ ေဖေဖၚဝါရီ ၁၁ တြင္ စစ္တပ္ၾကားျဖတ္အစိုးရ သို႔အာဏာကို လႊဲေျပာင္း၍ သမၼတမူဘာရက္ အာဏာစြန္႔ခဲ့ေလေတာ့သည္။
တူနီးရွား
တူနီးရွားႏိုင္ငံသည္ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာႀကိဳးပမ္းခဲ့ရသည္။ ၁၉၅၄ တြင္ တူနီးရွားအလုပ္သမားသမဂၢႏွင့္ အာရပ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တို႔မွ ေထာက္ခံေသာ နီယိုဒတ္စေတာ ႏိုင္ငံေရးပါတီ ႏွင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံၾကား ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ ေစ့စပ္ညွိႏႈိင္းမႈမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၅ ဧၿပီလတြင္ ျပင္သစ္က စစ္ဘက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားေရးကိုကိုင္တြယ္ထားေသာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပးရန္သေဘာတူညီ ခ်က္ရရွိခဲ့သည္။ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာကို ေထာင္ခ်ထားရာမွ ျပင္သစ္တို႔က ျပန္လည္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။ ၁၉၅၆ မတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ တူနီးရွားႏိုင္ငံအျပည့္အဝလြတ္လပ္ေရးရခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဇူလိုင္လတြင္ ကုလသမဂၢအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။ ျပင္သစ္ထံမွ လြတ္လပ္ေရးရစဥ္က တူနီးရွားသည္ စည္းမ်ဥ္း ခံဘုရင္စံနစ္အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ အ႒မေျမာက္မူဟာမက္ အယ္ေအမင္ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၆ မတ္လ ၂၅ ရက္တြင္က်င္းပေသာေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာဦးေဆာင္ေသာ နီယို ဒက္စေတာပါတီ အႏိုင္ရရွိကာ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာေသာအခါ ဘုရင္စံနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းၿပီး ဘုရင့္ရုံးကိုလည္း ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့သည္။ ထို႕ေနာက္ သမၼတႏိုင္ငံေတာ္အျဖစ္ေၾကျငာကာ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ ပထမဆံုးသမၼတ ျဖစ္လာၿပီး တစ္ပါတီစံနစ္ကို က်င့္သံုးခဲ့သည္။
နီယိုဒတ္စေတာအစိုးရသည္ တင္းၾကပ္ေသာစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားျဖင့္ ထိေရာက္ေအာင္ျမင္ ေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစံနစ္ကို တည္ေထာင္အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း ဒီမိုကေရစီနည္းလမ္းတက်ေတာ့ မဟုတ္ ခဲ့ေပ။ ထို႕ေၾကာင့္ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ တစ္ဦးတည္းေနာက္ထပ္ ၃၁ ႏွစ္ၾကာေအာင္တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ သည္။ တည္ၿငိမ္ေရးႏွင့္စီးပြားေရးအေပၚအမွီျပဳကာ တိုင္းျပည္ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အစၥလာမ္အေျခခံဝါဒီမ်ား ကို ဖိႏွိပ္၍ အျခားအာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားမတူဘဲထူးထူးျခားျခား အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရးမ်ား ဖြင့္ထားေပးခဲ့ သည္။
ေဘာ္ဂူအစ္ဘီကို ထင္ရွားေသာတူရကီအမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ အာတာတာ့ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ေျပာဆိုေလ့ရွိ သည္။ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီဝါဒသည္ စစ္ဝါဒမဟုတ္ေၾကာင္း အခိုင္အမာေျပာဆိုေလ့ရွိသည္။ တူနီးရွားကို စစ္အင္ အားႀကီးႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္တည္ေဆာက္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း၊ စစ္အင္အားတည္ေဆာက္ျခင္းသည္ အရင္းအ ျမစ္မ်ားကို ျဖဳန္းတီးပစ္ရာေရာက္ၿပီး စစ္အင္အားတည္ေဆာက္ျခင္းအားျဖင့္ အျခားေသာအေရွ႕ အလယ္ ပိုင္းရွိ စစ္အင္အားတည္ေဆာက္ေသာႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရး၌ ေတြ႕ႀကံဳခံစားေနရေသာ ႏိုင္ငံေရးတြင္ စစ္တပ္၏ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈမ်ား ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ရွိေၾကာင္းေထာက္ျပေျပာဆိုသည္။ စီးပြားေရးဖြ႕ံၿဖိဳးတိုး တက္ေရးေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာေျမယာမ်ားကို ျပည္သူပိုင္သိမ္းျခင္း၊ ဘာသာေရးအဖြဲ႕အစည္း အမ်ားအျပားကို ဖ်က္သိမ္းပစ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ဘာသာေရးအေျခခံဝါဒီတစ္ဦးမဟုတ္ေသာ္လည္း ဘာသာတရားကိုဆန္႕က်င္ေသာသူတစ္ဦးလည္း မဟုတ္ခဲ့ေပ။ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာ၏ အဓိကအတုိက္အခံမွာ ဆာလာဘန္ယူဆြတ္ျဖစ္ၿပီး ၁၉၅၀ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ျပည္ႏွင္ဒါဏ္ေပးခံရၿပီး အီဂ်စ္ျပည္ကိုင္ရိုတြင္ခိုလႈံေန ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ေဘာ္ဂူအစ္ဘာအတြက္ ေျပာပေလာက္ေသာ အတုိက္အခံဟူ၍ မရွိေတာ့ေပ။ လြတ္လပ္ေရးရစဥ္အခ်ိန္ကတည္းက တူနီးရွားသည္ တစ္ပါတီစံနစ္ျဖင့္သာအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ၁၉၆၃ တြင္ နီယိုဒတ္စေတာပါတီသည္ တရားဝင္ရပ္တည္ခြင့္ရသည့္ တစ္ခုတည္းေသာပါတီအျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။
ေဘာ္ဂူအစ္ဘာလက္ထက္တြင္ အတုိက္အခံမ်ားကို ဖိႏွိပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၈ အေထြေထြသပိတ္ကို အင္အားသံုး ၿဖိဳခြင္းခဲ့ရာ ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာေသေၾကၿပီး ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခဲ့သည္။ စာနယ္ဇင္းမ်ားကိုခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားခဲ့ၿပီး အတိုက္အခံမ်ားကို မၾကာခဏဆိုသလိုဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခဲ့သည္။ ၁၉၇၅ တြင္ ေဘာ္ဂူအစ္ဘီက ရာသက္ပန္သမၼတ အျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။
၁၉၈၀ ႏွစ္မ်ားတြင္ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အလြန္နည္းပါးခဲ့သည္။ ၁၉၈၃ တြင္ ေပါင္မုန္႕ႏွင့္ ဂ်ဳံေစ်းတက္မႈကို အေၾကာင္းျပဳ၍ လူထုဆႏၵျပမႈမ်ားျဖစ္ပြားရာတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဇိုင္း အယ္အဘီဒိုင္း ဘင္အာလီ ဦးေဆာင္ေသာစစ္တပ္မွ အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဘင္အာလီ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာခဲ့ သည္။ သမၼတ ဟာဘစ္ေဘာ္ဂူအစ္ဘီ က်န္းမာေရးအေျခအေနဆိုးရြားလာေသာေၾကာင့္ ၁၉၈၇ ႏိုင္ဝင္ဘာ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ဘင္အလီသမၼတရာထူးကို လက္ခံရယူခဲ့သည္။
ဘင္အလီလက္ထက္တြင္စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား အႀကီးအက်ယ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး တူနီးရွား စီးပြားေရးေတာင့္တင္းေစခဲ့ကာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမ်ားတိုးပြားလာသည္။ ဘင္အလီ သမၼတအျဖစ္စတင္ တာဝန္ယူခ်ိန္မွစ၍ ၁၉၈၆ တြင္ GDP ၁၂၀၁ ေဒၚလာရွိရာမွ ၂၀၀၈ တြင္ ၃၇၈၆ ေဒၚလာအထိသံုးဆေက်ာ္ တိုးတက္လာခဲ့သည္။ ၁၉၈၇ မွစ၍ ေနာက္ႏွစ္ႏွစ္ဆယ္အတြင္း ႏွစ္စဥ္ GDP ငါးရာခိုင္ႏႈန္းအတုိးျပသည္။ ၂၀၁၀ ဇူလိုင္တြင္ Boston Consulting Group မွ တူနီးရွားကို အာဖရိက ျခေသၤ့မ်ားထဲ တြင္ပါဝင္ေသာ ႏုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ စိုက္ပ်ဳးိထုတ္လုပ္ေရး၊ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမ်ားျပန္လည္အားေကာင္းလာ ျခင္းႏွင့္ အီးယူႏွင့္ ေကာင္းမြန္းေသာဆက္ဆံေရးရွိျခင္းေၾကာင့္ GDP ပံုမွန္တိုးတက္လာေနခဲ့သည္။ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ တြင္ Global Competitiveness Report မွ တူနီးရွားကို အာဖရိကတြင္ နံပါတ္တစ္ႏွင့္ ကမၻာတြင္ အဆင့္ ၃၂ အျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လူငယ္မ်ားၾကားအလုပ္လက္မဲ့ႏႈန္းျမင့္မားမႈ၊ အေသးစားလုပ္ ငန္းမ်ား ကမၻာ့ေစ်းကြက္တြင္ယွဥ္ၿပိဳင္ေသာအခါ အေျခအေနမလွမႈမ်ားဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနခဲ့သည္။ ၂၀၁၀ ဒီဇင္ဘာႏွင့္ ၂၀၁၁ ဇန္နဝါရီလတြင္ လူထုဆႏၵျပမႈႀကီးျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ထိုအခါ သမၼတဘင္အလီက ႏိုင္ငံေတာ္ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကျငာခဲ့ၿပီး ၂၀၁၁ ဇန္နဝါရီ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ အစိုးရအဖြဲ႕ကိုဖ်က္သိမ္း ကာ ေျခာက္လအတြင္းေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္းကတိေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ထိုေန႔မွာပင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ မိုဟာမက္ဂႏၷဴခ်ီက သမၼအာဏာကို ၎ကလႊဲေျပာင္းရယူလိုက္ေၾကာင္းအစိုးရရုပ္ျမင္သံၾကားမွ ထုတ္လႊင့္ေၾကျငာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဇန္နဝါရီည ၁၄၊ ေဒသစံေတာ္ခ်ိန္ ညေန ၄ နာရီတြင္ ဘင္အလီသည္ ဒူဘုိင္းသို႕ေလယာဥ္ပ်ံျဖင့္ ထြက္ေျပးသြားခဲ့ၿပီး ေဆာဒီအာေရးဗ်သို႔ ၁၅ ရက္ေန႔ေစာပိုင္းတြင္ေရာက္ရွိကာ ေဆာ္ဒီ အာဏာပိုင္မ်ားက ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။
လစ္ဗ်ား
မြမ္မါကဒါဖီ၏လက္ေအာက္တြင္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံသည္ အႏွစ္ ၄၀ မွ်ရွည္လ်ားခဲ့သည္။ ၁၉၆၉ စက္တင္ဘာ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ငယ္ရြယ္ေသာလစ္ဗ်ားစစ္တပ္အရာရွိအုပ္စုတစ္စုဦးေဆာင္၍ ဘုရင္ ပထမအိုင္းဒရစ္ထံမွ အာဏာသိမ္းယူၿပီး ကဒါဖီအာဏာရွင္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဘုရင္အိုင္းဒရစ္ကို အီဂ်စ္သို႔ ျပည္ႏွင္ဒါဏ္ေပးခဲ့သည္။ အစိုးရသစ္ကို ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ(RCC) ကဦးေဆာင္ၿပီး ဘုရင္စံနစ္ႏွင့္ အေျခခံဥပေဒကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။ လစ္ဗ်ားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံကိုတည္ေထာင္ခဲ့သည္။
၁၉၇၇ တြင္ လစ္ဗ်ားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ဟူေသာ အမည္မွ ဂ်ာမာဟီရီယာ “ညီညြတ္ေသာျပည္သူ႕ ႏိုင္ငံေတာ္” ဟုေျပာင္းလဲေခၚေဝၚခဲ့ၿပီး ကဒါဖီသည္သူ႕ကိုယ္သူ ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ လမ္းညႊန္ေခါင္းေဆာင္ႀကီးအျဖစ္ခံယူကာ ျပည္သူ႕ေကာ္မတီအဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ၁၉၇၉ တြင္ လစ္ဗ်ား အေထြေထြျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္မွ ႏႈတ္ထြက္ၿပီး ၁၉၈၀ မွ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မ်ားအထိ တိုင္းျပည္ကို တစ္ပါတီအာဏာရွင္စံနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့သည္။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ဆိုဗီယက္အုပ္စုႏွင့္မဟာမိတ္မ်ားျဖစ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၇၀ မွ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ား တစ္ေလ်ာက္ ႏိုင္ငံတကာအၾကမ္းဖက္မ်ားကို ေထာက္ပံ့ေနခဲ့သည္။ ၁၉၈၆ တြင္ ေရဂင္အစိုးရလက္ထက္ လစ္ဗ်ားကို ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၃ တြင္ႏုိင္ငံတကာစီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ဆက္ဆံေရးအတြက္ ပံုစံတစ္မ်ဳိးျဖင့္ေျပာင္းလဲခ်ဥ္းကပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၀ မွ ၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားအတြင္း အာဏာသိမ္းရန္ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၃ တြင္ ကဒါဖီကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ၂၀၁၁ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ လူထုအံုႂကြမႈေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ စစ္တပ္ႏွစ္ျခမ္းကြဲသြားၿပီး ကဒါဖီဆန္႔က်င္ေရးသမားမ်ားက လစ္ဗ်ားအေရွ႕ပိုင္းၿမိဳ႕မ်ားကို သိမ္းပိုက္ထားခဲ့ ရာမွ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီက စစ္ေရးအရ ဝင္ေရာက္ရန္ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၿပီး လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံအတြင္း မပ်ံသန္းရဇုံသတ္မွတ္ကာ ႏိုင္ငံစံုတပ္မ်ားက ကဒါဖီတပ္မ်ားကို တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။
၁၉၅၉ တြင္ ေရနံသိုက္ရွာေဖြေတြ႕ရွိၿပီးေနာက္ ကမၻာ႔အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံအျဖစ္မွ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝ ေသာႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။ စစ္တပ္မွ အရာရွိ ၇၀ ခန္႔ပါဝင္ေသာေတာ္လွန္ေရးအုပ္စုမွ ‘Free Officers Movement’ လႈပ္ရွားမႈျဖင့္ ၁၉၆၉ စက္တင္ဘာ ၁ ရက္တြင္ အာဏာသိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး ဘုရင္စံနစ္ကိုျဖဳတ္ခ်ခဲ့ သည္။ အာဏာသိမ္းပြဲႏွင့္ပတ္သက္၍ ေသြးေျမက်မႈမရွိခဲ့ေပ။
လစ္ဗ်ားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္တည္ေထာင္ၿပီးေနာက္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ဦးေယာက္ဦးေဆာင္ မႈျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္မည္မဟုတ္ပဲ RCC မွဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ေဆာင္ရြက္သြားမည္ဟုေၾကျငာခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကဒါဖီသာ အာဏာရွင္ျဖစ္လာကာ RCC သည္ ၎၏ ေရာ္ဘာတံဆိပ္တံုးသာသာျဖစ္လာခဲ့ သည္။ ၁၉၆၉ ဒီဇင္ဘာတြင္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီး အာမက္ဆာအစ္ ေဟာ္ဝက္ဇ္၊ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး မူဆာ အာမက္တို႔ကို အာဏာသိမ္းရန္ႀကံစည္မႈျဖင့္ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ ဝန္ႀကီးအဖြဲ႕ကိုဖြဲ႕စည္းၿပီးေနာက္ ကဒါဖီသည္ RCC ၏ ဥကၠ႒ အျဖစ္ႏွင့္ တာဝန္ခံဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး ရာထူးတို႔ကို တြဲဖက္ရယူ ခဲ့သည္။
၁၉၇၁ ႏွင့္ ၁၉၇၂ တြင္ ယခင္အစိုးရေဟာင္းမွ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္အျခားအစိုးရအဖြဲ႕မ်ား ၂၀၀ ေက်ာ္ကို ႏိုင္ငံေတာ္ သစၥာေဖာက္မႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၇၁ တြင္ လြတ္လပ္ေသာစစ္တပ္အရာရွိမ်ား လႈပ္ရွားမႈကို “အာရပ္ ဆိုရွယ္လစ္သမဂၢ” (ASU) ဟူေသာအမည္ျဖင့္ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ တစ္ပါတီစံနစ္ကို က်င့္သံုးခဲ့သည္။ ကုန္သြယ္ေရးသမဂၢမ်ားသည္ ASU ႏွင့္အတူပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရသည္။ သတင္းစာမ်ား ကိုစိစစ္တည္းျဖတ္ခဲ့သည္။ ဂ်ဴးလက္က်န္အီတလီလူမ်ဳိးမ်ားကို တိုင္းျပည္မွ ႏွင္ထုတ္ၿပီးပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကို သိမ္းယူခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာအာဏာသိမ္းပြဲၿပီးေနာက္ ယခင္အစိုးရႏွင့္ သေဘာတူညီထားသည့္အတိုင္း ဝွီးလပ္စ္ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္းကို ျပန္လည္ရုပ္သိမ္းခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္အေမရိကန္ႏွင့္ဆက္ဆံေရး တျဖည္းျဖည္းပိုမိုတင္းမာလာကာ လစ္ဗ်ားသည္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံႏွင့္ အျခားအေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ နီးစပ္ခဲ့သည္။ လစ္ဗ်ားလူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ရာတြင္ ကဒါဖီ၏ အယူအဆမ်ားႏွင့္ေရာေမႊကာ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွ အစျပဳ၍ ယဥ္ေက်းမႈေတာ္လွန္ေရးအမည္ျဖင့္ စတင္က်င့္သံုးခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ႏိုင္ငံအႏွံ႔ လူထုေကာ္မီတီမ်ားဖြဲ႕စည္းကာ ေဒသတြင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေစခဲ့သည္။ ပံုမွန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားေရြးခ်ယ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖင့္ ျပည္သူ႕ေကာ္မီတီမ်ား သည္ တိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီတြင္ ပါဝင္ဖြဲ႕စည္းထားသည့္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္သည္ဟု ၁၉၆၇ ခုႏွစ္တြင္ ထြက္ေပၚလာေသာ ကဒါဖီ၏ စာအုပ္စိမ္းထဲတြင္ ရည္ညႊန္းထားသည္။ ယင္းေကာ္မီတီမ်ား၏ ဗဟုိမွာ ယခင္ RCC ကို အစားထိုးဖြဲ႕စည္းလိုက္ေသာ အေထြေထြ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ (GPC) ျဖစ္သည္။
၁၉၇၇ မတ္လ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ကဒါဖီ၏ အမိန္႔ျဖင့္ GPC သည္ “ျပည္သူ႕အာဏာတည္ေထာင္ျခင္း ေၾကျငာခ်က္” ႏွင့္ “ဆိုရွယ္လစ္ျပည္သူ႕လစ္ဗ်ားအာရပ္ ညီညြတ္ေသာျပည္သူ႔ႏုိင္ငံေတာ္” ဟူ၍ သတ္မွတ္ခဲ့ သည္။ GPC ၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ကဒါဖီကို အတည္ျပဳခဲ့ၾကၿပီး ကဒါဖီက ဖ်က္သိမ္းခဲ့ေသာ RCC မွလက္က်န္အဖြဲ႕ဝင္မ်ားကိုအေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးအဖြဲ႕အျဖစ္ဖန္တီးဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။
ဥပေဒျပဳေရးႏွင့္ တရားစီရင္ေရးအာဏာမ်ား ကို GPC ကခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည္။ တဖန္ အာဏာ အမ်ားစုမွာလည္း အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးႏွင့္ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးမ်ား အဖြဲ႕၌သာတည္သည္။ RCC တြင္ ဥကၠ႒အျဖစ္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သလိုပင္ GPC ၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးတစ္ဦးအေနႏွင့္ ကဒါဖီသည္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား၊ မူဝါဒမ်ားခ်သူျဖစ္သည္။ ေဒသဆိုင္ရာ အေျခခံ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ (BPC) မ်ားတြင္လည္း အရြယ္ေရာက္သူတိုင္း ပါဝင္ေျပာေရးဆိုခြင့္၊ ေဆြးေႏြးခြင့္၊ တင္ျပခြင့္မ်ားကို ခြင့္ျပဳၿပီး ယင္းတို႔ထံမွ တက္လာေသာ ဆံုးျဖတ္ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ကိစၥမ်ားကို GPC သို႔တင္ျပၿပီးအမ်ဳိးသားမူဝါဒအျဖစ္ခ် မွတ္ကာ စဥ္းစားေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းမ်ားျပဳလုပ္သည္။ ဤသို႔ေဆာင္ရြက္ျခင္းကို ကဒါဖီက တိုက္ရိုက္ျပည္ သူ႕အာဏာဟု အမည္ေပးသည္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစံနစ္ကို ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲသည့္ အေန ျဖင့္ ၁၉၇၇ မွစ၍ “ေတာ္လွန္ေရးေကာ္မီတီ” တစ္ရပ္ကို ကဒါဖီဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ယင္းေကာ္မီတီက ျပည္သူ႔ေကာ္မီတီမ်ားကို ႀကီးၾကပ္အႀကံေပးရန္ တာဝန္ေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လက္ေတြ႕တြင္ ျပည္သူလူထု ကိုေထာက္လွမ္းရန္၊ အတိုက္အခံမ်ားကို နွိမ္ႏွင္းရန္ လုပ္ေဆာင္သည္။ လစ္ဗ်ားတြင္ ဤသို႔ေစာင့္ၾကည့္ ေထာက္လွမ္းသည့္ အလုပ္ကို လစ္ဗ်ားလူမ်ဳိး ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိလုပ္ကိုင္သည္။ တိုင္းျပည္အႏွံ႔ ေတာ္လွန္ေရး ေကာ္မီတီမ်ားေပၚေပါက္လာၿပီး ေကာ္မီတီမ်ားအတြင္း ႏိုင္ငံေရးေတာေၾကာင္ မ်ားျဖင့္ေျခခ်င္းလိမ္ေနေတာ့သည္။ ၁၉၇၉ တြင္ BPC ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို ေတာ္လွန္ေရးေကာ္မီတီမ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္လာခဲ့သည္။ တရားဝင္အစိုးရဖြဲ႕အစည္းမဟုတ္ေသာ္လည္း ျပည္တြင္းနိုင္ငံေရးေလာကတြင္ အေရး ပါေသာ အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္လာခဲ့သည္။
ကဒါဖီသည္ႏိုင္ငံတကာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားတြင္ အားေပးအားေျမွာက္ျပဳခဲ့သည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ား စြာရွိခဲ့သည္။ ပါလက္စတိုင္း အၾကမ္းဖက္အုပ္စုတြင္ေစတနာ့ဝန္ထမ္းပါဝင္လႈပ္ရွားလိုသူမ်ားသည္ မည္သည့္ လစ္ဗ်ားသံရုံးတြင္မဆို စာရင္းေပးသြင္းႏိုင္ၿပီး လိုအပ္ေသာ စစ္သင္တန္းမ်ားႏွင့္ လက္နက္မ်ား တပ္ဆင္ေပးၿပီး ေငြေၾကးေထာက္ပံ့သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ၁၉၇၁ ဇြန္လတြင္ ကဒါဖီက ေၾကျငာခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ပန္တပ္နီေတာ္မွ လုပ္ေဆာင္ေသာ ေလာ့ဒ္ ေလဆိပ္ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈကို ကဒါဖီက ခ်ီးက်ဴးခဲ့ၿပီး ပါလက္စတိုင္း အၾကမ္းဖက္မ်ားအေနႏွင့္လည္း ဤသို႔လုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္းေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ျမဴးနစ္ေႏြရာသီအိုလံပစ္ပြဲေတာ္တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ ေသာ အမဲေရာင္စက္တင္ဘာဟု အမည္ေပးခဲ့ေသာ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈ၏ ေငြေၾကးေထာက္ ပံ့သူမွာ ကဒါဖီျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုသည္။ အိုင္ယာလန္ရွိ IRA သူပုန္မ်ားကိုလည္း ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ တြင္ အေမရိကန္သမၼတေရာ္နယ္ေရဂင္ကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ ကဒါဖီမွေျပာဆိုမႈမ်ားရွိခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ ေအာက္တိုဘာတြင္ အီဂ်စ္သမၼတ အဏၰဝါဆာဒက္လုပ္ႀကံခံရၿပီးေသဆံုးသြားမႈအေပၚ အားရေက်နပ္မႈရွိခဲ့ ၿပီး အျပစ္ေပးခံရျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခဲ့သည္။ သမၼတေရာ္နယ္ေရဂင္က ၎ကို အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေခြးရူး ဟုအမည္ေပးခဲ့သည္။ နီကာရာဂြာရွိ ဆန္ဒီနစၥတာမ်ားကို စစ္သင္တန္းမ်ားေပး ျခင္း၊ လက္နက္ေထာက္ပံ့ျခင္း စသည္ျဖင့္ ေဒၚလာသန္းေပါင္းမ်ားစြာေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။ ၁၉၈၅ ဒီဇင္ဘာ ေရာမႏွင့္ ဗီယင္နာ ေလဆိပ္မ်ားတိုက္ခိုက္မႈတြင္ ၁၉ ဦးေသဆံုးၿပီး ၁၄၀ ခန္႔ဒါဏ္ရာရရွိခဲ့သည္။ ယင္းအျဖစ္အပ်က္မ်ားၿပီးေနာက္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားအေနႏွင့္လစ္ဗ်ားဆန္႔က်င္သူမ်ားကို ေထာက္ခံေနသမွ် ကာလပတ္လံုး သူကလည္း ဂ်ာမဏီအၾကမ္းဖက္တပ္နီေတာ္အဖြဲ႕၊ အီတလီအၾကမ္းဖက္ တပ္နီအဖြဲ႕၊ အိုင္းရစ္ IRC သူပုန္အဖြဲ႕တို႕ကိုေထာက္ခံသြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္းေျပာဆိုခဲ့သည္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ကလည္း ယင္းသို႔အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို သူရဲေကာင္းလုပ္ရပ္ ဟုေခၚဆိုခဲ့သည္။
၁၉၈၆ တြင္ အေမရိကန္နွင့္ ဥေရာပအက်ဳိးစီးပြားမ်ားကို တိုက္ခိုက္ရန္ လစ္ဗ်ားက အေသခံဗံုးခြဲ တပ္ဖြဲ႕မ်ားကိုေလ့က်င့္ ေပးေနေၾကာင္း လစ္ဗ်ား ႏိုင္ငံပိုင္ရုပ္သံမွေၾကျငာခဲ့သည္။ ၁၉၈၆ ဧၿပီ ၅ ရက္ေန႔ တြင္ လစ္ဗ်ားသူလွ်ဳိမ်ားက အေနာက္ဘာလင္ရွိ လာဘယ္လီ ညကလပ္ကို ဗံုးခြဲခဲ့ရာ သံုးဦးေသဆံုးၿပီး ၂၂၉ ဦးဒါဏ္ရာရွိခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေရွ႕အေနာက္ဂ်ာမဏီျပန္လည္ေပါင္းစည္းသြားေသာအခါ ယခင္ အေရွ႕ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံလစ္ဗ်ားသံရုံးမွတစ္ဆင့္ ဗံုးခြဲမႈက်ဴးလြန္ခဲ့သူမ်ားကို ဖမ္းဆီးအျပစ္ေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံအမ်ားအျပား လစ္ဗ်ားအေပၚ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျပဳ လုပ္ခဲ့သည္။
၁၉၈၈ တြင္ စေကာ့တလန္၊ ေလာ့ကာဘီ တြင္ ပန္အမ္ေလယဥ္အမွတ္ ၁၀၃ ဗံုးေဖါက္ခြဲခံခဲ့ရမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကဒါဖီကိုစြပ္စြဲခဲ့သည္။ ယင္းကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ကုလသမဂၢက လစ္ဗ်ားကို စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔ အေရးယူမႈေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၃ ဒီဇင္ဘာတြင္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ေသ ေစႏိုင္ေသာ လက္နက္ပစၥည္းမ်ား ရရွိပိုင္ဆိုင္မႈ အစီအစဥ္ကို စြန္႔လႊတ္ေၾကာင္းႏွင့္ အၾကမ္းဖက္လမ္းစဥ္ကို စြန္႔လႊတ္ေၾကာင္းေၾကျငာခဲ့သည္။ အေနာက္ဥေရာပမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို လက္ခံေတြ႕ဆံုခဲ့ၿပီး ကိုယ္တိုင္ လည္း ၂၀၀၄ ဧၿပီတြင္ အေနာက္ဥေရာပသို႕ ၁၅ ႏွစ္အတြင္း ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္အျဖစ္ ဘရပ္ဆဲလ္သို႔ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ ေလာ္ကာဘီဗံုးကြဲမႈ၊ လာဘယ္လီ ညကလပ္ဗံုးကြဲမႈ၊ UTA 772 ဗံုးကြဲမႈတို႔ႏွင့္ပတ္သက္ ၿပီးေလ်ာ္ေၾကးမ်ားေပးရန္ကမ္းလွမ္းခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ဇြန္လတြင္ အေမရိကန္မွ လစ္ဗ်ားအေပၚသတ္မွတ္ထား ေသာ အၾကမ္းဖက္မႈေထာက္ခံေသာႏိုင္ငံ စာရင္းမွ ပယ္ဖ်က္ေပးခဲ့သည္။
ရွည္လ်ားလွေသာ ကဒါဖီအုပ္ခ်ဳပ္မႈကာလအတြင္း အတိုက္အခံတို႔၏ တြန္းလွန္မႈ၊ အာဏာသိမ္းရန္ ႀကံစည္မႈတို႔မွ ခုခံကာကြယ္ခဲ့ရသည္။ ယင္းဖီဆန္မႈမ်ားကို တန္ျပန္ရာတြင္ တိုင္းျပည္တြင္းအင္အားစုမ်ားကို ထိန္းညွိျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အၾကမ္းဖက္ဖိႏွိပ္ၿဖဳိခြင္းျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း တန္ျပန္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတြင္း လူမ်ဳိးစုမ်ားစြာအၾကား တစ္စုကို မ်က္ႏွာသာေပးၿပီး အျခားတစ္စုကို ထိန္းထားေစျခင္းျဖင့္ အင္းအားထိန္း ညွိရာတြင္ေအာင္ျမင္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းျခင္းမျပဳႏိုင္ေအာင္ လစ္ဗ်ားစစ္ တပ္တြင္း အရာရွိမ်ားကို အလွည့္က်ေဆာင္ရြက္ေစျခင္းျဖင့္ အားနည္းေစခဲ့သည္။ တစ္ဖက္တြင္ အခြင့္ထူး ခံ ေတာ္လွန္းေရးအေစာင့္အၾကပ္တပ္၊ ခါမစ္ အထူးတပ္ဖြဲ႕ နွင့္ သူ႕ကိုယ္ပိုင္အေမဇုန္သက္ေတာ္ေစာင့္တပ္ တို႔ကို အားကိုးအားထားျပဳေနခဲ့သည္။ ဖိႏွိပ္ၿဖိဳခြဲျခင္း၊ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ျခင္းျဖင့္ လူထု အတိုက္အခံျပဳမႈမ်ားကို ရွင္းလင္းေနခဲ့သည္။ အတိုက္အခံမ်ားကို ႏွိမ္နင္းရာတြင္ ျပည္ေျပးအတိုက္အခံမ်ား အျဖစ္ျပည္ပသို႔ေရာက္ရွိေနသူမ်ားကိုပင္ သူလွ်ဳိမ်ားလႊတ္၍ လိုက္လံသတ္ျဖတ္ႏွိမ္နင္းေစခဲ့သည္။
၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ အစၥလာမ္စစ္ေသြးႂကြမ်ား၏ စိန္ေခၚမႈႀကံဳေတြ႕ရသည္။ ၁၉၉၃ ေအာက္တို ဘာတြင္ လစ္ဗ်ားစစ္တပ္မွ ကဒါဖီကို မေက်နပ္သူမ်ားကလုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းရာမေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း သူ၏ေတာ္လွန္ေရးအေစာင့္အၾကပ္တပ္မ်ားကို အသံုးျပဳ၍ အံုႂကြမႈမ်ား၊ အစၥလာမၼစ္လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းခဲ့သည္။
၂၀၁၁ ေဖေဖၚဝါရီတြင္ လူထုအံုႂကြမႈႀကီးေပၚေပါက္လာခဲ့ရာ ေဖေဖၚဝါရီ ၁၅ ရက္၌ ဘင္ဂါဇီတြင္ လူထုဆႏၵျပမႈမ်ားကိုရဲမ်ားက နွိမ္နင္းမႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး အယ္ဂ်ာဇီးယားရုပ္သံႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးျပဳလုပ္ခဲ့သူ စာေရးဆရာ အိုင္ဒရစ္ အယ္-မတ္စ္မာရီကို ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂၆ မွစ၍ ကဒါဖီကို ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္းေတာ္လွန္ၿပီး ႏိုင္ငံအေရွ႕ျခမ္းရွိ စစ္တပ္အေျခစိုက္ေနရာမ်ားကို အတုိက္အခံမ်ားက သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည္။ ကဒါဖီကို သစၥာခံေသာတပ္မ်ားက အတိုက္အခံတို႔တပ္စြဲထားေသာ ၿမိဳ႕မ်ားကို ေလေၾကာင္းမွဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္မႈမ်ားေၾကာင့္ အရပ္သားမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရန္ ကုလသမဂၢ အဆံုး အျဖတ္ျဖင့္ ၂၀၁၁ မတ္လ ၁၇ ရက္မွစ၍ လစ္ဗ်ားတြင္ မပ်ံသန္းရနယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ ကဒါဖီတပ္မ်ားက အရပ္သားမ်ားကိုေျမျပင္ထိုးစစ္ျဖင့္ တိုက္ခိုက္ေနေသာ ေၾကာင့္ ေလေၾကာင္းမွ တိုက္ခိုက္ရန္အခြင့္ေပးခဲ့သည္။ ျပင္သစ္၊ ၿဗိတိန္ႏွင့္ အေမရိကန္တို႔ အဓိကဦး ေဆာင္၍ ကဒါဖီစစ္ဘက္အေဆာက္အဦးမ်ား၊ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္းမ်ား၊ ေျမျပင္တင့္ကားမ်ားကို ေလေၾကာင္းမွ တိုက္ခိုက္ဖ်က္စီးပစ္ခဲ့သည္။
ဆီးရီးယား
ဆီးရီးယားသည္ ဘီစီ ၁၀ ၀၀၀ ခန္႔ ေက်ာက္ေခတ္သစ္ကတည္းကစတင္၍ ကမၻာတြင္ ပထမဦးဆံုး စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ကြ်ဲ၊ႏြား ေမြးျမဴေရးတို႔ကို လုပ္ကိုင္လာခဲ့ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအစဥ္အလာႀကီးမားေသာ ႏိုင္ငံတစ္ ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ဘီစီ ၈၃ တြင္ အာေမးနီးယန္းဘုရင္ တိုက္ဂရာနိစ္လက္ေအာက္သို႔က်ေရာက္ခဲ့ၿပီး ၁၃ ၾကာမွ် ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့ကာ ေနာက္ဆံုး ဘီစီ ၆၄ ခန္႔တြင္ ေရာမအင္ပါယာအတြင္း သက္ဆင္းခဲ့သည္။
ေအဒီ ၆၄၀ ခန္႔တြင္ ခါလက္ အစ္ဘင္ အယ္-ဝါလစ္ ဦးေဆာင္ေသာ ရာရွီဒါန္ စစ္တပ္မွ သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး အစၥလာမ္ကမၻာအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုျဖစ္လာခဲ့သည္။
၁၅ ရာစုအကုန္တြင္ ဥေရာပမွ အေရွ႕ဖ်ားသို႔သြားလာေသာ ေရလမ္းခရီးကို ေတြ႔ရွိၿပီးေနာက္ ဆီးရီးယားကိုျဖတ္၍ သြားလာရေသာကုန္းတြင္းလမ္းကို အသံုးျပဳျခင္းမရွိေတာ့ေပ။ မြန္ဂိုတို႔ဖ်က္ဆီး ျခင္းကို ခံရၿပီးေနာက္ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာအတြင္း အလြယ္တကူပင္က်ေရာက္သြားခဲ့သည္။
မဟာမိတ္သံတမန္ႏွစ္ဦးျဖစ္ေသာ ျပင္သစ္လူမ်ဳိး ဖရန္ကိုစစ္ ေဂ်ာ့-ပီေကာ့ ႏွင့္ ၿဗိတိသွ် မာ့ခ္စကိုက္ တို႔သည္ ပထမကမၻာစစ္ႀကီးမျဖစ္ခင္အခ်ိန္မ်ားစြာအၾကာကာလကတည္းက ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာကို မည္သို႔ အစိတ္စိတ္အမႊာမႊာပိုင္းၿပီး၊ မည္သို႔ ၾသဇာလႊမ္းမိုးရမည္ဆိုသည္ကို ႀကိဳတင္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ ႀကံစည္ခဲ့ၾကသည္။ ပထမကမၻာစစ္ႀကီးၿပီးဆံုးသြားေသာအခါ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာသည္ ဂ်ာမဏီနွင့္မဟာ မိတ္အျဖစ္ျဖင့္ ႏွိမ္နင္းခံခဲ့ရၿပီး စံနစ္တက်စတင္ၿဖဳိခြဲေလေတာ့သည္။
၁၉၁၆ တြင္ ခ်ဳပ္ဆိုေသာ စကိုက္-ပီေကာ့ သေဘာတူညီခ်ကျဖင့္ အေနာက္ေတာင္အာရွေဒသ အတြက္ ေနာက္ရာစုႏွစ္အတြင္း ကံႀကမၼာမ်ားကို ဖန္တီးခဲ့သည္။ ယင္းစာခ်ဳပ္အရ ေျမာက္ဘက္နယ္ေျမမ်ား ျဖစ္ေသာ ဆီးရီးယားႏွင့္ ေနာက္ပုိင္း လက္ဘႏြန္အျဖစ္ေပၚထြက္လာမည့္ ေဒသမ်ားကို ျပင္သစ္ကရရွိခဲ့ၿပီး ေတာင္ဘက္ အီရတ္ႏွင့္ ေနာက္ပုိင္း ပါလက္စတိုင္းႏွင့္ ေဂ်ာ္ဒန္တို႔ အျဖစ္ေပၚထြက္လာမည့္ နယ္ေျမမ်ားကို ၿဗိတိန္ကရရွိခဲ့သည္။ အဆိုပါနယ္ေျမႏွစ္ခုကို ေဂ်ာ္ဒန္မွ အီရန္အထိမ်ဥ္းေျဖာင့္ဆြဲ၍ပိုင္းျခားခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ မွစ၍ ႏိုင္ငံေပါင္းစံုအသင္းႀကီး၏ ခြင့္ျပဳခန္႔အပ္ထားမႈျဖင့္ ျပင္သစ္ႏွင့္ ၿဗိတိသွ်ပိုင္နယ္ေျမမ်ားအျဖစ္ နိုင္ငံတ ကာအသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။
၁၉၂၀ တြင္ လြတ္လပ္ေသာဆီးရီးယားအာရပ္ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတာ္ ဟူ၍ ဖိုင္ဆယ္ဘုရင္၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ဖိုင္ဆယ္ဘုရင္သည္ေနာက္ပိုင္းတြင္ အီရတ္ဘုရင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဆီးရီးယားကို လအနည္းငယ္ၾကာအုပ္စိုးၿပီးေနာက္ ၎၏ ဆီးရီးယားစစ္တပ္ႏွင့္ ျပည္သစ္ စစ္တပ္တို႔ၾကား ေမဆာလြန္တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားၿပီး ျပင္သစ္တို႔က တုိက္ပြဲတြင္ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဆန္ရီမိုညီလာခံတြင္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္အသင္းႀကီးက ဆီးရီးယားကို ျပင္သစ္သို႔အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ အပ္ႏွင္းခဲ့သည္။
၁၉၅၂ တြင္ ဆူလ္တန္ ပါရွာ အယ္-အက္ထရက္ ဦးေဆာင္ၿပီးျပင္သစ္တို႔ကို ေတာ္လွန္ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးမွာျပင္းထန္ခဲ့ၿပီး ျပင္သစ္တပ္ႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားၾကား တိုက္ပြဲမ်ားျပင္းထန္စြာျဖစ္ပြား ခဲ့သည္။ ပထမပိုင္းတြင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားအေရးသာၿပီး ေအာင္ပြဲအလီလီခံႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း ျပင္သစ္က ေမာ္ရိုကိုနွင့္ ဆီနီေဂါမွ စစ္သားေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ေခတ္မီလက္နက္မ်ားတပ္ဆင္ေစလႊတ္ ေခ်မွဳန္းေစရာ ေတာ္လွန္ေရးအေရးနိမ့္ၿပီး ဆူလ္တန္ အယ္-အက္ထရက္ကို ေသဒဏ္ေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္သြားၿပီး ေနာက္ပိုင္းအျပစ္မွ ခြင့္လႊတ္ခဲ့သည္။ ဆီးရီးယား-ျပင္သစ္လက္မွတ္ေရးထိုး ၿပီးေနာက္ ၁၉၃၇ တြင္ ဆီးရီးယားသို႔ျပန္လည္ဝင္ေရာက္လာရာ လူထုက တခဲနက္ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။
၁၉၃၆ စက္တင္ဘာတြင္ ဆီးရီးယားႏွင့္ျပင္သစ္တို႔ လြတ္လပ္ေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသစ္ႏွင့္အညီဘုရင္ ဖုိင္ဆယ္လက္ထက္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္ခဲ့ေသာ ဟာရွင္ အယ္-အာတာဆီ ကို ပထမဆံုးသမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လြတ္လပ္ေရးစာခ်ဳပ္ကို ျပင္သစ္တရားေရးက အတည္မျပဳသျဖင့္ အသက္ဝင္မလာခဲ့ေပ။
၁၉၄၁ တြင္ ဆီးရီးယားက လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ထပ္မံေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၄၄ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ လြတ္လပ္ေသာသမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။ ဆီးရီးယား အမ်ဳိးသားေရးဝါဒီမ်ား ႏွင့္ ၿဗိတိသ်တို႔ဝုိင္းဝန္းဖိအားေပးမႈေၾကာင့္ ၁၉၄၆ ဧၿပီတြင္ ျပင္သစ္တပ္မ်ား ဆီးရီးယားမွထြက္ခြာသြားခဲ့ၿပီး ရီပတ္ဘလီကန္အစိုးရ ဆီးရီးယားကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာၿပီးေနာက္ စီးပြားေရးလ်င္ျမန္စြာတိုးတက္ခဲ့ေသာ္လည္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္ခဲ့ေပ။ ၁၉၄၆ ႏွင့္ ၁၉၅၆ ၾကားတြင္ အစိုးရဝန္ႀကီးအဖြဲ႕ ၂၀ ရွိခဲ့ၿပီး ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ေလးခါ သီးျခားစီေရးဆြဲခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၈ အာရပ္-အစၥေရးစစ္ပြဲအတြင္း ဆီးရီးယားပါဝင္ခဲ့ သည္။ ၁၉၄၉ တြင္ ကာနယ္ ဟူစနီ အယ္-ဇာအင္မ္ ကအာဏာသိမ္းယူခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္စတင္ခ်ိန္မွ စ၍ အာရပ္ကမၻာတြင္ ပထမဦးဆံုးအျဖစ္ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္တစ္ဖန္ ကာနယ္ ဆာမီ အယ္-ဟင္နဝီ ကအာဏာထပ္မံသိမ္းယူခဲ့ၿပီး ထိုႏွစ္ထဲမွာပင္ သူ႕ထံမွ ကာနယ္ အာဒစ္ ရွီရွက္ခလီ ကတတိယ အႀကိမ္ေျမာက္အျဖစ္ အာဏာသိမ္းယူခဲ့ျပန္သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၅၁ တြင္ ထပ္မံအာဏာသိမ္း ကာ သူ၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈခိုင္မာေစၿပီး ပါတီစံုစံနစ္ကို ကိုလည္းတျဖည္းျဖည္းဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ တြင္ သူကုိယ္တိုင္အာဏာအသိမ္းခံခဲ့ရၿပီး ပါလီမန္စံနစ္ကိုျပန္လည္အသက္သြင္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ယင္းအခ်ိန္ကလည္း အရပ္သားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ နာမည္ေကာင္းမရရွိဘဲ စစ္တပ္ကသာ အာဏာခ်ဳပ္ကိုင္ ထားျခင္းသာလွ်င္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္သည္ဟု ထင္မွတ္ေနခဲ့ၾကသည္။ ပါလီမန္မွာအင္အားခ်ိနဲ႔လ်က္ရွိၿပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္စြမ္းမရွိေခ်။ ၁၉၅၆ဆူးအက္တူးေျမာင္း ျပႆနာတြင္ ဆိုင္းႏိုင္းကြ်န္း ဆြယ္သို႕ အစၥေရးတပ္မ်ား က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္လာၿပီး ျပင္သစ္ႏွင့္ ၿဗိတိန္တို႔လည္းက်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ လာေသာအခါ ဆီးရီးယားတြင္ စစ္ဥပေဒထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
၁၉၅၆ တြင္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံႏွင့္ စာခ်ဳပ္တစ္ခုခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၿပီး အစိုးရအတြင္း ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒကို လက္ခံ ခဲ့ၿပီး အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဆိုဗီယက္မွ ေလယာဥ္မ်ား၊ တင့္ကားမ်ားႏွင့္ အျခားစစ္ဘက္ဆိုင္ရာအေထာက္ အပံ့မ်ားလက္ခံခဲ့သည္။ ဤသို႔စစ္ေရးအရေတာင့္တင္းလာမႈအေပၚ တူရကီက စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္လာခဲ့သည္။ ႏွစ္ဘက္အျငင္းပြားေနေသာ အစၥကန္ဒါရန္ၿမိဳ႕ကိုဆီးရီးယားက စစ္ေရးျဖင့္ျပန္လည္သိမ္းပိုက္သြားမည္ကို စိုးရိမ္ျခင္းျဖစ္သည္။ တူရကီက ဆီးရီးယားနယ္စပ္တြင္ စစ္အင္အားအလံုးအရင္း ျဖင့္ ခ်ထားျခင္းအေပၚ လည္း ဆီးရီးယားႏွင့္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံတို႔က မေက်နပ္ေခ်။ ထိုျပႆနာမ်ားၾကားတြင္ ဆီးရီးယားအစိုးရႏွင့္ စစ္တပ္တို႔တြင္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒႀကီးစိုးခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ အာဏာသိမ္းမႈၿပီးေနာက္ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ႏွင့္ ဆူးအက္တူးေျမာင္းအေရးတြင္ အီဂ်စ္သမၼတ ဂေမး နက္ဆာ၏ ဦးေဆာင္မႈတို႔ေၾကာင့္ ဆီးရီးယားသည္ အီဂ်စ္ႏွင့္ေပါင္းစည္းရန္ အေၾကာင္းဖန္လာခဲ့သည္။ ၁၉၅၈ ေဖေဖၚဝါရီ ၁ တြင္ ဆီးရီးယားသမၼတ ရွဴကရီ အယ္-ခူဝက္တလီႏွင့္ အီဂ်စ္သမၼတ နက္ဆာတို႔ပူးေပါင္း၍ အာရပ္သမၼတျပည္ေထာင္စု အျဖစ္ေၾကျငာၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံေပါင္းစည္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၾကာရွည္မခံခဲ့ေပ။ ၁၉၆၁ စက္တင္ဘာ ၂၈ တြင္ ဆီးရီးယား၌ အက္ အယ္-ခါရင္ အယ္ နာလဝီ ဦးေဆာင္ေသာစစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းေသာအခါ အီဂ်စ္မွ ခြဲထြက္ၿပီး ဆီးရီးယားအာရပ္သမၼတႏိုင္ငံထူေထာင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ထပ္ ၁၈ လအတြင္းမတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ေၾကာင့္ ၁၉၆၃ မတ္လ ၈ ရက္ေန႔တြင္ လက္ဝဲစြန္းေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ(NCRC) ေခၚဆီးရီးယား စစ္တပ္ထိပ္သီးမ်ားက အာဏာသိမ္းယူခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္၎တို႔က ပင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ တရားစီရင္ေရး အာဏာမ်ားအားလံုးကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္။ အာဏာသိမ္းပြဲကို ညႊန္ၾကားလမ္းျပခဲ့ေသာ အာရပ္ျပန္လည္ ရွင္ျပန္ထေျမာက္ေရးပါတီ ေခၚ ဘားသ္ပါတီမွ ဝင္မ်ားဝန္ႀကီးအဖြဲ႕တြင္ေနရာရခဲ့သည္။
ဟာဖက္ဇ္ အယ္-အာဆက္ အာဏာရလာေသာအခါ အစိုးရတြင္းအေျခခံအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကုိ လွ်င္ျမန္စြာဖြဲ႕စည္းခဲ့ၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းအားကို ခိုင္မာေစခဲ့သည္။ အာဆက္၏ အာရပ္ဘာ့သ္ဆိုရွယ္လစ္ ပါတီ တိုင္းေဒသဌာနခ်ဳပ္မွ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္တြင္ အမတ္ ၁၇၃ ေနရာရရွိခဲ့သည္။ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ တြင္ ၈၇ ေနရာရွိခဲ့သည္။ အျခားေနရာမ်ားကို က်န္ေသာပါတီမ်ားခြဲေဝရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၇၁ မတ္လတြင္ ဘာ့သ္ပါတီက ေဒသဆိုင္ရာညီလာခံမ်ားက်င္းပၿပီး အဖြဲ႕ဝင္ ၂၁ ဦးပါဝင္၍အာဆက္ဦးစီးေသာ ေဒသဆိုင္ ဦးစီးမ်ားေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခဲ့သည္။ ထိုလတြင္းမွာပင္ အာဆက္သမၼတသက္တမ္း ၇ ႏွစ္ထမ္းေဆာင္ေရး အတည္ျပဳႏိုင္ရန္ လူထုဆႏၵခံယူပြဲတစ္ရပ္က်င္းပခဲ့သည္။ အစိုးရကို အေျခခိုင္ေစရန္ ၁၉၇၂ မတ္လတြင္ ဘာ့သ္ပါတီဦးေဆာင္၍က်န္ပါတီမ်ားညြန္႔ေပါင္းပါဝင္ေသာ အမ်ဳိးသားတိုးတက္ေရးတပ္ဦးကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ သည္။ ျပည္နယ္ ၁၄ ခုရွိ ေဒသခံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕မ်ားဖြဲ႕စည္းရန္အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားက်င္းပခဲ့သည္။ ၁၉၇၃ မတ္လတြင္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒအသစ္ စတင္အသက္ဝင္ခဲ့သည္။ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ ဆီးရီးယားသည္ ေလာကီအစိုးရတစ္ရပ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး အစၥလာမ္ဘာသာကို အမ်ားစု ကိုးကြယ္ေသာဘာသာအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။
၁၉၇၃ တြင္ အစၥေရးလ္က ဂိုလန္ကုန္းျမင့္ကို ရုတ္တရက္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး ၁၉၆၇ ခုႏွစ္က သတ္မွတ္ထားေသာ နယ္နိမိတ္ကိုပင္ေက်ာ္လြန္ကာ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည္။
၁၉၇၆ အေစာပိုင္းတြင္ လက္ဘႏြန္ျပည္တြင္းစစ္ေပၚေပါက္လာေသာအခါ လက္ဘႏြန္ မာရြန္နိတ္ ခရစ္ယာန္အစိုးရ၏ ေတာင္းဆိုခ်က္ကို အာရပ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏သေဘာတူညီမႈျဖင့္ ဆီးရီးယားက စစ္တပ္အင္ အား ၄၀ ၀၀၀ ပို႔ေဆာင္ေပးခဲ့သည္။
၂၀၀၀ ဇြန္လ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ အႏွစ္သံုးဆယ္ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီးေနာက္ သမၼတ အယ္-အာဆက္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သမၼတ အယ္-အာဆက္ေသဆံုးသည္ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ ပါလီမန္က အေျခခံဥပေဒတြင္ သမၼတတာဝန္ယူရမည့္ကာလကို အႏွစ္ ၄၀ မွ ၃၄ ႏွစ္အထိေျပာင္းလဲေရးဆဲြခဲ့သည္။ အာဏာရဘာ့သ္ပါတီ က အယ္-အာဆက္၏ သားျဖစ္သူ ဘာရွာ အယ္-အာဆက္ကို သမၼတေလာင္းအျဖစ္ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၀ ဇူလိုင္ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ ျပည္လံုးကြ်န္ဆႏၵခံယူပြဲက်င္းပကာ ၿပိဳင္ဘက္မရွိ မဲအေရအတြက္ ၉၇.၂၉ % ျဖင့္ သမၼတျဖစ္လာခဲ့သည္။
၂၀၀၀ ေႏြရာသီတြင္ ဒမားစကတ္ၿမိဳ႕ေတာ္၌ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈမ်ားေပၚေပါက္လာၿပီး ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၂၀၀၁ ေဆာင္းဦးေပါက္တြင္ ၎လႈပ္ရွားသူမ်ားကိုႏွိပ္ကြပ္ ခဲ့ၿပီး ပညာတတ္ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ကိုေထာင္ခ်ခဲ့သည္။ ယင္းလႈပ္ရွားမႈမွာ ၆ လခန္႔သာၾကာျမင့္ခဲ့ေသာ္ လည္း ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ား၊ လူ႕အဖြဲ႔အစည္းတြင္းေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈမ်ား ျပင္းထန္စြာ လႈပ္ရွားျဖစ္ေပၚခဲ့ သည္။
ႏွစ္မ်ားစြာအတြင္း အစိုးရက အင္တာနက္ဆင္ဆာမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး အင္တာနက္သံုးစြဲသူမ်ား ကိုမွတ္တမ္းတင္ထားရန္ အင္တာနက္ဆိုင္မ်ားကို ဖိအားေပးခဲ့သည္။ အေနာက္တိုင္းေတးဂီတမ်ားကဲ့သုိ႔ ေသာေရဒီယိုအစီအစဥ္မ်ားကို ခြင့္ျပဳထားေသာ္လည္း ဝီကီပီဒီးယား၊ ယူက်ဳ၊ ေဖ့စ္ဘြတ္ႏွင့္ အေမဇုန္ စသည့္ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမ်ားကို ပိတ္ဆို႔ထားခဲ့သည္။
၂၀၀၃ ေအာက္တိုဘာ ၅ တြင္ ဒမားစကတ္အနီး ေနရာတစ္ခုကို အစၥလာမ္ဂ်ီဟက္အဖြဲ႕ဝင္ မ်ားကို အၾကမ္းဖက္သင္တန္းမ်ားေပးေနသည္ဟူေသာ စြပ္စြဲခ်က္ျဖင့္ အစၥေရးလ္ကဗံုးႀကဲခဲ့သည္။ ယင္းကို လက္တုံ႔ျပန္ေသာအားျဖင့္ အစၥေရးလ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေသာ ဟိုင္ဖာၿမိဳ႕စားေသာက္ဆိုင္တစ္ဆိုင္တြင္ ဗံုးခြဲခံရသျဖင့္ ၁၉ ဦးေသဆံုးခဲ့သည္။ အစၥလာမ္ဂ်ီဟက္အဖြဲ႕က အစၥေရးတို႔ဗံုးႀကဲခဲ့ေသာစခန္းကို အသံုးျပဳျခင္းမရွိေတာ့ ေၾကာင္းေျပာဆိုခဲ့ၿပီး ေသဆံုးသူမ်ားမွာ အရပ္သားမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ဆီးရီးယားကဆိုသည္။
ဆီးရီးယားသည္ အီရန္ႏွင့္အနီးကပ္ဆက္ဆံခဲ့သည္။ ၂၀၀၇ စက္တင္ဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ေျမာက္ ကိုရီးယားပညာရွင္မ်ားဦးစီးလုပ္ေဆာင္ေနသည္ဟု သံသယရွိေသာႏ်ဴကလီးယားဓါတ္ေပါင္းဖိုကို အစၥေရး ကဗုံးႀကဲခဲ့သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ တူရကီ၏ေစ့စပ္ညွိႏႈိင္းမႈျဖင့္ ဆီးရီးယားႏွင့္ အစၥေရးတို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာ ခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရန္ေဆြးေႏြးေနေၾကာင္း သမၼတအာဆက္က ကာတာရီသတင္းစာသို႔ ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ဂိုလန္ ကုန္းျမင့္ေဒသအေရးမွာ အဓိက ျပႆနာျဖစ္ေနၿပီး အာဆက္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အျပစ္တင္ ေျပာဆိုခဲ့သည္။
၂၀၁၁ မတ္လ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ ဆီးရီးယား၌ လူထုအံုႂကြမႈေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံအဝွမ္း လမ္းမမ်ားေပၚထြက္လာၾကၿပီး ဆႏၵၿပခဲ့ၾကသည္။ အစိုးရက ပစ္ခတ္ႏွိမ္နင္းရာတြင္ ေသေၾကဒဏ္ရာရ မႈ မ်ားစြာရွိခဲ့သည္
Subscribe to:
Posts (Atom)