ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ား - အပိုင္း ( ၆ )

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ား - အပိုင္း ( ၆ )

Sunday, 24 April 2011 08:30

ဘာသာျပန္သူ - ကိုေက်ာ္ထင္   (အပိုင္း ( ၅ ) ကို ဒီေနရာ တြင္ႏွိပ္၍ ျပန္လည္ေလ့လာဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္...)

အာဏာရွင္စနစ္မွဒီမိုကေရစီသို႔

လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံေရးတြင္ စစ္ဘက္တို႔၏ ပါ၀င္စြက္ဖက္မႈသည္ ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေပသည္။ အမ်ားစုသည္ “ဖြဲ႔စည္းပုံက်ပံုစံ” “institutional model” အျဖစ္ႏွင့္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေပသည္။ ဤဖြဲ႕စည္္းပုံက်ပုံစံတြင္ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားက အဖြဲ႔အစည္းပုံစံ တခုအျဖစ္ႏွင့္ အစိုးရ၏ အာဏာမ်ားကို သိမ္းပိုက္ကာ ကိုင္တြယ္က်င့္သုံးျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီက ျဖစ္ပ်က္ေသာ ဥပမာမ်ားတြင္ အီေကြေဒါ (၁၉၇၂-၇၉) ဘရာဇီး (၁၉၆၄-၈၄) အာဂ်င္တီးနား (၁၉၇၆-၈၃) ႏွင့္ ဥရုေဂြး (၁၉၇၃-၈၄) တို႔ ပါ၀င္ေပသည္။ ကိစၥတခုစီတြင္ အစိုးရအဖြဲ႔၀င္ တသီးပုဂၢလမ်ားသည္ ၾသဇာအာဏာႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္မႈတို႔တြင္ သူတို႔၏ လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္မ်ားထက္ ျမင့္တက္ေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ္ျငားလည္းပဲ ထိပ္ပိုင္းအစုိးရ အရာရွိမ်ားပါ၀င္ေသာ အစုိးရတရပ္အားျဖင့္ ပူးတြဲအာဏာကို က်င့္သုံး ခဲ့ၾကေပသည္။

တျခားေသာ လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားသည္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအား "တသီးပုဂၢလပုုံစံ" "personelist mode” အားျဖင့္ ေတြ႔ၾကံဳခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။ ဤကိစၥတြင္ လက္နက္ကို္င္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ၄င္းတို႔၏ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ေသာ အာဏာရွင္အား အေထာက္အကူျပဳသည့္ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ အသြင္ျဖင့္ရပ္တည္ကာ သူတို႔၏ႏုိင္ငံေရး အခန္းက႑ကို ကန္႔သတ္ခဲ့ေပသည္။ စပိန္အာဏာရွင္ ဖရန္စစ္ကိုဖရန္ကို (Francisco Franco) (၁၉၃၉-၁၉၇၅) ႏွင့္ ခ်ီလီအာဏာရွင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ေအာဂတ္စတိုပီႏုိေရွး (General Augusto Pinochet) (၁၉၇၃-၈၉) တို႔ လက္ထက္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ပုံစံမ်ားသည္ အေကာင္းဆုံးဥပမာမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၄ ႏွင့္ ၁၉၈၉ အၾကား ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး အဲလ္ဖရက္ဒို စထေရာ္ရက္စနာ General Alfredo Stroessner လက္ေအာက္၌ ပါရာေဂြးတြင္ မက္က္ခ္ဆ္၀ီဘာ္ ( Max Weber) က အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုေခၚေ၀ၚေသာ "အစိုးရက အုပ္ခ်ဳပ္ခံသူမ်ားအား ရုပ္၀တၳဴပစၥည္းအကူအညီေပးၿပီး ထိုရုပ္၀တၳဳပစၥည္း လက္ခံသူမ်ားထံမွ အစိုးရက အျပန္အလွန္အားျဖင့္ သစၥာရွိမႈႏွင့္ နာခံမႈျပန္လည္ရယူကာ အစုိးရက အာဏာရယူဆြဲကိုင္ေသာ အစိုးရ” တမ်ဳိးရွိခဲ့ေပသည္။ ပနားမားတြင္ ဗိုလ္ခ်ပ္ႀကီး အိုမာတိုရီဂ်ဳိ႕စ္ (General Omar Torrijos) (၁၉၆၈-၈၁) ႏွင့္ ထိုေနာက္ျဖစ္ေသာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီး မက္နဴရယ္အန္တိုနီယိုႏုိရီေရးဂါး (General Manuel Antonio Noriega) (၁၉၈၂-၈၉) တို႔က ထိုကဲ့သို႔ေသာ အလားတူအာဏာရွင္အစိုးရမ်ားကို ဦးေဆာင္ခဲ့ေပသည္။ စစ္ဘက္တို႔သည္ ထိုအစိုးရႏွစ္ရပ္စလုံး၌ အထက္တြင္ တင္ျပခဲ့ေသာ အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ခဲ့ေပသည္။ ေဟတီမွ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ေရာင္းစီဒရာစ္ General Raoul Cedras အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည့္ ၁၉၉၁ ႏွင့္ ၁၉၉၄ ကာလအတြင္း ထိုကဲ့သုိ႔ေသာ အသြင္အျဖစ္ ရွိခဲ့ေပသည္။

တျခားေသာ လက္တင္အေမရိက အစိုးရမ်ားသည္ ထိုပုံစံႏွစ္မ်ဳိးအၾကားရွိ တစုံတရာေသာ အေျခအေနမ်ဳိးတြင္ က်ေရာက္ခဲ့သည္လည္း ရွိသလို တမ်ဳိးမွတမ်ဳိးသို႔ တျဖည္းျဖည္း ျဖစ္ေပၚ တိုးတက္ေျပာင္းလဲသြားသည္လည္း ရွိေပသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ပီရူးတြင္ စစ္အစိုးရသည္ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္တြင္ အာဏာသိမ္းယူခဲ့ၿပီး အစပထမပိုင္းတြင္ အဖြဲ႔အစည္းဆိုင္ရာအရ (institurional) ထက္ ပုဂၢိဳလ္ဆိုင္ရာအရ (personalist) ကပို၍ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေပသည္။ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ တဦးတည္းေသာေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဂ်ဴအန္ဗာလက္စ္ကို အာလ္ဗာရာဒို (General Juan Velasco Alvarado) ကို ဆရာတင္ လႊဲအပ္ထားေပသည္။ မ်ားစြာေသာ တျခားေသာ စစ္ဘက္အရာရွိမ်ားသည္ ကက္ဘိနက္ အစိုးရ၀န္ႀကီးမ်ားအျဖစ္၄င္း၊ ျပည္သူ႔စီးပြားေရးလုပ္ငန္းဒါရိုက္တာမ်ား အျဖစ္၄င္း၊ ႏုိင္ငံ့စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏ အလယ္အလတ္အဆင့္ စီမံခန္႔ခြဲသူမ်ားအျဖစ္၄င္း ၾသဇာလႊမ္းမိုးေသာ ႏုိင္ငံေရးရာထူးေနရာမ်ားကို ရယူဆြဲကိုင္ခဲ့ေပသည္။ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ပုဂၢိဳလ္ေရး အရဦးေဆာင္ေသာ ဗာလက္စ္ကိုအစိုးရသည္ ပို၍အဖြဲ႔အစည္းပုံအရ လုံးလုံးျဖစ္သြားသည့္ စစ္ဘက္အစိုးရအား လမ္းေပးခဲ့ေပသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဖရန္စစ္စကိုေမာ္ေရးစ္ဘာမူဒက္ဇ္ (General Francisco Morales Bermudez) ဦးေဆာင္ေသာ ထိုအစိုးရသည္ မၾကာမီကာလမွာပင္ ဒီမို ကရက္တစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအား ျဖစ္ေပၚသြားေစခဲ့သည့္ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈတခုကို စတင္လုပ္ေဆာင္ ခဲ့ေပသည္။

၁၉၇၀ ခုလြန္ ေႏွာင္းပိုင္းႏွစ္ကာလမ်ားအတြင္း အေမရိကန္အစိုးရသည္ ႏုိင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒလမ္းညႊန္မူ၀ါဒ အသစ္အား ခ်မွတ္ခဲ့ေပသည္။ ထိုမူ၀ါဒအသစ္သည္ လက္တင္အေမရိက ႏွင့္ အျခားေေသာေနရာမ်ားတြင္ ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္ေပၚေစေသာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမႈအား ကူညီျဖစ္္ေပၚေစခဲ့ေပသည္။ လူ႔အခြင့္အေရးအား ေလးစားေရးဟူသည္ သမတဂ်င္မီကာတာ၏ ႏုိင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒအသစ္၏ အဓိကမွတ္ေက်ာက္ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး တစုံတခုေသာ လက္တင္အေမရိက တခုခုအား အကူအညီေပးေရး အတြက္စဥ္းစားရာတြင္လည္း အဓိကလကၡဏာသတ္မွတ္ခ်က္ျဖစ္ လာခဲ့ေပသည္။ ထိုမူ၀ါဒေရးရာအေျပာင္းအလဲသည္ ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာနယ္ပယ္မွ အႀကီးအက်ယ္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားႏွင့္အတူ ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး ထိုမူ၀ါဒအသစ္၏ သက္ေရာက္မႈကို လည္းျဖစ္ေပၚေစခဲ့ေပသည္။

သို႔ေသာ္ ကာတာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕သည္ လက္တင္အေမရိကတေလ်ွာက္လုံးတြင္ ရွိေနေသာ အာဏာရွင္ အစိုးရအားလုံးလိုလိုသုိ႔ ထိုမူ၀ါဒအသစ္အား ညီမ်ွစြာ က်င့္သုံးခဲ့သည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ ဥပမာအားျဖင့္ ဗဟိုအေမရိကတြင္္ ဆိုဗီယက္ေထာက္ခံအားေပးသည့္ ကြန္ျမဴနစ္သူပုန္မ်ားႏွင့္ စစ္အစိုးရမ်ား ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံတကာဆိုင္ရာအရျဖစ္သည့္ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားတြင္ စစ္အစိုးရမ်ားအား အေမရိကန္အစိုးရသည္ အကူအညီေပးေလ့ ရွိခဲ့ေပသည္။ ဒီမိုကရက္တစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ႏွင့္ လူ႔ခြင့္အေရးေလးစားေရး မူ၀ါဒမ်ားကို အေမရိကန္အစိုးရသည္ ေတာင္ပိုင္း လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား အေပၚတြင္သာ ပို၍အေလးေပး ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေပသည္။ ထုိႏုိင္ငံမ်ားသည္ ၄င္းတို႔ႏွင့္အလားတူ ဗဟိုအေမရိကႏုိင္ငံမ်ားထက္ လက္၀ဲ၀ါဒီမ်ား လုပ္ေဆာင္ေသာ အဖ်က္အေမွာင့္လုပ္ငန္းမ်ား၏ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားကို ပို၍နည္းပါးစြာသာ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရေပသည္။ ေတာင္ပိုင္းလက္တင္အေမရိက စစ္အစိုးရမ်ား၏ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိး ေဖါက္မႈမ်ားအေပၚ အေမရိကန္အစုိးရ၏ ေ၀ဖန္မႈမ်ားသည္ ထိုအစိုးရမ်ားအား အထီးက်န္ျဖစ္သြား ေစေအာင္ ကူညီႏုိင္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ဆုံးတြင္ ထိုေခါင္းေဆာင္မ်ားအား အေရြးခ်ယ္ခံရေသာ အာဏာဆက္ခံသူမ်ားအား အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးလာေအာင္ စည္းရုံးဆြဲေဆာင္ႏုိင္ခဲ့ေပသည္။

လက္တင္အေမရိက ဒီမိုကရက္တစ္ အစိုးရအသစ္မ်ားသည္ သူတို႔အရင္အာဏာအဆင့္ဆင့္ ဆက္ခံရယူခဲ့ေသာ အာဏာရွင္မ်ားက အေမြထားရစ္ခဲ့သည့္ ဆက္လက္ျဖစ္ရွိေနေသာ ျပႆနာရပ္္မ်ားကို ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရေပသည္။ ဤအာဏာရွင္မ်ား၏ အေမြအႏွစ္တို႔အနက္ ျပည္သူတို႔၏ မွတ္ဥာဏ္အစုေပါင္း (collective memory) တြင္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖါက္မႈမ်ားသည္ အသစ္လိုမ်ဳိးပင္ ဆက္လက္၍ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ပင္ မွတ္မိသလိုမ်ိဳး ျဖစ္ေနေသာ တစုံတခုေသာ ျပႆနာရပ္မ်ားတြင္ ထိုကဲ့သုိ႔ က်ဴးလြန္ခဲ့မႈမ်ားအတြက္ တာ၀န္ရွိမႈမ်ားအား တရား၀င္အားျဖင့္ လြတ္ၿငိမ္းခြင့္ ဥပေဒမ်ားျဖင့္ အျပစ္ေျဖေပးျခင္း လြတ္ၿငိမ္းခြင့္ေပးျခင္းမ်ား ျပဳလာခဲ့တာေတာင္မွ ျပႆနာမ်ား ဆက္လက္ရွိေနဆဲ ျဖစ္ေပသည္။

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၅)

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၅)

Sunday, 17 April 2011 09:14

ဘာသာျပန္သူ - ကိုေက်ာ္ထင္ (အပိုင္း (၄) ကို ဒီေနရာ တြင္ ႏွိပ္၍ ျပန္လည္ေလ့လာဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္...)

လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားသည္ ကမၻာလုံးျခမ္းေဒသ အျပင္ဘက္  (အေမရိကတိုက္ အျပင္ဘက္) က လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ားတြင္ သူတို႔၏ ပါ၀င္မႈမ်ားကို ကန္႔သတ္ခဲ့ေပသည္၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ ကာလအတြင္းက ဘရာဇီးသည္ အီတလီတြင္ မဟာမိတ္တို႔၏ တိုက္ပြဲ၀င္မႈမ်ားကို ကူညီရန္အတြက္ ၾကည္းတပ္မတစ္ခုကို ေစလႊတ္ ေပးပို႔ခဲ့ေပသည္။ မကၠဆီကိုသည္လည္း ပစိဖိတ္ စစ္နယ္၀န္း (Pacific theater) မွ မဟာမိတ္တို႔၏ အားထုတ္မႈမ်ားသို႔ မ်ားစြာေသာ ကင္းလွည့္ႏွင့္ သင္တန္းသုံး ေလယာဥ္မ်ားကို ေပးပို႔ေထာက္ပ့ံ ကူညီခဲ့ေပသည္။ ကိုလံဘီယာ ႏုိင္ငံတစ္ခုသာ ကိုရီးယားစစ္ပြဲတြင္ အေပါ့စား ေျခလ်င္တပ္ရင္းတစ္ရင္း (an infantry battalion) ကို ေပးပို႔လ်က္ ပါ၀င္ခဲ့ေပသည္။

မၾကာေသးေသာ ႏွစ္ကာလမ်ားအတြင္း လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားသည္ ကုလသမဂၢ ကမကထျပဳ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းေရး လုပ္ငန္းမစ္ရွင္မ်ားတြင္ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္သည့္ ေဒသအျပင္ဘက္ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားတြင္ ပါ၀င္ရန္ သတ္မွတ္ ကန္႔သတ္လာခဲ့သည္။ အာဂ်င္တီးးနားႏွင့္ ဥရုေဂြးတို႔သည္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားတြင္ အတက္ၾကြဆုံး ပါ၀င္သူမ်ားျဖစ္သည္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ကတည္းက ခရိုေအးရွား (Croatia) တြင္ တပ္သား ၉၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္ေသာ အာဂ်င္တီးနားတပ္ဖြဲ႔မ်ား အမႈထမ္းလာခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ ကတည္းကလည္း တပ္သား ၄၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္ေသာ အာဂ်င္တီးနားတပ္ဖြဲ႔မ်ား အေျချပဳ ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ ဥရုေဂြးမွ တပ္သား ရာေပါင္းမ်ားစြာ ပါ၀င္ေသာ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ၁၉၉၂ - ၉၃ ခုႏွစ္ ကေမၻာဒီးယားတြင္လည္းေကာင္း မိုဇမ္ဘစ္တြင္ ၁၉၉၃ - ၉၄ ကုလသမဂၢ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းေရး လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ပါ၀င္လာခဲ့ၿပီး ေလာေလာဆယ္ကာလတြင္ အင္ဂိုလာ (Angola) တြင္ တပ္ရင္းတစ္ရင္း အေျချပဳထားေပသည္။ တျခားေသာ လက္တင္ အေမရိကႏုိင္ငံမ်ားသည္ ကက္ရွ္မီးယား (Kashmir)၊ ဟိုင္တီ (Haiti) ႏွင့္ တျခားေသာ အာဖရိကႏုိင္ငံမ်ား၏ ကုလသမဂၢ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈေရး လုပ္ငန္းမစ္ရွင္မ်ားတြင္ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို ေပးပို႔ေစလႊတ္ ေထာက္ပံ့ ကူညီခဲ့ေပသည္။ ပါရွန္ပင္လယ္ေကြ႔စစ္ပြဲ (Persian Gulf War) ကာလအတြင္းက အာဂ်င္တီးနားသည္ အီရတ္အား တိုက္ခိုက္ရန္အတြက္ မဟာမိတ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားအား ဖရီးဂိတ္ (Frigate)  (၂) စင္းအား ေပးပို႔ ေစလႊတ္ ကူညီေထာက္ပံ့ခဲ့ေပသည္။

အတိုခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာရလ်ွင္ လက္တင္အေမရိကသည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အရာအားလုံးသို႔ သက္ေရာက္မႈ ျဖစ္ေစသည့္ အလုံးစုံစစ္ပြဲ (total war) အမ်ဳိးအစား၏ အေတြ႔အႀကံဳမ်ဳိး မရွိေပ။  မၾကာေသးမီ ကာလအထိ ျဖစ္ပ်က္ေသာ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ားသည္ အတိုအားျဖင့္  အေတာ္ပင္ အေရးမပါလွေသာ နယ္စပ္အျငင္းပြားမႈမ်ား အျဖစ္သို႔ ကန္႔သတ္ခံခဲ့ရၿပီး ျဖစ္ေပသည္။ ထိုအပရိကျဖစ္ေသာ ပဋိပကၡမ်ားသည္ ယွဥ္ၿပိဳင္ရင္ဆိုင္ ျဖစ္ပြားေနေသာ ႏုိင္ငံမ်ားမွ ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ မျမင္ႏုိင္ေလာက္နီးနီးပင္ ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။ ၁၉၄၅ ေနာက္ပိုင္းတြင္ မ်ားစြာေသာ ဥေရာပတိုက္ ႏုိင္ငံမ်ားမွ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ ကိုလိုနီိဆိုင္ရာႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲ မ်ားကဲ့သုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္။

ျပည္တြင္း စစ္ပြဲေလးမ်ားေတာင္မွ ျဖစ္ပြားေသာ အေရးပါေသာ ျပည္တြင္းပဋိပကၡမ်ားသည္ မၾကာေသးမီ ႏွစ္ကာလမ်ားအတြင္းမွာပင္ လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံတို္င္းလိုလိုအား ဖိစီးႏွိပ္စက္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ ယင္းတြင္ အထိအခိုက္ မခံရေသာ လူတန္းစားဟူ၍ မရွိခဲ့ေပ။ ထိုပဋိပကၡမ်ားက ခ်န္ထားပစ္ခဲ့ေသာ ဒဏ္ရာဒဏ္ခ်က္မ်ားကို အခ်ိန္ကလည္း မကုစားႏုိင္ခဲ့ေပ။ အထူးသျဖင့္ ၁၉၇၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားက အာဂ်င္တီးနား၊ ခ်ီလီႏွင့္ ဥရုေဂြးတို႔တြင္ ျဖစ္ပ်က္ေသာ ၿမိဳ႕ျပအေျချပဳ “ညစ္ပတ္ေသာစစ္ပြဲမ်ား” “dirty wars “ ႏွင့္ ၁၉၈၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားတြင္ အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏွင့္ နီကြာရာဂြါတြင္၄င္း၊ ၁၉၅၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားမွ ၁၉၉၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားအထိ ဂြာတီမာလာတြင္ ျဖစ္ပ်က္ေသာ ေက်းလက္အေျချပဳ ေသာင္းက်န္းမႈမ်ား ျဖစ္ေပသည္။

၁၉၈၀ ခုႏွစ္ကတည္းကစ၍ ပီရူးလူမ်ဳိး ၂၅၀၀၀ ခန္႔သည္ ဆန္ဒါရိုလူမီႏုိဆို (ေတာက္ပေသာလမ္းေၾကာင္း) (Sendero Luminoso – Shining Path) တို႔၏ လက္ထဲတြင္ ေသဆုံးခဲ့ရၿပီး ျဖစ္သည္။ ၄င္းအဖြဲ႔သည္ ေမာ္၀ါဒီ (Maoist) ေျပာက္က်ား လႈပ္ရွားမႈအဖြဲ႔ၿဖစ္ၿပီး ၄င္း၏ ေက်ာ္ၾကားလွေသာ ရက္စက္မႈသည္ ကေမၻာဒီးယား ခမာရုဂ်္အဖြဲ႕ (Cambodia’s Khmer Rouge) ၏ ဆင္တူယိုးမွားလိုမ်ဳိးပင္ ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။ ပီရူးစစ္တပ္မွ ေက်းလက္ေဒသတြင္ ေသာင္းက်န္းမႈ တန္ျပန္တိုက္ဖ်က္ေရး တံျမက္လွည္း စစ္ဆင္ေရးမ်ား ဆင္ႏႊဲေသာအခါတြင္လည္း ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ အရပ္သားျပည္သူမ်ား အသတ္ခံခဲ့ရျပန္ပါသည္။ ထိုကဲ့သုိ႔ေသာ အပိုင္းတြင္ ကိုလံဘီယာသည္ ၁၉၆၀ ခုလြန္ နွစ္မ်ားကတည္းက အၿမဲတန္းလိုလို ျဖစ္ေနေသာ ေျပာက္က်ား အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို ႀကံဳေတြ႔ ခံစားေနခဲ့ရေပသည္။ ကိုလံဘီယာ ေျပာက္က်ားလႈပ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ မူးယစ္ေဆး၀ါး ကုန္သည္ စီးပြားေရးသမားမ်ား၏ ထိုးေဖာက္ ၀င္ေရာက္ႏုိင္မႈသည္ ၾသဇာတိကၠမႏွင့္ အေတာ္အတန္ ႀကီးမားေသာ အာဏာပိုင္ အစိုးရက အမ်ဳိးသား နယ္ေျမအေပၚ၌ က်င့္သုံး ေဆာင္ရြက္လည္ပတ္ေသာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာစနစ္အား ႀကီးႀကီးမားမားပင္ ကန္႔သတ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ အေတာ္အတန္ ႀကီးမားေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားသည္ အစိုးရထိန္းခ်ဳပ္မႈစနစ္၏ အျပင္ဘက္တြင္ သိသိသာသာပင္ ရွိေနခဲ့ေပသည္။

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၄)

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၄)

Sunday, 10 April 2011 07:08

ဘာသာျပန္သူ -ေက်ာ္ထင္  (အပိုင္း (၃) ကို ဒီေနရာ တြင္ႏွိပ္၍ ျပန္လည္ေလ့လာဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္...)

ေတာင္အေမရိကတိုက္အတြင္း ျဖစ္ေပၚေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုင္ရာ လက္တင္အေမရိကေဒသ၏ ေခတ္ေပၚဓေလ့ ထုံးစံသို႔ ျဖစ္ပြားေသာ တျခား ျခြင္းခ်က္တစ္ခုမွာ အီေကြေဒါ (Equador) ႏွင့္ ပီရူး (Peru) တို႔အၾကား ေရရွည္ျဖစ္ပြားေနေသာ နယ္စပ္အျငင္းပြားမႈပင္ ျဖစ္သည္။ အေမဇုန္နစ္ (Amazonic) ႏိုင္ငံအျဖစ္ အီေကြေဒါႏုိင္ငံ၏ အဆိုျပဳတင္ျပမႈအား  ပီရူးႏုိင္ငံက အရွည္သျဖင့္ပင္ ျငင္းဆိုလာခဲ့ၿပီး ပီရူးႏုိင္ငံ ပိုင္နက္နယ္ေျမအတြင္း အေမဇုံေဒသအျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ အခြင့္အလမ္း ရရွိေအာင္ အီေကြေဒါတို႔၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈအား ပီရူးတို႔က ခုခံလာခဲ့ၿပီးလည္း ျဖစ္သည္။ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ႏုိင္ငံတို႔သည္ ထိုကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ေမးခြန္းထုတ္မႈအေပၚ၌ စစ္ပြဲတိုတစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့ေပသည္။  ထိုစစ္ပြဲတြင္ ပီရူးတို႔က အီေကြေဒါတို႔၏ ေတာင္ပိုင္းျပည္နယ္ျဖစ္ေသာ အယ္လ္အိုရိုျပည္နယ္ (El Oro province) အား က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္ခဲ့သည့္အျပင္ ဒုတိယ အႀကီးဆုံးၿမိဳ႕ျဖစ္ေသာ ေဂြယကြင္း (Guayaquil) ၿမိဳ႕အား ၀ိုင္းရံထားခဲ့ၿပီးေနာက္ အီေကြေဒါတို႔ ရူံးနိမ့္ခဲ့ေပသည္။

စစ္ပြဲျဖစ္ပြားလာႏုိင္သည္ဟု စိတ္အာရုံစူးစိုက္မႈမ်ား ဥေရာပတြင္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့မႈမ်ားႏွင့္အတူ ကမၻာလုံးျခမ္းေဒသ တည္ၿငိမ္ေရးအား ထိန္းသိမ္းရန္ စိတ္ေစာေနမႈမ်ားက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ ထိုပဋိပကၡအား သံတမန္နည္းအားျဖင့္ စနက္တံျဖဳတ္ရန္အတြက္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ လာေစျခင္းအား ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ေပသည္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံစလုံးမွ အေမရိကန္ ၾကား၀င္ကမကထ လုပ္ေပးခဲ့ေသာ ၁၉၄၂ခုနွစ္ ရီအိုဒီဂ်ေနးရိုး သေဘာတူညီခ်က္ (1942 Protocol of Rio de Janeiro) အား လက္ခံခဲ့ၾကရၿပီး ထိုသေဘာတူညီခ်က္က အီေကြေဒါတို႔၏ အေမဇုံဆိုင္ရာ အဆုိျပဳခ်က္အား ထိေရာက္စြာ ျငင္းပယ္ႏုိင္ခဲ့ေပသည္။

နယ္စပ္အျငင္းပြားမႈက အနာျပည္တည္သည္ အထိ ဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနခဲ့သည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္တြင္ အီေကြေဒါ၏ သာမန္လူထုအက်ဳိးကို ရည္မွန္းသည့္၀ါဒအား ဆြဲကိုင္သူ သမၼတ ဂ်ဳိေဆးမာရီယာ ဗယ္လာစ္ကုိအီဘာရာ (Jose Maria Velasco Ibarra) က အီေကြေဒါႏိုင္ငံသည္ အာမခံေပးသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ အာဂ်င္တီးနား၊ ဘရာဇီး၊ ခ်ီလီႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႔၏ စည္းၾကပ္ ကန္႔သတ္မႈ တင္စီးမႈမ်ားကို ခံေနရေသာေၾကာင့္ ၁၉၄၂ ရီအိုဒီဂ်ေနရိုး သေဘာတူညီခ်က္အား တရားမ၀င္ေၾကာင္း လူသိရွင္ၾကား ရႈတ္ခ် စြပ္စြဲ ေၾကညာခဲ့ေပသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သူသည္ ပယ္ဖ်က္ရန္အတြက္ မည္သည့္ လုပ္ေဆာင္မႈကိုမ်ွ မျပဳလုပ္ခဲ့ေပ။ အႏွစ္ ၂၀ ခန္႔အၾကာ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္ အျငင္းပြားမႈသည္ ထပ္မံ၍ မီးေတာက္ေလာင္ လာခဲ့ျပန္ပါသည္။

ယင္းမွာ အီေကြေဒါစစ္တပ္မ်ားက ၿပိဳင္ဆိုင္ အျငင္းပြားေနေသာ ေဒသအား သိမ္းပိုက္လိုက္ျခင္းျဖစ္ၿပီး (၃) ရက္မ်ွေသာ ကာလတိုအတြင္းတြင္ပင္ ပီရူး စစ္တပ္က ၄င္းအီေကြေဒါ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို ျပန္လည္၍ ေမာင္းထုတ္ႏိုင္ခ့ဲသည္။ တိုက္ခုိက္မႈမ်ားသည္ ၁၉၉၅ တြင္ အသစ္တဖန္ ျပန္လည္ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ေသးၿပီး (၂) လခန္႔ ၾကာျမင့္ၿပီးေနာက္ အင္တာမာရာတီ ေၾကညာခ်က္ (Itamaraty Declaration ) အား လက္မွတ္ထိုးခဲ့ၾကျခင္းႏွင့္အတူ အဆုံးသတ္ခဲ့ၾကေပသည္။ ယင္းတြင္ မိုးမက္ပ္ (Momep) ေခၚ အာဏာ (၄) ခုျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္္သည့္ တပ္ဖြဲ႔မ်ား  (a four –power observer force ) ျဖစ္ေပၚတိုးတက္ တည္ရွိလာခဲ့သည္၊ ထိုအခ်ိန္ကတည္းကစ၍ ႏွစ္ႏုိင္ငံစလုံးတို႔သည္ အျငင္းပြားေနေသာ နယ္စပ္ျပႆနာအား သံတမန္ေရးနည္းလမ္းျဖင့္ အေျဖရွာအားထုတ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းလာခဲ့ၾကေပသည္။

(၂၀) ရာစုတြင္ ျဖစ္ရွိခဲ့ေသာ နယ္စပ္အျငင္းပြားမႈမ်ားအနက္ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡအဆင့္အထိ ေရာက္ရွိခဲ့ေသာ ေနာက္ထပ္အျငင္းပြားမႈ တစ္ခုမွာ အယ္လ္ဆာေဗဒို (El Salvador) ႏွင့္ ဟြန္ဒူးရပ္စ္ (Honduras) တို႔အၾကား ျဖစ္ပြားေသာ ၁၉၆၉ ေဆာကာ (brief 1969 Soccer War) စစ္ပြဲတို ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုစစ္ပြဲျဖစ္ပြားေစရန္ နယ္စပ္ကိစၥ၊ ကုန္သြယ္ေရးကိစၥႏွင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်မႈဆိုင္ရာ အျငင္းပြားမႈမ်ားက မီးထိုးေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဗင္နီဇြဲလား (Venezuela) ႏွင့္ ကိုလံဘီယာ (Colombis) တို႔အၾကား ပဋိပကၡျဖစ္ေနေသာ ျမစ္ႏွင့္ေရေၾကာင္းဆိုင္ရာ အဆိုျပဳမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရတပ္ဆိုင္ရာ ေအာ္က်ယ္ဟစ္က်ယ္ အျငင္းအခုံေလး အနည္းငယ္ ျဖစ္ခဲ့ေသာ္လည္း လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡအဆင့္အထိ မေရာက္ရွိလာခဲ့ေပ။ ထိုကဲ့သုိ႔ေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ားအၾကား (၂၀) ရာစု၏ စစ္ဘက္ပဋိပကၡမီး ျပန္လည္ထေတာက္ ေလာင္လာမႈမ်ားသည္ လက္တင္အေမရိက အတြင္းတြင္သာ အခ်ိန္၊ နယ္ပယ္အက်ယ္အ၀န္းႏွင့္ အင္အားအရင္းအျမစ္ အကန္႔အသတ္မ်ား အရသာ ျဖစ္ပြားခဲ့ေပသည္။

ယင္းသည္ ၁၉၈၂ ေဖာက္ကလန္စ္/မားလ္ဗြီးနာ့စ္ (Falklands/Malvinas) စစ္ပြဲျဖစ္ပြားသည္အထိ မွန္ကန္ခဲ့ေပသည္။ ယင္းေဖာက္ကန္စ္/မားလ္ဗြီးနာ့စ္ စစ္ပြဲတခုတည္းသာ အေမရိကတို္က္မ်ားမွ အာဂ်င္တီးနား (Argentina) ႏွင့္ ဂရိတ္ၿဗိတိန္တို႔အၾကား (Great Britain) အေမရိကတိုက္မ်ား၏ အျပင္ဘက္မွ ႏုိင္ငံတစ္ခုျဖစ္ေသာ အျငင္းပြားေနေသာကြ်န္းအား ထိန္းသိမ္းကန္႔သတ္မႈမ်ား ဆက္လက္ျပဳလုပ္သည့္ ျဖစ္ပြားေသာ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။

နယ္စပ္ပိုင္ဆိုင္မႈ အဆိုျပဳမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ မ်ားစြာေသာ သံတမန္ေရးဆိုင္ရာ အျငင္းပြားမႈမ်ားသည္ အနာျပည္တည္သည္အထိ ဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနခဲ့သည္။ နီကာရာဂြာ (Nicaragua) က ကိုလံဘီယာဆန္အာဒရဲစ္ (Colombia’s San Andres) ႏွင့္ ပေ၇ာဗင္ဒဲစီရာ (Providencia) ကြ်န္းမ်ားကို ၄င္းတို႔ပိုင္ဆိုင္ေၾကာင္း အဆိုျပဳတင္ျပ ေျပာဆိုလာခဲ့သည္။ ဂြာတီမာလာက (Guatemala) လည္း ဘီလီဇဲနယ္ေျမ (Belize’s terrority) အား ၄င္းတို႔ပိုင္ဆိုင္ေၾကာင္း ေျပာဆိုလာခဲ့သည္၊ ထိုအခ်ိန္က ဘယ္လီဇဲသည္ နုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ ခံခဲ့ရၿပီးျဖစ္သည္။ ဗင္နီဇြဲလားကလည္း ဂူယာနာ (Guyana)၊ ထရီနီဒာ့ (Trinidad) ႏွင့္ ထိုဘာဂို (Tobago) တို႔၏ ေလာေလာဆယ္အားျဖင့္ ဆုပ္ကိုင္ထားေသာ နယ္ေျမမ်ားအား ၄င္းတို႔လည္း ပိုင္ဆိုင္ေၾကာင္း တင္ျပေျပာဆိုလာခဲ့သည္။ ဘိုလီဗီြးယားႏွင့္ ခ်ီလီတို႔အၾကားက ဆက္ဆံေရးသည္ ပစိဖိတ္စစ္ပြဲ (War of the Pacific) ၁၈၇၉-၈၄ ၿပီးကတည္းက ထာ၀စဥ္ ဆက္လက္ တင္းမာလာေနခဲ့ေပသည္။

ထိုအခ်ိန္က ဘိုလီးဗီးယားတို႔က ၎၏ ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ားအား ခ်ီလီလက္ထဲသို႔ ဆုံးရႉံးခဲ့ရၿပီး ၎ေဒသမ်ားသည္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာသို႔ ခ်ဥ္းကပ္ေရာက္ရွိသည့္ အခ်ဳပ္အျခာ နယ္ေျမမ်ားျဖစ္၍ လြမ္းဆြတ္ ေနခဲ့ေသာေၾကာင့္ ထိုကဲ့သုိ႔ ဆက္လက္ တင္းမာေနခဲ့ျခင္းလည္း ျဖစ္ေပသည္။

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၃)

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၃)

Sunday, 03 April 2011 07:46

ဘာသာျပန္သူ - ေက်ာ္ထင္  (အပိုင္း (၂) ကို ဒီေနရာ တြင္ႏွိပ္၍ ျပန္လည္ေလ့လာ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္...)

ေတာင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားမွ တခ်ဳိ႕ေသာ စစ္အစိုးရမ်ားသည္ ၁၉၆၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားႏွင့္ ၁၉၇၀ ခုလြန္ ႏွစ္မ်ားအတြင္း အေျခအျမစ္မွစ၍ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေသာ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ မူ၀ါဒအသစ္မ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္ ဆိုေသာ္ျငားလည္း အမ်ားစုမွာ အတိတ္ကာလကို ျပတ္ျပတ္သားသား ခ်ဳိးဖ်က္ေဆာင္ရြက္ေသာ အေျခခံအုတ္ျမစ္ တည္ေဆာက္ေရး အစိုးရမ်ား (foundational regimes) အျဖစ္ ၄င္းတို႔ကိုယ္ကို၄င္းတို႔ ပုံမေဖၚၾကေပ။ အမွန္တကယ္အားျဖင့္ ဆိုရလွ်င္ သူတို႔ကိုယ္တိုင္က မွန္ကန္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖၚျပသ ေျပာဆိုမႈမ်ားႏွင့္ တရား၀င္မႈ ဆိုသည္ကို ဒီမိုကရက္တစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအား လက္ေတြ႔က်က် တတ္ႏုိင္သမွ် ေစာႏုိင္သမွ် ေစာေစာျပန္လည္ တည္ေဆာက္ရန္ဆိုသည့္ ၄င္းတို႔၏ က်မ္းက်ိန္ေျပာဆိုမႈ အေပၚတြင္ မွီတည္ေနေပသည္။ ထို႔အျပင္ သူတို႔သည္ သူတို႔ကိုယ္ကိုသူတို႔ ဒီမိုကရက္တစ္အစိုးရ၏ အၿမဲတမ္း တျခားနည္းလမ္းတစ္ခု (permenant alternative) အျဖစ္ မၾကည့္ျမင္ေပ။

ဘရာဇီးႏိုင္ငံ သမၼတ ဂ်ဴအန္မာရီယာေဘာ္ဒါဘယ္ရီ (Juan Maria Bordaberry) (၁၉၇၁-၇၆) သည္ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္တြင္ အထက္ပါကဲ့သုိ႔ အေျခခံက်က် ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို တည္ေထာင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေပသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဘရာဇီးႏုိင္ငံ မ်ဥ္းတေလွ်ာက္တြင္ အကန္႔အသတ္ရွိေသာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုသာ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္း ရွိေသာေၾကာင့္ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားက သူ႔အား အာဏာေနရာမွ ဖယ္ရွားခဲ့ေပသည္။ ခ်ီလီအာဏာရွင္ ၾသဂတ္စတိုပီႏုိေခ်းသည္လည္း ခ်ီလီ၏ သမားရုိးက် ဒီမိုကရက္တစ္စနစ္အား အစားထိုးရန္ အေျခခံက်က် ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျပဳလုပ္သည့္ အစိုးရအား တည္ေဆာက္ရန္ဟု ေျပာဆိုခဲ့ေပသည္္။ သို႔ေသာ္လည္း ၄င္းတြန္းထိုးေျပာဆို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ၁၉၈၀ အေျခခံဥပေဒက အဆုိပါ အေျခခံက်က် ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေသာ အစိုးရ တည္ေဆာက္ေရးဆိုေသာ အစီအစဥ္အား ကဖ်က္ကယက္ လုပ္ခဲ့သည့္ တရား၀င္လုပ္ငန္း လမ္းညႊန္ေဘာင္မ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့ေပသည္။

တိုင္းျပည္၏ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဒီမိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသို႔ ျပန္လာေရးအတြက္ အေျခခံလုပ္ငန္း လမ္းညႊန္မႈမ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့ေပသည္။ ဒီမိုကရက္တစ္ အစိုးရ၏ တာရွည္ခံေသာ တျခားနည္းလမ္းတစ္ခုကို တည္ေဆာက္ရန္ စစ္ဘက္တို႔၏ ဆႏၵရွိမႈ၊ မရွိမႈက ေနာက္ဆုံးတြင္ ဒီမိုကေရစီ စံႏႈန္းမ်ား ေရွာင္လႊဲမရစြာျဖင့္ ျပန္လာျခင္းကို ျပဳလုပ္ခဲ့ေပသည္။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ ႏုိင္ငံ၏အၾကပ္အတည္း ကာလမ်ားတြင္ ျပည္သူမ်ား စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းလိုက္နာေရး (public order) ကို ထူေထာင္ရန္ႏွင့္ အခ်င္းမ်ား ရန္ျဖစ္ေနေသာ ႏုိင္ငံေရးအင္အားစုမ်ား အၾကားမွ ပဋိပကၡအား အလြန္အကြ်ံ မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းေပးရန္တို႔အတြက္ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးေလာကမွ ေတာ္ေတာ္ႏွင့္ မစြန္႔ခြာႏိုင္ဘဲ စစ္တန္းလ်ားမ်ားကို ခ်န္ထားခဲ့ၾကေပသည္။ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားက ႏုိင္ငံေရးအရ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ရန္ အတင္းအၾကပ္ အေၾကာင္းအရင္း ျဖစ္ေစေသာ ပဋိပကၡအၾကပ္အတည္းမ်ား ျဖစ္ေပၚရႈပ္ေထြးလာသည့္အခါ စစ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပၾကျပန္ေပသည္။ ထိုေၾကာင့္ ၁၉၈၀ ခုလြန္ ႏွစ္မ်ားတြင္ လက္တင္အေမရိက စစ္ဘက္အစိုးရ အားလုံးလိုလိုက လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမွာက္ခံရသူမ်ားအတြက္ လမ္းေပးခဲ့မႈမ်ားသည္ ရွားရွားပါးပါးပင္ အံ့ၾသစရာ ေကာင္းခဲ့ေပသည္။    

ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဇုံ

၂၀ ရာစုအတြင္းက လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားသည္ နယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ျဖစ္ပြားေသာ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡမ်ားႏွင့္ နပန္းလုံး ေနခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ျခြင္းခ်က္တစ္ခုမွာ ၁၉၃၀ မွ ၁၉၃၂ ခုႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ခ်ာကိုးစစ္ပြဲ (Chaco War) ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုစစ္ပြဲတြင္ ဘိုလီးဗြီယား (Bolivia) ႏွင့္ ပါရာေဂြး (Paraguay) တို႔အၾကား မိုးေခါင္၍ ေျခာက္ေသြ႔ကာ လူေနက်ဲပါးေသာ ေဒသအား ထိန္းခ်ဳပ္ရန္အတြက္ ႀကိဳးပမ္းၾကရင္းမွ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ စစ္ပြဲျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ေရနံထြက္ရွိမည္ဟု အရံေရနံတြင္းမ်ား ထိုေဒသတြင္ ရွိမည္ဟု ထင္ျမင္ခဲ့၍ (ေနာင္ထြက္ေပၚလာမႈမ်ားအရ မွားယြင္းသည္ဟု ဆိုႏုိင္ေသာ) တိုက္ခို္က္ခ့ဲဲၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ဘိုလီးဗီးယားတို႔၏ ရႉံးနိမ္႔မႈက အလယ္အလတ္က်ေသာ ၄င္း၏အစိုးရအား အစိတ္စိတ္ အမႊာအမႊာ ျဖစ္သြားေစခဲ့ၿပီး လက္၀ဲႏွင့္လက္်ာ ႏွစ္ဖက္စလုံး၏ သက္တမ္းတိုေသာ စစ္ဘက္အစိုးရအား အာဏာ ရရွိလာေစခဲ့ေပသည္။ ေရရွည္တြင္ ထိုရႉံးနိမ့္မႈက ၁၉၅၂ တြင္ ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ အမ်ဳိးသားေတာ္လွန္ေရးအား လမ္းခင္းေပးခဲ့ၿပီး ပို၍နိမ့္က်ေသာ လူတန္းစားမ်ားအတြက္ ဒီိမိုကေရစီကို ခ်ဲ႕ထြင္ေပးခဲ့သည္။ ဆန္႔က်င္ဘက္အားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ စစ္ပြဲၿပီးေနာက္ စစ္အာဏာသိမ္းခဲ့သည္။ စစ္ပြဲေအာင္ႏုိင္ခဲ့မႈမွ ရရွိခဲ့ေသာ ၾသဇာတိကၠမက အာဏာကို ဆုပ္ကိုင္ထားႏုိင္ရန္အတြက္ အကူအညီေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ ရွည္လ်ားေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး အယ္လ္ဖရက္ဒို စထေရာစနာ (General Alfredo Stroessner) (၁၉၅၄-၈၉) အာဏာပိုင္အစိုးရအား ေပၚေပါက္သြားေစႏုိင္ခဲ့ေပသည္။

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၂)

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၂)

Sunday, 27 March 2011 09:00

ဘာသာျပန္သူ - ကိုေက်ာ္ထင္ ( အပိုင္း (၁) ကို ဒီေနရာ တြင္ႏွိပ္၍ ျပန္လည္ေလ့လာဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္...)

က်ဴးဘားႏွင့္ ႏုိင္ကြာရာဂြာတို႔မွ ေတာ္လွန္ေရး အစိုးရမ်ားသည္ ထိုအမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႔မ်ားေနရာတြင္ စစ္သားစစ္စစ္ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားျဖင့္ အစားထိုးခဲ့ၾကသည္။ အေမရိကန္ တပ္မေတာ္ၿပီးေနာက္ ဒိုမီနီကန္ ျပည္သူ႔အစိုးရသည္ အသစ္ျဖစ္ေသာ စစ္သားစစ္စစ္ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုေသာ္လည္း အမွန္စင္စစ္မွာ ဆိုဗီယက္ပုံစံ တပ္မေတာ္မ်ားပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ၁၉၉၀ တြင္ ဆန္ဒီနစ္တာစ္ (Sandinistas) တို႔၏ ေရြးေကာက္ပြဲ ရႉံးနိမ့္မႈၿပီးေနာက္ ႏိုင္ကြာရာဂြာ တပ္မေတာ္သည္ နက္ရိႉင္းေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေတြ႔ႀကံဳ ျဖတ္သန္းခဲ့ၿပီး ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ေနာက္ဆုံးေလာက္အထိ မည္သည့္ႏုိင္ငံေရးမွ အေရာစြက္မခံေသာ စစ္သားစစ္စစ္ လက္နက္ကိုင္အင္အားစုမ်ား (nonpartisan military force) ျဖစ္လာျခင္းသို႔ ေရာက္ရွိေစရန္ အေတာ္အတန္ႀကီးမားေသာ တိုးတက္မႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ေပသည္။ 

၁၉၇၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားႏွင့္ ၁၉၈၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ပနားမားႏုိင္ငံတြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ားျဖစ္ေသာ အိုမာတိုရီဂ်ဳိးစ္( Omar Torrijos ) ႏွင့္ မာႏူရယ္အန္တိုနီယိုေနာ္ရီေရးဂါး (Mauel Antonio Noriega) တို႔သည္ ျပည္သူ႔ကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႔မ်ားအား ေတာင္အေမရိက မ်ဥ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ရွိ ေသးငယ္ေသာ ပညာရွင္ပီသသည့္ (တနည္းအားျဖင့္ ေၾကးစားတပ္) တစ္ခုအျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ေပသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ က်ဴးေက်ာ္မႈ၏ ႏုိးထမႈတြင္ ၄င္းတပ္ဖြဲ႔ကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္တြင္ ေဟတီသည္ ပနားမားႏုိင္ငံတြင္ ခံစားခဲ့ရေသာ အလားတူ ကံၾကမၼာမ်ဳိးကို ခံစားခဲ့ရသည္။ ၄င္းမွာ ထုိအခ်ိန္က ေဟတီ စစ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားႏွင့္ ျဖဳတ္ခ်ခံထားရေသာ သမၼတ ဂ်ီးဘာထရဲဒ္အရစ္စတစ္ (Jean Bertrand Aristide ) အၾကားတြင္ အေမရိကန္၏ ၾကားပြဲစားလုပ္ကာ ညိွႏိႈင္းသေဘာတူညီခ်က္ ရလာဒ္၏ အက်ဳိးဆက္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။

၁၉၉၄ ေအာက္တိုဘာလတြင္ သမၼတရုံးလုပ္ငန္းမ်ား ျပန္လည္စတင္လည္ပတ္ၿပီး ကာလတိုအတြင္းမွာပင္ သမၼတ အရစ္စတစ္သည္ တပ္ဖြဲ႔ေပါင္း ၇၀၀၀ ေက်ာ္ အင္အားရွိေသာ ေဟတီစစ္တပ္အား အဖြဲ႔၀င္ ၂ ဒါဇင္ထက္ ပိုနည္းေသာ ေတးဂီတ အဖြဲ႔တစ္ခုအျဖစ္သို႔ ေလွ်ာ့ခ်ပစ္ခဲ့သည္။ သူသည္ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ေရြးေကာက္ခံရေသာ လႊတ္ေတာ္အသစ္သို႔ ထုိတည္ေဆာက္ထားမႈအား ဖ်က္သိမ္းေပးရန္ ေမတၱာရပ္ခံ အဆိုျပဳ တင္ျပခ်က္တစ္ခုကို အေလးအနက္ျပဳ တင္ျပခဲ့ေပသည္။ ေဟတီႏွင့္ ပနားမားတုိ႔သည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ၄င္း၏တပ္မေတာ္ကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့ေသာ ေကာ္စတာရီကာကဲ့သုိ႔ပင္ အခက္အလက္စုံေသာ တပ္မေတာ္ (full-fledged military force) တစ္ခုမရွိေသာ လက္တင္အေမရိကမွ ႏုိင္ငံမ်ားအျဖစ္သို႔ အတူလက္တြဲ ေရာက္ရွိလာၾကေပသည္။

၁၉၈၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္း အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏုိင္ငံသည္ မ်ားစြာေသာ ၄င္း၏ အိမ္နီးခ်င္း ႏုိင္ငံမ်ားကဲ့သို႔ ၄င္း၏အမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရးတပ္ဖြဲ႕ (National Guard ) ကို စစ္သားစစ္စစ္ တပ္မေတာ္ ေၾကးစားတပ္မေတာ္ျဖင့္ အစားထုိးခဲ့ေပသည္။ တပ္မေတာ္သည္ ၄င္း၏ အစိတ္အပိုင္း တရပ္အေနျဖင့္ စစ္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ စြမ္းရည္တြင္ ႀကီးႀကီးမားမား ေအာင္ျမင္မႈရွိခဲ့ေသာ္လည္း ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနေသာ ဖာရာဘူဒိုမာတီ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတပ္ဦး (Farabundo Marti National Liberation Front) လက္၀ဲေျပာက္က်ား သူပုန္မ်ားအား ၾကားေနျဖစ္သြားေအာင္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္မူ ေနာက္ဆုံးတြင္ ရံႉးနိမ့္ခဲ့ေပသည္။

အက်ဳိးဆက္အေနျဖင့္ တပ္မေတာ္သည္ အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ အဆင့္သစ္တစ္ခုကို အစျပဳေပးခဲ့သည့္ အစိုးရႏွင့္ ေျပာက္က်ားသူပုန္တို႔အၾကား အေမရိကန္ ၾကားပြဲစားလုပ္ေပးေသာ သံခင္းတမန္ခင္းဆိုင္ရာ ႏုိင္ငံေရး ေျပလည္ထူေထာင္မႈ တစ္ခုကို  အတင္းအၾကပ္အားျဖင့္ လက္ခံခဲ့ရေပသည္။ တခ်ိန္တခါတုန္းက အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏုိင္ငံ၏ လႊမ္းမိုးမႈျပဳေသာ ႏုိင္ငံေရး အင္အားစု ျဖစ္ခဲ့သည့္ တပ္မေတာ္သည္ ၁၉၉၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားတြင္ ၄င္း၏ ဘတ္ဂ်က္ႏွင့္ လုပ္ငန္းမစ္ရွင္ ႏွစ္ခုစလုံးတို႔တြင္ က်ဥ္းေျမာင္း ေသးငယ္လာသည္အထိ ၾသဇာအာဏာ က်ဆင္းလာခဲ့ေပသည္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ပုံသ႑န္မ်ဳိးျဖင့္ ႀကီးႀကီးမားမား တူစြာ ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္ထားေသာ ဗဟုိအေမရိကေဒသမွ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ေတာင္အေမရိကေဒသမွ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ၄င္း၏ မူလအစကို အဓိကအားျဖင့္ ဥေရာပ အထူးသျဖင့္ ဂ်ာမနီ၏ ပုံစံျဖင့္ ေျခရာခံ ထူေထာင္ခဲ့ေပသည္။ ထို စစ္တပ္ဖြဲ႕မ်ား၏ အျပဳအမူမ်ားသည္ ၄င္းစစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားအား အမ်ဳိးသားႏွင့္ႏုိင္ငံ ႏွစ္မ်ဳိးစလုံးကို ထူေထာင္သူမ်ားအျဖစ္ အခြင့္ထူးခံ အဆင့္အတန္းကို ေပးရန္ သေဘာတူခဲ့ေသာ ၁၉ရာစု အေစာပိုင္း ေတာင္အေမရိက လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲမ်ားတြင္ စတင္ အျမစ္တြယ္ခဲ့ေပသည္။ အမ်ားစုသည္ ၁၉ ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းတိုင္ေအာင္ ပညာရွင္စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ား (ေၾကးစားတပ္မေတာ္မ်ား) ျဖစ္မလာခဲ့ၾကေပ။ ဗင္နီိဇြဲလား ကိစၥတြင္ ပုံမွန္အားျဖင့္ ျပင္သစ္ (သို႔မဟုတ္) ဂ်ာမနီကဲ့သို႔ေသာ ႏုိင္ငံျခားဆရာမ်ား၏ ဦးေဆာင္မႈေအာက္တြင္ရွိသည့္ ၁၉၃၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားသို႔ တုိင္ေအာင္ထိ ျဖစ္မလာခဲ့ေပ။ ဘရာဇီးကိစၥတြင္လည္း ထိုသို႔ပင္ ျဖစ္ေပသည္။

အနည္းဆုံးအားျဖင့္ ၁၉၆၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားတိုင္ေအာင္ ေတာင္အေမရိက လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔အားလုံးနီးပါး လိုလိုပင္ ၄င္းတုိ႔ကိုယ္ကို၄င္းတို႔ အရပ္သားအုပ္စုကြဲမ်ား တက်က္က်က္ စကားမ်ားျခင္းအားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒပါ လူထု စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း လိုက္နာမႈမ်ားကိုပင္ ထိခုိက္ေစႏုိင္ေသာ အပ်က္အစီး ျဖစ္ေစမႈမ်ားကို ကာကြယ္ရန္အတြက္ စစ္တပ္အေနျဖင့္ အလယ္အလတ္ရွိေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရွိသူမ်ား (moderating power) အျဖစ္ ရႈျမင္ၾကေပသည္။ မ်ားစြာေသာ စစ္ဘက္အရာရွိမ်ားက ယင္းကာလ (သို႔မဟုတ္) ယင္းအရာမ်ားၿပီးေနာက္ ဒီမိုကရက္တစ္ ပုံမွန္ထုံးစံစနစ္မ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္မည့္ ယာယီၾကားကာလ လုပ္ငန္းမစ္ရွင္ (သို႔မဟုတ္) ညိွႏိႈင္းမႈျပဳလုပ္ရန္ အခ်ိန္ဆြဲထားေပးေသာကာလ (cooling-off period) မ်ားတြင္ အခါအားေလ်ာ္စြာအားျဖင့္ အာဏာ သိမ္းပိုက္ထားမႈမ်ားသည္ မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပ ေျပာဆိုတတ္ၾကေပသည္။

ခ်ီလီႏွင့္ဥရုေဂြးႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ ေတာင္အေမရိက၏ စစ္ဘက္ အာဏာသိမ္းမႈတြင္ အေလ့အထရွိျခင္းမွ ႀကီးႀကီးမားမားပင္ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ေပသည္။ ၄င္းတို႔ႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ အဆင့္ျမင့္ျမင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေသာ ႏုိင္ငံ၏အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ရွိသည္ဟူ၍၄င္း၊ ေဒသတြင္း တည္ၿငိမ္ေသာ ပါတီစနစ္မ်ားရွိသည္ ဟူ၍၄င္း ႂကြား၀ါၾကေပသည္။ ဥရုေဂြးသည္ စစ္ဘက္အာဏာသိမ္းမႈကို ႏွစ္ႀကိမ္သာ ေတြ႕ႀကံဳခဲ့ဖူးေပသည္။ အတိုခ်ဳပ္အားျဖင့္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ ၁၉၃၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့မႈတစ္ခုႏွင့္ နည္းနည္း အခ်ိန္ပိုၾကာၾကာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ ၁၉၇၀ ခုလြန္နွစ္မ်ား အစပိုင္းႏွင့္ အလယ္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ တစ္ခုတို႔ ျဖစ္ေပသည္။ ဒုတိယျဖစ္ပ်က္ခဲ့မႈတြင္ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမွာက္ခံထားရေသာ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ခဲ့ေပသည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ စြမ္းအားရွိေသာ လက္၀ဲယိမ္း လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ား၏ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒပါ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားကို ၿဖိဳဖ်က္ကာ ဆိုဗီယက္ ညြန္႔ေပါင္းဆိုရွယ္လစ္ အစိုးရမ်ား ထူေထာင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားဟု လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားက သိျမင္သေဘာေပါက္ နားလည္ထားသည္မ်ားကို ႀကိဳတင္ဟန္႔တား ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္ေပသည္။ ဆန္႔က်င္ဘက္အားျဖင့္ တျခားေသာ ေတာင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားသည္မူကား အရပ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ စစ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္မႈတို႔အၾကား မၾကာခဏပင္ တလွည့္စီ ဘယ္ညာယိမ္းထိုး ျဖစ္ပြားေနခဲ့မႈကို ခ်ိန္သီးလႈပ္ရွားမႈအျဖစ္ ရႈျမင္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေပသည္။

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၁)

ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၁)

Sunday, 20 March 2011 07:45

ဘာသာျပန္သူ -  ကိုေက်ာ္ထင္

လက္တင္အေမရိကတြင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ထူးျခားေသာ အရပ္ဘက္ - စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး ပုံစံမ်ားကို ေတြ႔ႏုိင္ေပသည္။ မကၠဆီကိုသည္ တစ္ခုတည္းေသာ ျဖစ္ရပ္ကိစၥလိုမ်ဳိးကို ဖြဲ႔စည္းျဖစ္ေပၚခဲ့ေပသည္။ ၄င္း၏စစ္တပ္သည္ ၁၉၁၃ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ခဲ့ေသာ ေတာ္လွန္ေရးအတြင္းတြင္ အျမစ္တြယ္ ေပါက္ဖြားလာခဲ့ၿပီး ၁၉၃၀ ခုလြန္ ႏွစ္မ်ားအတြင္းတြင္ ဖြဲ႔စည္းပုံစံတက် အသြင္ျဖစ္လာခဲ့ေပသည္။

Mexico Army

မကၠဆီကို၏ အလယ္ဗဟုိ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းမွာ တိုင္းျပည္၏ တစ္ခုတည္းေသာ ႏုိင္ငံေတာ္ အဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ ပါတီစနစ္ျဖင့္ တင္းၾကပ္စြာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ခ်ည္ေႏွာင္ ခံထားရေသာ တပ္မေတာ္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။ တပ္မေတာ္သည္ ၄င္းကိုယ္ကို ၄င္းႏုိင္ငံ၏ တရား၀င္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိမႈကို ေရာင္ျပန္ဟပ္ျပသည့္ အမ်ဳိးသားေရးက်ေသာ မည္သည့္ႏိုင္ငံေရးမွ် မေရာစြက္ေသာ လက္နက္ကိုင္ အင္အားစုအျဖစ္ ပုံေဖၚခဲ့ေသာ္လည္း လက္ေတြ႔တြင္မူ ၁၉၄၀ ခုလြန္ ႏွစ္မ်ားကတည္းက ႏုိင္ငံအား အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဖြဲ႔စည္းပုံက် ေတာ္လွန္ေရးပါတီ  Institutional Revolutionary Party (PRI) ၏ လက္ေမာင္း (arm) တစ္ခု အသြင္သဖြယ္ အမႈေတာ္ ထမ္းခဲ့ေပသည္။

မကၠဆီကို လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ လက္တင္အေမရိက စစ္ဘက္ပုံစံ ႏွစ္မ်ဳိးစလုံး၏ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈကို ေရာင္ျပန္ဟပ္ျပေပသည္။ သူတို႔သည္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုထံမွ စစ္ဘက္အသုံးေဆာင္မ်ားႏွင့္ နည္းဗ်ဴဟာပိုင္းဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို ရယူေသာ္ျငားလည္း သူတို႔၏ စစ္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား၊ ဖြဲ႔စည္းပုံစံတက်ျဖစ္ေသာ ဖြဲ႔စည္းပုံႏွင့္ ဓေလ့စရိုက္မ်ားမွာ လက္တင္အေမရိကပုံစံႏွင့္ ပို၍နီးကပ္စြာ ဆင္တူေပသည္။ ပထ၀ီေနရာ အေနအထားအရ မကၠဆီကိုသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ နီးကပ္စြာ တည္ရွိေနမႈေၾကာင့္ ၄င္း၏ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းမစ္ရွင္မ်ားထက္ ရဲလုပ္ငန္းမ်ားကို ပို၍ယူခဲ့ၿပီး မကၠဆီကိုသည္ ေလတပ္ႏွင့္ ေရတပ္  ႏွစ္မ်ဳိးစလုံးကို အရြယ္အစားအရေရာ အေရးႀကီးမႈအရပါ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ မလုပ္ေဆာင္ခဲ့ေပ။ တျခားတဖက္တြင္ တိုင္းျပည္၏ ဂြာတီမာလာ( Guatemala ) ေရးဆိုင္ရာ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ဆင္တူေသာ စစ္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္မႈကို ဦးေဆာင္ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ေပသည္။

ထိုစစ္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားကို ၁၉၉၅ ခုႏွစ္အေစာပိုင္းတြင္ ခ်ီးယားပါ့စ္ (Chiapas ) ရွိ ဇာပါတစ္တာ့စ္ (Zapatistas ) တို႔ကို ဆန္႔က်င္သည့္ တပ္မေတာ္၏ ေသာင္းက်န္းမႈ ဆန္႔က်င္တိုက္ဖ်က္ေရး အားထုတ္မႈမ်ားႏွင့္ တြဲဖက္ျဖစ္ေပၚသည့္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ ဖိႏွိပ္မႈမ်ားတြင္ ျပသခဲ့ေပသည္။ မကၠဆီကို လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ပုံစံအရ အရပ္သား အာဏာပိုင္မ်ားအား နာခံသည္ဟု ျပသခဲ့ေသာ္လည္း သူတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္သည္ မၾကာေသးေသာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း PRI ၏ အင္အားႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ က်ဆင္းေနစဥ္တြင္ ေျဖးေျဖးႏွင့္မွန္မွန္ပင္ တုိးတက္ေနခဲ့ေပသည္။ သူတို႔သည္ ႏုိင္ငံေတာ္သို႔ အထူးသီးသန္႔ျဖစ္စြာ ဦးတည္ျဖစ္ေပၚသည့္ စစ္ဘက္၏ သစၥာရွိမႈႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ျဖစ္ေပၚေသာ အျပဳအမူမ်ားကို ခ်မွတ္ျခင္းအားျဖင့္ ပညာရွင္ပီသေသာ ခြဲထြက္မႈကို ပို၍နက္ရိႈင္းေစရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေပသည္။

ဗဟိုအေမရိကႏွင့္ ကာရစ္ဘီယန္ (Caribbean ) ေဒသမွ ႏုိင္ငံမ်ားသည္ အရပ္ဘက္ - စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး၏ အမ်ဳိးမ်ဳိးအဖုံဖုံျဖစ္မႈ၊ စုံလင္မႈကို ျပသခဲ့ေပသည္။ ၄င္းတို႔အနက္မွ ႏုိင္ငံမ်ားစြာတို႔သည္ လက္တင္အေမရိက၏ အစဥ္အလာျဖစ္ေသာ ျပည္တြင္းႏုိင္ငံေရးတြင္ ပုံမွန္လုိပင္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ေသာ အေလ့အက်င့္ေနာက္သို႔ လိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ဂြာတီမာလာ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ထိုပုံစံ၏ စံနမူ ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။ ေရြးေကာက္ခံရသည့္ အရပ္သားအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ျပန္လာသည့္ေနာက္ပိုင္း ၁၀ ႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ခန္႔ အထိပင္ ၄င္းတို႔သည္ ျပည္တြင္းႏုိင္ငံေရး၏ စြမ္းအားအရွိဆုံးေသာ ဇာတ္ေဆာင္အျဖစ္ ဆက္လက္ ရပ္တည္ေနခဲ့ေပသည္။ ဟြန္ဒူးရပ္ (Honduran) လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္လည္း ဂြာတီမာလာရွိ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ား၏ ျပည္တြင္းႏုိင္ငံေရးအေပၚ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈမ်ားထက္စာလွ်င္ နည္းပါးေသာ္လည္း ထိုအစဥ္အလာ ျဖစ္ေသာ ပုံစံအား ဥပမာေပးႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ျပသခဲ့ေပသည္။

Mexico Security Guard

တျခားေသာ အလြန္အမင္းျဖစ္မႈတစ္ခုမွာ က်ဴးဘားလက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႕မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔သည္ ဂြာတီမာလာမွ သူတို႔ကဲ့သို႔ေသာ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားကဲ့သို႔ပင္ ႀကီးမားေသာႏုိင္ငံေရး ၾသဇာအာဏာကို သုံးစြဲခဲ့ေသာ္လည္း သူတို႔သည္ အရပ္သားအစိုးရကို ေထာက္ပံ့ေပးရန္ လုံးလုံးလ်ားလ်ားပင္ သံႏိၷဌာန္ ျပဳထားၾကေပသည္။ က်ဴးဘားစစ္တပ္သည္ ဖီဒယ္ကယ္စ္ထရို (Fidel Castro”s ) ၏ အစိုးရကို လုံးလုံးလ်ားလ်ားပင္ နာခံမႈ ေပးထားေပသည္။ ၄င္း ရိုင္စင္ဒီတားရဲ (raison d”etre ) ဟူသည္မွာ ႏုိင္ငံျခားကျဖစ္ေစ ျပည္တြင္းကျဖစ္ေစ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိန္ေခၚမႈအားလုံးကို ဆန္႔က်င္၍ အစိုးရအား ကာကြယ္သြားရန္ ဟူ၍ ျဖစ္ေပသည္။ က်ဴးဘားစစ္ဘက္တို႔သည္ မၾကာေသးေသာ ႏွစ္မ်ားအတြင္းတြင္ပင္ ထိုခုိင္မာေသာ ရပ္တည္မႈ ရုပ္လုံးပုံသ႑န္အား ႏုိင္ငံ၏ သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ား ေလ်ာ့နည္းလာေနသည့္ အခ်ိန္မွာပင္ ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းထားခဲ့ၾကသည္။

စစ္ဘက္စစ္စစ္ျဖစ္ေသာ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားေနရာတြင္ ဗဟိုအေမရိကေဒသႏွင့္ ကာရစ္ဘီယံေဒသတို႔တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ “အမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရးတပ္ဖြဲ႔မ်ား” “national guards” ဟု ေခၚေသာ တ၀က္တပ်က္စစ္ဘက္ႏွင့္ ပုလိပ္တပ္ဖြဲ႕မ်ား (quasi-military police forces ) ကို အခ်ိန္ကာလ ရွည္လ်ားစြာပင္ ဖန္တီးထားခဲ့ေပသည္။ ၄င္းတို႔တြင္ ရပ္ရြာၿငိမ္သက္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေပးရန္၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးဘ၀ကို တည္ၿငိမ္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေပးရန္ႏွင့္ ၄င္းတို႔ ေထာက္ခံထားေသာ အစိုးရကို အာဏာေနရာတြင္ ၿမဲေနေစရန္အတြက္ ကူညီေပးရန္တို႔တြင္ တာ၀န္ရွိေပသည္။ ထိုအမ်ိဳးသားကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ေနာက္ဆုံးတြင္ ကံမေကာင္းစြာျဖင့္ အဆုံးသတ္ခဲ့ရေပသည္။ ၄င္းတို႔အနက္ တခ်ဳိ႕မွာ ၁၉၅၉ တြင္ က်ဴးဘားတြင္လည္းေကာင္း၊ ၁၉၆၅ တြင္ ဒိုမီနီကန္ (Dominican) တြင္လည္းေကာင္း၊ ၁၉၇၉ တြင္ ႏုိင္ကြာရာဂြာ (Nicaragua) တြင္ လည္းေကာင္း ျဖစ္ပြားေသာ ေတာ္လွန္ေရး သူပုန္ထမႈမ်ားကို ဆုံးရႉံးခဲ့ေပသည္

လြတ္ေၿမာက္ေနတဲ့ ၿမိဳ႕ဆီမွာ

လြတ္ေၿမာက္ေနတဲ့ ၿမိဳ႕ဆီမွာ

“ဒီၿမိဳ႕ကို မင္းတို႔သိမ္းပိုက္က်ဴးေက်ာ္လို႔ ရႏိုင္ပါတယ္

ဒါေပမဲ့ ငါတို႔ရဲ႕ ဝိညာဥ္ေတြကိုေတာ့ အႏိုင္က်င့္လို႔ရမယ္မထင္ဘူး

မတရားမႈကို ဆန္႔က်င္ခဲ့တဲ့ ငါတို႔ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြရဲ႕အေႀကာင္း

သမိုင္းရဲ႕ႏႈတ္ခမ္းလႊာေတြေပၚမွာ အဆက္မၿပတ္စီးဆင္းေနႀကပါေစသား”

က်ေနာ့ၿမိဳ႕ေလးဆီကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ၿပန္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ၁၉၈၀ တံုးက က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အတူ နာနာက်င္က်င္ ခံစားခဲ့ရတဲ့ သူေတြရဲ႕မိသားစုေတြ ဘယ္လိုေနႀကသလဲ။ ၿမိဳ႕ေလးကေရာ ဘယ္လိုေၿပာင္းလဲခဲ့သလဲ။ က်ေနာ္တို႔ စီးေနက် ဘတ္စ္ကား ေၿပးလမ္းတေလွ်ာက္ မီးေလာင္ေနတဲ့ အေဆာက္အဦေတြႀကားမွာ စူးစူးရဲရဲ ေအာ္ဟစ္ေနတဲ့ ၿပည္သူေတြ၊ အသံလႊင့္ရံုဆီကေန ေဒါသတႀကီး ၿခိမ္းေၿခာက္ေနတဲ့ လူသတ္သမား ခ်န္ဒူးဝမ္ ရဲ႕ လူမိုက္ဆန္ဆန္ပံုရိပ္ေတြ၊ ဘုရားေရ- က်ေနာ့သူငယ္ခ်င္းရဲ႕အိမ္ေရွ႕မွာ တြဲလြဲခ်ိတ္ဆြဲ ယိမ္းထိုးေနတဲ့ အရာတခုေအာက္ဆီ လူေတြစုရံုးေနႀကပါလား။ က်ေနာ္ေတြးထင္ထားသလိုမ်ိဳး မၿဖစ္ပါေစနဲ႔ လို႔ ဆုေတာင္းရင္း က်ေနာ့ေၿခလွမ္းေတြကို တခ်က္ၿခင္း အရိွန္ၿမင့္လိုက္တယ္။

(က)

၁၈၇၉ မွာ ပတ္ခ်ံဳဟီး လုပ္ႀကံခံလိုက္ရေတာ့၊ လူသတ္မႈကို ဦးေဆာင္စစ္ေဆးမဲ့သူက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခ်န္ဒူးဝမ္ ၿဖစ္တယ္။ သူက ေတာင္ကိုရီးယား ဗဟိုေထာက္လွမ္းေရး ( KCIA) ကို ရာဇဝတ္မႈေတြမွာ ပတ္သက္ေနတယ္ ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲမႈေတြကို တၿဖည္းၿဖည္း ခ်ည္ေႏွာင္လိုက္ၿပီး ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံေရးကို ခ်ယ္လွယ္ လႊမ္းမိုးႏိုင္လာခဲ့တယ္။ ေထာက္လွမ္းေရးဒါရိုက္တာ ကင္မ္ေဂ်ႀကဴး ကို ဖမ္းဆီး အေရးယူလိုက္ၿပီး ေသဒဏ္ ေပးလိုက္တယ္။ ဒီမိုကေရစီစံနစ္ကို တည္ေဆာက္မဲ့ အစိုးရတရပ္ ေပၚလာလိမ့္မယ္ လို႔ ၿပည္သူေတြက

ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ႀကတယ္။ ပတ္ခ်ံဳဟီးလက္ထက္မွာ ၿပည္ပကို ထြက္ေၿပးသြားတဲ့ ပညာတတ္ေတြလည္း ႏိုင္ငံဆီကို ၿပန္ေရာက္လာခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံေရးၿပဳၿပင္ ေၿပာင္းလဲေရးေတြလုပ္ဖို႔ ေတာင္းဆို ဖိအားေပးလိုက္ႀကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခ်န္ဒူးဝမ္က ေရးေပၚစစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို သက္တမ္း တို႔ၿမွင့္ခဲ့သလို၊ ဒီဇင္ဘာ (၁၂) ရက္ေန႔မွာ စစ္အာဏာ သိမ္းယူလိုက္ေႀကာင္း ေၿပာင္ေၿပာင္တင္းတင္း ေႀကၿငာလိုက္ၿပန္တယ္။

အသံ (၂)

“ေမလ တဲ့ေလ။ က်ေနက ပူၿပင္းေလာင္ ၿမိွဳက္လြန္းတယ္။ က်ေနာ့သားက ေက်ာင္းသားသမဂၢ ေခါင္းေဆာင္သစ္ ေရြးခ်ယ္ပြဲမွာ တက္ေရာက္ေဆြးဖို႔အတြက္ တက္တက္ႀကြႀကြၿပင္ဆင္ေနခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံကို ခ်ဳပ္ကိုင္ တာဝန္ယူထားတဲ့ ခ်န္ဒူးဝမ္ ဟာ ေက်ာင္းသားသမဂၢေတြကို ဖ်က္သိမ္းပစ္မယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြက သူတို႔ တကၠသိုလ္နယ္ေၿမထဲမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနတယ္။ ကိုရီးယားတကၠသိုလ္ေတြ အားလံုးမွာလည္း အဲ့ဒီသတင္းေႀကာင့္ လႈပ္လႈပ္ရွားရွားခါလိႈက္ေနႀကတယ္။ သိတ္မႀကာဘူး။ ခ်န္ဒူးဝမ္ ရဲ႕ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သက္တမ္းတိုးၿမွင့္ၿခင္း ရာဇသံေတြ၊ ေက်ာင္းသား အစည္းအေဝးေတြကို ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ ဖမ္းဆီးလိုက္တဲ့ အေႀကာင္းအရာေတြ ၊ လူေတြရဲ႕အာရံုဆီကို တခုၿပီးတခုလာေရာက္ ေႏွာက္ရွက္ေနခဲ့တယ္။ ဘယ္လိုၿဖစ္ကုန္တာလဲ။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ စစ္အာဏာရွင္တေယာက္ ေသဆံုးသြားၿပန္ေတာ့လည္း သူ႔ထက္ဆိုးတဲ့ စစ္အာဏာရွင္တေယာက္ ေပၚလာေနေတာ့တယ္။ က်ေနာ့သားရဲ႕ အဆိုအရ မနက္ၿဖန္က်ရင္ “ညမထြက္ရ အေရးေပၚစစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအမိန္႔ သက္တမ္း တိုးၿမင့္ တာကို ဆန္႔က်င္ဖို႔အတြက္ သူတို႔ရဲ႕ခြ်န္နမ္ တကၠသိုလ္ ကို သိမ္းပိုက္ၿပီး ဆႏၵၿပႀကမယ္” တဲ့။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခ်န္ဒူးဝမ္ က ေက်ာင္းသားသမဂၢေတြကို ဖ်က္သိမ္းပိတ္ပင္ ပစ္ရံုတင္မကပါဘူး။ သူ႔ကိုေဝဖန္လာတဲ့ သူမွန္သမွ်ကို အၿပတ္ရွင္းပစ္ဖို႔ အမိန္႔ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဂြမ္ဂ်ဴးၿပည္နယ္ ကို လည္း ကြန္ၿမဴနစ္ေတြကို စာနာနားလည္တဲ့ ေဒသအၿဖစ္ဝါဒၿဖန္႔ခဲ့ၿပီး မၿငိမ္သက္မႈေတြကို ႏွိမ္ႏွင္းဖို႔ စစ္တပ္ေတြကို ေစလႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ တကၠသို္လ္ဝင္းအတြင္းမွာ ဆႏၵၿပေနႀကတဲ့ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြကို ရွင္းလင္းပစ္ဖို႔ အမိန္႔ေပးလိုက္ပါတယ္။ ”

အသံ (၃)

“ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြက သတိေပးၿခင္းမရိွပဲ ေက်ာင္းသားအုပ္ေတြဆီကို မ်က္ရည္ယိုဗံုးပစ္ခြဲလိုက္တယ္။ ေသနတ္သံေတြက ဆက္တိုက္ႀကားလာရတယ္။ မႀကာဘူး။ ေက်ာင္းသားေလးေယာက္ေသဆံုးခဲ့သြားၿပီ ဆုိတဲ့ သတင္းေတြက က်ေနာ္တို႔ကို ရင္ကြဲေစတယ္။ တကၠသိုလ္နယ္ေၿမတခုလံုးမွာ ယမ္းနံ႔ေတြေဝေနၿပီေလ။ အဖမ္းခံရတဲ့ ေက်ာင္းသားတေယာက္လည္းစစ္ေႀကာေရးစခန္းမွာ ေသဆံုးသြားခဲ့တယ္လို႔ဆိုတယ္။ ၿပည္သူေတြရဲ႕ေဒါသေတြက က်ေနလိုပဲ ပူၿပင္းေတာက္ေလာင္ေနခဲ့တယ္။

ဂြမ္ဂ်ဳးၿမိဳ႕လည္ေခါင္ဆီ ခ်ီတက္ဆႏၵၿပခဲ့ႀကတယ္။ ၿဖစ္ရပ္မွန္သတင္းေတြကို လိမ္ညာထုတ္လြႊင့္တဲ့ မူဟန္ သတင္း႒ာန MBC ကို မီးရိႈ႕တိုက္ခိုက္လိုက္ႀကတယ္။ တကၠစီ၊ဘတ္စ္ကားေမာင္းသူေတြက သူတို႔ရဲ႕အလုပ္ေတြကို ရပ္ပစ္လိုက္ႀကၿပီး ဆႏၵၿပပြဲကို ဝင္ေရာက္ပူးေပါင္းလိုက္ႀကတယ္။”

အသံ (၄)

ခ်န္ဒူးဝမ္ ကလည္း အင္မတန္သေဘာထားတင္းမာတဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေလဗ်ာ။ ဂြမ္ဂ်ဴးအံုႀကြမႈကို ၿဖိဳခြဲဖို႔အတြက္ စစ္တပ္ေတြကို ပိုိမိုတိုးၿမွင့္ေစလြႊတ္ခဲ့တယ္။ ေဟာဒီ စိမ္းစိုေနတဲ့ ကြင္းၿပင္ေတြ၊ ေလေၿပေလညွင္းေတြေအာက္မွာ ေၿပးေဆာ့ေနႀကတဲ့ ကေလးေတြ၊ က်ေနာ္တို႔ထြန္ယက္ခဲ့တဲ့ သီးႏွံေတြနဲ႔ တကၠသိုလ္နယ္ေၿမဆီက လြတ္လပ္ေပါ့ပါးေနတဲ့ လူငယ္ေတြရဲ႕ ရင္ခုန္ၿခင္းသီခ်င္းေတြ၊ ဒီ အရာအားလံုးကို ယမ္းနံ႕ေတြႀကားမွာ ပိန္းပိန္းေမွာင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားလို႔မၿဖစ္ဘူး။ က်ေနာ္တို႔တေတြကလည္း က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ၿမိဳ႕ေလးကို ကာကြယ္ဖို႔ဆုံးၿဖတ္လိုက္ႀကတယ္။”

(ဂ)

ဂြမ္ဂ်ဴးၿပည္သူေတြက ၿမိဳ႕မ်က္ႏွာဖံုးေတြအပါအဝင္ ေရွ႕ေနေတြ၊ ပါေမာကၡေတြနဲ႔ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ ကို ေရြးခ်ယ္လိုက္ႀကၿပီး ဂြမ္ဂ်ဴးၿမိဳ႕ရဲ႕အာဏာပိုင္အဖြဲ႔အစည္းအၿဖစ္ တင္ေၿမွာက္လိုက္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ၿမိဳ႕ကို လြတ္ေၿမာက္ေဒသအၿဖစ္ေႀကၿငာလိုက္ပါတယ္။ ခ်န္ဒူးဝမ္ကလည္း ဂြမ္ဂ်ဴးအံုႀကြမႈကို ရက္ရက္စက္စက္ေခ်မႈန္းခဲ့ပါတယ္။ စစ္တပ္ရဲ႕ဝိုင္းရံပိတ္ဆို႔မႈကို ခံလိုက္ရတဲ့ လူေပါင္း (၆၀၀၀) ေက်ာ္ အနက္ လူတေထာင္ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့သလို၊ လူေပါင္း (၁၅၀၀) နီးပါးအဖမ္းခံခဲ့ရပါတယ္။ လူ (၃၀၀၀)ေက်ာ္ဒဏ္ရာရခဲ့ပါတယ္။ လူေပါင္း (၄၇၀) ေက်ာ္ကို ႀကီးေလးတဲ့ ေထာင္ဒဏ္ေတြခ်မွတ္ခံခဲ့ရတယ္။ အဲ့ဒီထဲက ကင္ေဒးဂ်ံဳအပါအဝင္ ေခါင္းေဆာင္ (၇) ေယာက္ကို ေသဒဏ္ေပးခဲ့ၿပီး၊ (၁၂) ေယာက္ကို တသက္တကြ်န္းခ်မွတ္ခဲ့ပါတယ္။

အသံ (၅)

“သစ္ပင္မွာ တြဲလြဲခ်ိတ္ဆြဲ ယိမ္းထုိးေနတဲ့ အရာက ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသသြားတဲ့ က်ေနာ့သူငယ္ခ်င္းရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ ၿဖစ္ေနတယ္ေလ။ ဂြမ္ဂ်ဴးလူသတ္ပြဲရဲ႕အၿဖစ္ဆိုးေတြက လူေတြကိုေၿခာက္လွန္႔ေနဆဲပဲ။ အဲ့ဒီအၿဖစ္အပ်က္အတြင္းမွာ ဒဏ္ရာရခဲ့ႀကတဲ့ လူတခ်ိဳ႕ဟာ ေပ်ာက္ဆံုးသြားတဲ့ သူတို႔ရဲ႕သားသမီးေတြ၊ ခ်စ္သူ သူငယ္ခ်င္းေတြ ကို လြမ္းဆြတ္တသမႈ၊ ေႀကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ဘြယ္ ၿမင္ကြင္းေတြရဲ႕ လိႈက္စားထိုးႏွက္ေနမႈ--စတဲ့အိပ္မက္ဆိုးေတြကို မခံမရပ္ႏိုင္တဲ့အဆံုးမွာ ကိုယ့္ဘာသာ အဆံုးစီရင္သြားခဲ့တယ္။ ဂြမ္ဂ်ဴးလူသတ္ပြဲမွာ ေပ်ာက္ဆံုးသြားတဲ့ လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာဟာ ဒီကေန႔အထိ ၿပန္လည္ရွာေဖြ မေတြ႔ႏိုင္ခဲ့ေတာ့ဘူး။

ဒါေပမဲ့ အထက္မွာ ေၿပာခဲ့သလိုပဲ။ “မတရားမႈကို ဆန္႔က်င္ခဲ့တဲ့ ငါတို႔ၿမိဳ႕သူ ၿမိဳ႕သားေတြရဲ႕ အေႀကာင္းသမိုင္းရဲ႕ ႏႈတ္ခမ္းလႊာေတြေပၚမွာ အဆက္မၿပတ္ စီးဆင္းေနႀကပါေစသား” ဆိုတဲ့အတိုင္း ဂြမ္ဂ်ဴးၿမိဳ႕ရဲ႕ခုခံစစ္ပြဲအေႀကာင္းကို ဒီကေန႔အထိ လူေတြေၿပာေနႀကရတယ္။ အာဏာရွင္ေဟာင္းခ်န္ဒူးဝမ္ ကို ဖမ္းဆီးေသဒဏ္ေပးႏိုင္ခဲ့တယ္။

လြတ္လပ္တဲ့ အာရွအသံရဲ႕ အဂၤါေန႔ညပိုင္းအစီအစဥ္မွာ တင္ဆက္လိုက္တဲ့ ကိုရီးယားဒီမိုကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈ ကို ခံစားႀကည့္လိုက္ပါအံုး

ေသာတရွင္မ်ားခင္ဗ်ား

ပတ္ခ်ံဳဟီး လုပ္ႀကံခံရမႈကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခ်န္ဒူးဝမ္ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ကိစၥအဝဝကို လႊမ္းမိုးခ်ယ္လွယ္လာခဲ့ပါတယ္။ ကိုရီးယားေထာက္လွမ္းေရး ေအဂ်င္စီေခါင္းေဆာင္ကို ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္သူ အၿဖစ္သတ္မွတ္လိုက္ပါတယ္။ ယာယီ အစိုးရတရပ္ကို ဟန္ၿပဖြဲ႕စည္းထားခဲ့ေပမဲ့ ၁၉၇၉ ဒီဇင္ဘာ (၁၂) ရက္ေန႔မွာ စစ္အာဏာ သိမ္းယူခဲ့ၿပန္ပါတယ္။ ပတ္ခ်ံဳဟီး လက္ထက္တုန္းမွာ ေက်ာင္းထုတ္ခံခဲ့ရတဲ့ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡေတြ၊ ပညာတတ္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း အသီးသီးဆီကို ၿပန္လာခဲ့ႀကတယ္။ ေက်ာင္းသားသမဂၢေတြ ဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္ႀကတယ္။ ႏိုင္ငံေရးႏိုးႀကားမႈ ၿမင့္မားလာခဲ့တယ္။

“၁၉၈၀ မွာ ခ်န္ဒူးဝမ္ဟာပတ္ခ်ံဳဟီးလက္ထက္တံုးက ေရးဆြဲခဲ့တဲ့အေၿခခံဥပေဒကို ကာကြယ္ေၿပာဆိုလိုက္ၿပီး သမၼတသက္တမ္းကို (၇) ႏွစ္အထိခ်ဲ႕ထြင္လိုက္ပါတယ္။ ပညာတတ္ေတြက ဦးေဆာင္ၿပီး စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ရုတ္သိမ္းေပးရမယ္။ စာေပလြတ္လပ္ခြင့္ ေပးရမယ္။ အလုပ္သမားေတြအတြက္ အနိမ့္ဆံုး လစာသတ္မွတ္ေပးရမယ္။ ဒီမိုကေရစီစံနစ္ကိုသြားရမဲ့ ႏိုင္ငံေရးၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲမႈေတြ လုပ္ဖို႔ ေတာင္းဆိုႀကတယ္။ ဆိုလ္းဘူတာရံုမွာ ဒီမိုကေရစီလိုလားသူအင္အား တစ္သိန္းေက်ာ္ဟာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဆန္႔က်င္ဖို႔ စုေဝးခဲ့ႀကတယ္” ခ်န္ဒူးဝမ္ အစိုးရ က ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံတခုလံုးအေပၚ အေရးေပၚစစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ သက္တမ္းတိုးၿမွင့္ဖို႔ အမိန္႔ေပးလုိက္ပါတယ္။ စစ္တပ္ေတြကုိ ႏိုင္ငံအႏွံ႕ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း (၅၅) ေက်ာင္းက ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ ဦးေဆာင္က်င္းပတဲ့ ေက်ာင္းသားညီလာခံကို ဝင္ေရာက္စီးနင္းလိုက္တယ္။

ကင္ေဒက်ံဳး အပါအဝင္ ႏိုင္ငံေရးသမား (၂၆) ေယာက္ကို ဆႏၵၿပဆူပူလႈံ႕ေဆာ္မႈကို ဦးေဆာင္ခဲ့သူေတြၿဖစ္တယ္လို႔စြပ္စြဲ ဖမ္းဆီးလိုက္တယ္။

“ခ်န္ဒူးဝမ္ ရဲ႕အာဏာသိမ္းမႈကို ေဒသအသီးသီးက အာခံၿငင္းဆန္ခဲ့ႀကတယ္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတြကို ပိတ္လိုက္တဲ့အတြက္ ခြ်န္နန္အမ်ိဳးသားတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား (၂၀၀) ေက်ာ္ဟာ သူတို႔ေက်ာင္းေရွ႕မွာ စုေဝးႀကၿပီး လံုၿခံဳေရးရဲအရာရိွေတြကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္၊ ခဲ့ႀကတယ္။ ဖမ္းဆီးခံရတဲ့ ေက်ာင္းသားတေယာက္ကို ေသသည္အထိ ႏွိပ္စက္ညွင္းပမ္းလိုက္တဲ့ သတင္းကိုႀကားတဲ့အခါမွာေတာ့၊

ၿပည္သူအင္အား တစ္သိန္းေက်ာ္ ဆႏၵၿပပြဲကို ပူးေပါင္းဆင္ႏြဲႀကေတာ့တယ္။ တကၠစီ၊ ဘတ္စ္ကားသမားေတြရဲ႕ ရာခ်ီေနတဲ့ကားတန္းႀကီး

ကလည္း ဆႏၵၿပပြဲဆီကို ဝင္ေရာက္ပါဝင္လိုက္ႀကတယ္။။ ခ်န္ဒူဝမ္ ကလည္း ဆႏၵၿပေတာင္းဆိုသူေတြကို ညွိႏိႈင္းၿခင္းမရိွပါဘူး။ ပစ္ခပ္ႏွိမ္ႏွင္းဖို႔ အမိန္႔ေပးလိုက္တယ္။ ၿမိဳ႕ကို ပိတ္ဆို႔ၿပီး ဆႏၵၿပသူေတြကို ရက္ရက္စက္စက္ေခ်မႈန္းခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံၿခားသတင္းေထာက္ေတြရဲ႕

အဆိုအရ၊ လူေပါင္း တစ္ေထာင္နဲ႔ ႏွစ္ေထာင္ႀကားမွာ ေသဆံုးခဲ့တယ္ လို႔ ဆိုတယ္။ ဂြမ္ဂ်ဴး လူသတ္ပြဲ အၿဖစ္နာမည္ဆိုးနဲ႔ ေက်ာ္ေဇာခဲ့တယ္။ ဆႏၵၿပသူ ေထာင္ခ်ီၿပီးအဖမ္းခံခဲ့ရတယ္။

ဆနၵၿပပြဲ ကို ဦးေဆာင္ခဲ့သူ (၇) ေယာက္ေသဒဏ္အၿပစ္ေပးခံရၿပီး (၁၂) ေယာက္သက္တကြ်န္းက်ခဲ့တယ္။”

၁၉၈၀ ဂြမ္ဂ်ဴးလူသတ္ပြဲေႀကာင့္ ကိုရီးယားၿပည္သူေတြဆီမွာ အေမရိကန္ဆန္႔က်င္ေရး စိတ္ဓါတ္ေတြ အၿမစ္တြယ္လာခဲ့တယ္။ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု ရဲ႕ေထာက္ပံံ့အားေပးမႈေႀကာင့္ ကိုရီးယား စစ္အာဏာရွင္ေတြ အာဏာတည္ၿမဲခဲ့တယ္ လို႔ ယံုႀကည္ခဲ့ႀကတယ္။ ဂြမ္ဂ်ဴးၿပည္နယ္မွာ ရိွတဲ့ “အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈဗဟို” ဟာ ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာမီးတင္ရိႈ႕ခံရတယ္။ ေတာင္ကိုရီးယား ေက်ာင္းသားတခ်ိဳ႕ဟာ အေမရိကန္သမၼတ ေရာ္နယ္ေရဂင္ ကို ဆန္႔က်င္ရႈတ္ခ်တဲ့အေနနဲ႕ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသ ဆႏၵၿပခဲ့ႀကတယ္။ ခ်န္ဒူးဝမ္ကလည္း အညိွဳးတႀကီးတုန္႔ၿပန္ခဲ့ပါတယ္။ ေစာင့္ေရွာက္မႈ ႏွင့္ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မတီ ကို ဖြဲ႔စည္းၿပီး အက်ဥ္းေထာင္က လြတ္ေၿမာက္လာသူဟာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဆီကို ခ်က္ခ်င္းၿပန္ သြားဖို႔မသင့္ေသးဘူး ဆိုၿပီး ေစာင့္ႀကပ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့ပါတယ္။

ခရစ္ယာန္တရားေဟာဆရာမ်ားအဖြဲ႔ ကလည္း ခ်န္ဒူးဝမ္ရဲ႕ဖိႏွိပ္မႈေတြကို ထုတ္ေဖၚေၿပာဆိုလာႀကၿပီး တရားမွ်တေရးအတြက္ ေတာင္းဆိုတိုက္ပြဲဝင္ဖို႔ ဆံုးၿဖတ္လိုက္ႀကတယ္။ ၿပည္သူေတြရဲ႕အန္တုမႈကို ေနရာအႏွံ႕ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ခ်န္ဒူးဝမ္ ဟာ ၁၉၈၇ မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပမယ္ လို႔ ေႀကၿငာလိုက္ၿပီး သူ႔နဲ႔အတူအာဏာသိမ္းစဥ္ကပါဝင္ခဲ့သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္“ႏိုေတဝူး” ကို “ဒီမိုကရက္တစ္တရားမွ်တေရးပါတီ” ( Democratic Justice Party) ရဲ႕ ကိုယ္စားလွယ္အၿဖစ္ေႀကၿငာခဲ့တယ္။

“ဆိုးလ္အမ်ိဳးသားတကၠသိုလ္ က ေက်ာင္းသားတေယာက္၊ စစ္ေႀကာေရးစခန္းမွာ ႏွိပ္စက္ညွင္းပမ္းခံမႈ ေႀကာင့္ေသဆံုးသြားတယ္ ဆိုတဲ့ သတင္းေတြက လူထုကိုေဒါသထြက္ေစခဲ့တယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ခ်ီတက္ဆႏၵၿပပြဲေတြ ဆိုးလ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ၿမိဳ႕လည္ေခါင္ဆီမွာ ၿပည့္လွ်ံေနခဲ့တယ္။လူ တသန္းခြဲေက်ာ္ တက္ေရာက္ၿပီး၊ အစိုးရရဲ႕ဖိႏွိပ္မႈ ကို ဆန္႔က်င္ေဝဖန္ခဲ့ႀကတယ္။ ဂြ်န္(၁၀)ရက္ လူထုလႈပ္ရွားမႈအၿဖစ္ သမိုင္းတြင္ခဲ့ပါတယ္။ခ်န္ဒူးဝမ္ နဲ႔ ႏိုေတးဝူး ဟာ ဂြ်န္ (၂၉) ေႀကၿငာခ်က္ ကို ထုတ္ၿပန္ေႀကၿငာလိိုက္ၿပီး သမၼတ ကို တိုက္ရိုက္ေရြးခ်ယ္တဲ့စံနစ္ နဲ႔သြားမဲ့ေရြးေကာက္ပြဲတခု က်င္းပေပးမယ္လို႔ဆိုတယ္။

လူထုအံုႀကြမႈေတြရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲ အၿဖစ္၊ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ကင္မ္ေဒးဂ်ံဳ ကို ဖမ္းဆီးထားရာမွ လႊတ္ေပးခဲ့ရေတာ့တယ္။”

၁၉၈၇ မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေပးခဲ့ပါတယ္။ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ႏွစ္ဦးၿဖစ္တဲ့ “ကင္မ္ေဒးဂ်ံဳ” နဲ႔ “ကင္ယြန္ဆန္”တို႔ ႏွစ္ဦးႀကားမွာ မဲအားၿပိဳင္ ၿပန္႔က်ဲခဲ့တာေႀကာင့္ ခ်န္ဒူးဝမ္ရဲ႕ အမာခံလူ“ႏိုေတဝူး” တေယာက္ အေခ်ာင္အႏိုင္ရသြားခဲ့တယ္။

ေသာတရွင္မ်ားခင္ဗ်ား

လူထုရဲ႕ႏိုင္ငံေရးႏိုးႀကားမႈဒီေရကို သေဘာေပါက္နားလည္လိုက္ႀကတဲ့ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ

ဖိႏွိပ္မႈကို ညီညီညြတ္ညြတ္ဦးေဆာင္ဆန္႔က်င္ ႀကဖို႔ ဆံုးၿဖတ္ခဲ့ႀကပါတယ္။ ခ်န္ဒူးဝမ္ရဲ႕အမာခံလူႏိုေတးဝူးကို ဆက္လက္ဖယ္ရွားႀကမဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြကို ဆက္လက္အရိွန္ၿမင့္ လိုက္ႀကပါတယ္အစိုးရရဲ႕မသမာမႈေတြ ကို သတၱိရိွရိွဖြင့္ခ် ေၿပာဆိုႀကၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္ အင္အားစုေတြကို ႀကီးထြားလာေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့ႀကပါတယ္။ ၁၉၉၆ မွာေတာ့ ဂြမ္ဂ်ဴးလူသတ္ပြဲ ကို က်ဴးလြန္ခဲ့သူ စစ္အာဏာရွင္ေဟာင္း၊ “ခ်န္ဒူးဝမ္” ကို ဖမ္းဆီးေသဒဏ္ေပးခံခဲ့သလို၊ ႏိုေတဝူး ကို လည္း ေထာင္ဒဏ္ (၂၂) ႏွစ္ခြဲ အၿပစ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ေသာတရွင္တို႔လည္း စစ္အစိုးရရဲ႕ မသမာမႈေတြကို ဖြင့္ခ်ေဖၚထုတ္ရင္း ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတာ္သစ္ ဆီကို အေရာက္လွမ္းႏိုင္ႀကပါေစ။ 

ေအာင္မိုးဝင္း

 

ဝိုးတဝါးလမ္းမွာ စမ္းတဝါးဝါး

ခုတေလာ ေရြးေကာက္ပြဲဝင္မ့ဲ အုပ္စုေတြဆီက အသံတခ်ိဳ႕ႀကားေနရတယ္။ အထူးသၿဖင့္ စကားအမ်ိဳးမ်ိဳးေၿပာတတ္တဲ့
NDF ပါတီက ဦးခင္ေမာင္ေဆြ နဲ႔ ENC က ဆလိုင္ လွ်ံမုန္း။ ဦးခင္ေမာင္ေဆြ က ခ်ီလီ နဲ႔ ေတာင္ကိုရီးယား လို တၿဖည္းၿဖည္းေၿပာင္းယူရမယ္ လို႔ ဆိုသလို၊
ဗြီအိုေအ တိုက္ရိုက္ေလလိႈင္းမွာခ်င္းအမ်ိဳးသားေလး ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း ကလည္း ေတာင္ကိုရီးယားမွာလည္း ဒီလိုပဲတၿဖည္းၿဖည္းေၿပာင္းလဲယူခဲ့တာ
ၿဖစ္တယ္ လို႔ ဆုိၿပန္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ႏွစ္ေယာက္လံုးက “ဘယ္လို တၿဖည္းၿဖည္းေၿပာင္းခဲ့တာလဲဆိုတဲ့အခ်က္”ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းမေၿပာခဲ့ပါ။
ဝိုးတဝါးလမ္းမွာ စမ္းတဝါးဝါး ေလွ်ာက္သြားေနသလိုမ်ိဳး----------------
(၁) ေနာက္ခံကားခ်ပ္ကြာၿခားမႈ
ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္း က ဗမာၿပည္ႏိုင္ငံေရးအေနအထားဟာ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာ ၿဖစ္ေနတဲ့ အေနအထားနဲ႔သိတ္မကြာလွဘူး ဆိုတာ သေဘာေပါက္ေနတယ္။ လူမ်ိဳးစုေတြမ်ားတယ္။ သေဘာထားမတူညီမႈေတြမ်ားတယ္။ ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအရံုး နဲ႔ အန္စီယူဘီ လို တပ္ေပါင္းစုက
ေရြးေကာက္ပြဲကို အသိအမွတ္မၿပဳဖို႔ ဆံုးၿဖတ္တိုက္တြန္းေနခ်ိန္မွာ၊ ဗမာလူမ်ိဳးစု ကို ေဘးဖယ္ထားတဲ့ ENC ( Ethnics National Council) မွ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း က ေရြးေကာက္ပြဲဝင္ၿပီး တၿဖည္းၿဖည္းေၿပာင္းလဲရမယ္ လို႔ဆိုတယ္။ ဝ ေဒသစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက သူ႔ရဲ႕နယ္ေၿမမွာ ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပဖို႔ သတိေပးတားၿမစ္ထားတယ္။ ဒါကလည္း အထူးအဆန္းေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ၁၉၈၈ အေရးေတာ္ပံုႀကီးၿဖစ္ၿပီး ေက်ာင္းသားေတြ
ေတာခိုလာခ်ိန္မွာ ကရင္နဲ႔မြန္ က ဘုရားသံုးဆူစခန္းကိုရဖို႔ တိုင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္းခ်ေနတဲ့ဘဝ။ ထို႔အတူပဲ ဗမာတိုင္းရင္းသားကို ႀကည့္လိုက္ၿပန္
ေတာ့လည္း ၿပည္ပမွာထြက္ေၿပးလာတဲ့ က်ားသားမိုးႀကိဳးပစ္ ၁၉၉၀ လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ား အသက္ေရာရိွေသးႀကရဲ႕လား လို႔ ေမးယူေနႀကတဲ့အၿဖစ္၊
ဗမာၿပည္ေလာက္ တေယာက္တေပါက္ၿဖစ္ေနတဲ့ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ ဘယ္ႏိုင္ငံမွ မရိွပါဘူး။
ဒါေႀကာင့္ သူမ်ားႏိုင္ငံေတြနဲ႔ယွဥ္မေၿပာခင္ ကိုယ့္အေနအထားကို ပထမဆံုးစဥ္းစားေစခ်င္ပါတယ္။ တန္ရာတန္ရာႏိႈင္းသင့္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာအေနအထားေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ႀကည့္မယ္ဆိုရင္
ခ်ီလီအာဏာရွင္ ပီႏိုေခ်း နဲ႔ ေတာင္ကိုရီးယားစစ္အာဏာရွင္ေတြကို ေထာက္ခံခဲ့သူက အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုၿဖစ္တယ္။
ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု က သူေထာက္ခံတဲ့အာဏာရွင္ေတြနာမည္ပ်က္လာၿပီဆိုရင္၊ ၿပန္လည္ၿဖဳတ္ခ်ဖို႔ ဖိအားေပးႏိုင္ခဲ့တယ္။
လူထုလႈပ္ရွားမႈကိုေထာက္ခံအားေပးခဲ့တယ္။ ပီႏီုေခ်း ( ခ်ီလီ)၊ ဖာဒီနန္မားကို႔စ္ ( ဖိလစ္ပိုင္)၊ ဆူဟာတို ( အင္ဒုိနီးရွား)၊ ရွားဘုရင္ ( အီရန္) နဲ႔
ကိုရီးယားစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုက ၿပန္လည္နားခ်ၿပီး ႏႈတ္ထြက္ေပးဖို႔ ဖိအားေပးႏိုင္ခဲ့တယ္။
ဒီႏိုင္ငံေတြဟာ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုရဲ႕စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးေမာ္ဒယ္ေတြနဲ႔နီးစပ္ခဲ့တာေႀကာင့္ လူထုအဖြဲ႔အစည္းေတြ ( Civil Societies) အတြက္ လႈပ္ရွားႏိုင္တဲ့အခြင့္အေရး၊ ေနရာတခ်ိိဳ႕ရိွခဲ့တယ္။
ဗမာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဗမာႏိုင္ငံေရးသမားေတြေမြးထုတ္ေပးလိုက္တဲ့စစ္အုပ္စုၿဖစ္တယ္။ တရုတ္လည္းထိန္းမရသလို၊ အာဆီယံ ကလည္း
ေခ်ာ့ေမာ့ေပါင္းေနရတဲ့အၿဖစ္။ ပိုဆိုးတာက ကြန္ၿမဴနစ္ဇာတ္ပ်က္ တရုတ္ႏိုင္ငံက လူထုလႈပ္ရွားမႈကို မေထာက္ခံတဲ့အၿပင္ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲကို
ႏိုင္ငံတကာကေထာက္ခံဖို႔ တိုက္တြန္းေနခ်ိန္ၿဖစ္တယ္။ ဖိႏွိပ္သူဘက္ကေထာက္ခံအားေပးၿပီး သူမ်ားၿပည္တြင္းေရးကိုဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တဲ့
တရုတ္ရဲ႕ေႀကာင္သူေတာ္ႀကြက္သူခိုးႏိုင္ငံၿခားေရးမူဝါဒ ကိုစစ္အစိုးရအေနနဲ႔ ေကာင္းေကာင္းအၿမတ္ရေနခ်ိန္ၿဖစ္တယ္။
(၂) ခ်ီလီ ပံုသ႑န္ေၿပာင္းလဲမႈ
စစ္အာဏာသိ္မ္းေခါင္းေဆာင္ ပီႏိုေခ်းက ၁၉၈၀ မွာ လူထုဆႏၵခံယူပြဲကို မဲလိမ္ၿပီးသူ႔ရဲ႕စိတ္တိုင္းက်အေၿခခံဥပေဒကို အသက္သြင္းခဲ့တယ္။ အစိုးရစိတ္တိုင္းက်ခန္႔ထားတဲ့ ေကာ္မရွင္လက္ေအာက္မွာ ၿပည္သူေတြဆန္႔က်င္ခဲ့ႀကေပမဲ့ ပီႏိုေခ်းအစိုးရဟာ ၆၇ ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာ္နဲ႔အႏိုင္ရခဲ့တယ္
ဆိုၿပီး ဇြတ္အသက္သြင္းခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ၁၉၈၀ မွ ၁၉၈၈ အထိ၊ ပီႏိုေခ်းအစိုးရဟာ ေက်ာင္းသားဆႏၵၿပပြဲေတြ၊ လူထုလႈပ္ရွားမႈေတြ၊ လက္ဝဲသူပုန္ေတြရဲ႕
ၿမိဳ႕ေပၚအထိလုပ္ႀကံသတ္ၿဖတ္မႈေတြ ကုိ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတယ္။ ( Pinochet File ပီႏိုေခ်း ဖိုင္ နဲ႔ A Force more Powerful စာအုပ္ကို ႀကည့္ပါ)။
ပီႏိုေခ်းကလည္း ရက္ရက္စက္စက္တုန္႔ၿပန္ခဲ့တယ္။ ပီႏိုေခ်းရဲ႕လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြက အေမရိကန္အစိုးရအတြက္လည္း အရွက္ရစရာၿဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဒါေႀကာင့္ ၁၉၈၀ ကာလတေလွ်ာက္လံုး တိုးတိုးတိတ္တိတ္ ဖိအားေပးခဲ့တယ္။ မရဘူး။ ပီႏိုေခ်း က ရက္စက္မႈေတြ ကို ပိုၿပီးလက္ရဲဇက္ရဲလုပ္လာတယ္။ မိုင္းအလုပ္သမားေတြရဲ႕သပိတ္ေတြစတင္လာၿပီ။ ပီႏိုေခ်းကိုဆန္႔က်င္တဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈေတြ တၿဖည္းၿဖည္းအားေကာင္းလာၿပီး တပ္ေပါင္းစုတခုကိုဖြဲ႔ဖို႔ၿပင္ဆင္ခဲ့ႀကတယ္။
၁၉၈၈ မွာ ပီႏိုေခ်း က သူ႔ရဲ႕သမၼတသက္တမ္းကို ႏွစ္ႀကိမ္ထက္ပိုလုပ္ခ်င္တယ္။ ဆႏၵခံယူပြဲလုပ္တယ္။ ၁၉၈၈ လူထုဆႏၵခံယူပြဲမွာ ၿပည္သူလူထု က ၅၇ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးမဲအေရအတြက္ နဲ႔ ပီႏိုေခ်းရဲ႕အေၿခခံဥပေဒကိုၿငင္းဆန္လိုက္ႀကတယ္။ မဲေပးတဲ့သူအေရအတြက္ဟာ ၉၇ ရာခိုင္ႏႈန္းရိွတယ္ လို႔ ဆိုတယ္။ ပီႏိုေခ်းက လူထုဆႏၵခံယူပြဲရလဒ္ကိုၿငင္းဖို႔ႀကိဳးစားတယ္။ ဒါေပမ့ဲ ခ်ီလီဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကို အေမရိကန္ေထာက္လွမ္းေရးဗဟို က နီးစပ္ေအာင္ႀကိဳးစားထားတယ္။ ပီႏိုေခ်းအေနနဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ ကို လက္ခံရမယ္ လို႔
သူ႔ရဲ႕ဆရာ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုက ညႊန္ႀကားထားၿပီးသား။ တကယ္ေတာ့ ခ်ီလီ လႈပ္ရွားမႈေအာင္ၿမင္ခဲ့တာက ပီႏိုေခ်းဆန္႔က်င္တဲ့
လူထုလႈပ္ရွားမႈေတြေႀကာင့္ပါ။ မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ေတြႀကည့္ရင္ ခ်ီလီလူထုလႈပ္ရွားမႈကို အားတက္ဖြယ္ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။
စာအုပ္ဖတ္ခ်င္ရင္ ( A Force More Powerful) ကို ဖတ္ပါ။
ဗမာၿပည္မွာ ၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲ အႏိုင္ရခဲ့တဲ့ တိုင္းရင္းသားကိုယ္စားလွယ္ေတြ၊ အေၿခခံဥပေဒေရးဆြဲတဲ့ညီလာခံမွာ ဘာေတြတင္ၿပခြင့္ရခဲ့ပါသလဲ။
စစ္အုပ္စုက တေလးတစားနားေထာင္ထည့္သြင္းခဲ့ပါသလား။ ညီလာခံကို သပိတ္ေမွာက္ထြက္ခဲ့တ့ဲ ဖက္ဒရယ္ေရးရာဝန္ႀကီး ခြန္မားကိုဖန္းကိုေမးႀကည့္ပါ။
ရွမ္းအမ်ိဳးသားမ်ားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ရခိုင္အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ဇိုမီးခ်င္းအမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ေတြ
အပါအဝင္ အေရြးခ်ယ္ခံလႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခံခဲ့ရတယ္ မို႔လား။ ဗမာၿပည္ႏိုင္ငံေရးမွာ ၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္အဆင့္ဟာ
ခ်ီလီႏိုင္ငံမွာ ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရတဲ့ ၁၉၈၈ လူထုဆႏၵခံယူပြဲထက္ေက်ာ္တဲ့အဆင့္ ကို ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္တို႔ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အစိုးရက ဘယ္အင္အားႀကီးႏိုင္ငံကမွ ေၿပာလို႔မရတဲ့ ဖက္ဆစ္အစိုးရ။
ေႀကာင္သူေတာ္ႀကြက္သူခိုး ႏိုင္ငံၿခားေရးမူဝါဒေတြဆြဲကိုင္ေနတဲ့ တရုတ္အပါအဝင္ အိမ္နီးခ်င္း အာဆီယံႏိုင္ငံေတြႀကားမွာ ေနေနရတဲ့ ႏိုင္ငံ။
ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေၿခခံဥပေဒေရးဆြဲေရးညီလာခံ အဆင့္မွာ ဘာမွမလုပ္ႏိုင္တဲ့ဘဝကေန ပါလီမန္လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ဝင္ေရာက္ေၿပာဆိုႀကမယ္ ဆိုေတာ့ ----
မ်က္စိလည္ေနတဲ့ မိန္းမႀကီး ဘုရားနားမွာ တဝဲလည္လည္ေလွ်ာက္ပတ္ေနတဲ့အၿဖစ္ကိုပဲ သြားသတိယမိေတာ့မယ္။
(၃) ကိုရီးယား ပံုသ႑န္
ႏိႈင္းယွဥ္ရဲတဲ့ စိတ္ေတြကို အံ့ႀသမိတယ္။ ဦးခင္ေမာင္ေဆြလို စကားအမ်ိဳးမ်ိဳးေၿပာတဲ့သူေတြ နဲ႔ တပ္ေပါင္းစုရဲ႕မူဝါဒနဲ႔ေသြဖီေနတဲ့ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း လို
လူေတြက ကိုရီးယားၿပည္သူေတြလို သတၲိတကယ္ရိွပါရဲ႕လား။ “ပတ္ခ်ံဳဟီးအာဏာသိမ္းတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္တယ္။ ဒီလိုနဲ႔တၿဖည္းၿဖည္းေၿပာင္းလဲလာခဲ့တယ္” လို႔ ဆိုခဲ့ၿပီး လူထုကဘယ္လိုေၿပာင္းလဲေအာင္လုပ္ခဲ့တာလဲဆိုတာကို မေၿပာခဲ့တဲ့ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း ကို
ကိုရီးယား သမၼတ (၄) ေယာက္ကာလ က ၿဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ လူထုလႈပ္ရွားမႈေတြကို အတိုခ်ဳပ္ မိတ္ဆက္ေပးခ်င္ပါတယ္။
( ကိုရီးယားနဲ႔ပတ္သက္တဲ့အေႀကာင္းအရာကို “အသြင္ကူးေၿပာင္းမႈကာလ၊ စိတ္ကူးယဥ္မႈမ်ားႏွင့္ ကစားဝိုင္းကိုေၿပာင္းလဲေစေသာ ဝိညာဥ္မ်ား” ေဆာင္းပါးအၿဖစ္ အတိုခ်ဳပ္တင္ၿပခဲ့ပါတယ္)
(က) Syngman Rhee
ကိုရီးယားစစ္ပြဲေႀကာင့္နာမည္ပ်က္ခဲ့တဲ့ ေတာင္ကိုရီးယားသမၼတ ဟာ ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားေႀကာင့္ၿပဳတ္က်ခဲ့တယ္။
၁၉၆၀ ဧၿပီ (၁၉) လႈပ္ရွားမႈအၿဖစ္နာမည္ႀကီးခဲ့တယ္။ စစ္တပ္က ေက်ာင္းသား (၁၂၅) ေယာက္ကို သတ္ခဲ့ေပမဲ့ ေက်ာင္းသားေတြက တဟုန္ထိုးခ်ီတက္သြားတယ္။ စစ္တပ္အေနနဲ႔ဆက္မပစ္ရဲေတာ့ဘူး။ လူထုနဲ႔ပူးေပါင္းရတယ္။
(ခ)ပတ္ခ်ံဳဟီး
၁၉၇၁ မွာ ရာထူးက ႏႈတ္ထြက္ေပးရမယ္ ဆိုတာသိေနေပမဲ့ ပတ္ခ်ံဳဟီး က ပါလီမန္ကိုဖ်က္သိမ္းတယ္။အေၿခခံဥပေဒကို ဖ်က္သိမ္းတယ္။
၁၉၇၃ မွာ ယူရွင္အေၿခခံဥပေဒကိုေရးဆြဲတယ္။ ေက်ာင္းသားဆႏၵၿပပြဲေနေတြ ေပၚေပါက္လာၿပီး ပတ္ခ်ံဳဟီး ကို အာခံႀကတယ္။
၁၉၇၉ မွာေတာ့ ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈၿပန္အားေကာင္းလာခဲ့တယ္။ ဘူဆန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြ ဦးေဆာင္ၿပီး အင္အား (၅) ေသာင္းရိွတဲ့ လူထုဟာ အစိုးရအေဆာက္အဦေတြကိုဝိုင္းရံတိုက္ခိုက္တယ္။ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ (၄၀၀) ေက်ာ္အဖမ္းခံရတယ္။ ၿမိဳ႔ေပါင္းမ်ားစြာမွာ အလုပ္သမားသမဂၢရဲ႕လႈပ္ရွားမႈေတြေပၚေပါက္လာတယ္။ ပူးမလူထုအံုႀကြမႈအၿဖစ္နာမည္ႀကီးခဲ့တယ္။
ပတ္ခ်ံဳဟီးက စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေရးေပၚဥပေဒၿပ႒ာန္းခဲ့တယ္။ စစ္ေထာက္လွမ္းေရးနဲ႔ ပတ္ခ်ံဳဟီး တို႔ ႀကားမွာ သေဘာထားစကြဲေနၿပီ။ ေနာက္ဆံုး စစ္ေထာက္လွမ္းေရးေခါင္းေဆာင္ ကင္ေဂ်ႀကဴ က ပတ္ခ်ံဳဟီး ကို ညေနစာထမင္းစားဖိတ္ၿပီး ပစ္သတ္ပစ္လိုက္တယ္။
(ဂ) ခ်န္ဒူးဝမ္
ခ်န္ဒူးဝမ္လက္ထက္မွာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ရုတ္သိမ္းေပးဖို႔ေတာင္းဆိုလႈပ္ရွားႀကတဲ့ ေတာင္ကိုရီးယားၿပည္သူေတြရဲ႕လႈပ္ရွားမႈေတြမရပ္တန္႔ေသးပါ။
ဆိုးလ္ဘူတာရံုမွာ လူတသိန္းေက်ာ္စုေဝးႀကၿပီး စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိုဆန္႔က်င္ခဲ့ႀကတယ္။ ခ်န္ဒူးဝမ္ ကလည္း ေက်ာင္းသားညီလာခံေတြကို ဝင္ေရာက္စီးနင္းၿပီး ေက်ာင္းသားသမဂၢေခါင္းေဆာင္ (၅၅) ေယာက္အပါအဝင္ ဒီမိုကေရစီေရးလႈပ္ရွားမႈေခါင္းေဆာင္ (၂၆) ေယာက္ကို
ဖမ္းဆီးခဲ့တယ္။ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကို ခ်ဲ႕ထြင္ခဲ့တယ္။ ကင္ေဒးဂ်ံဳလည္း အဖမ္းခံခဲ့ရတယ္။
၁၉၈၀ ေမလ (၁၈) ရက္ေန႔မွာ ၿဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဂြမ္ဂ်ဴးလူသတ္ပြဲကို ခ်န္ဒူးဝမ္ရဲ႕အစိုးရက ေထာင္ခ်ီၿပီးပစ္ခပ္သတ္ၿဖတ္ခဲ့တယ္။
( ဒီလို အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္လူသတ္မႈေႀကာင့္ ခ်န္ဒူးဝမ္နဲ႔ႏိုေတးဝူး ကို ေနာက္ပိုင္းမွာ ဖမ္းဆီးအေရးယူခဲ့တယ္)။
၁၉၈၇ မွာ လူတသန္းေက်ာ္ပါဝင္တဲ့ ၿငိ္မ္းခ်မ္းေရးလႈပ္ရွားမႈေတြ ဆိုးလ္ၿမိဳ႕မွာ ေပၚေပါက္လာခဲ့တယ္။ ကင္ေဒဂ်ံဳ ကို လႊတ္ေပးရေတာ့တယ္။
ဂြမ္ဂ်ဴးလူသတ္ပြဲၿဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္ ကိုရီးယားေက်ာင္းသားေတြဟာ အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈဗဟို ကို အႀကိမ္ႀကိမ္မီးတင္ရိႈ႕ခဲ့ႀကတယ္။ ကိုရီးယားစစ္အာဏာရွင္ေတြကို အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုက ေထာက္ခံေပးေနတယ္ လို႔ ယံုႀကည္တာေႀကာင့္ ေထာက္ပံ့တဲ့သူေတြကိုပါ တိုက္ခိုက္ႀကၿခင္းၿဖစ္တယ္။အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု ဟာ သူ႔ရဲ႕ႏိုင္ငံၿခားေရးရာမူဝါဒေတြကို ၿပန္စဥ္းစားလာရေတာ့တယ္။
ဦးခင္ေမာင္ေဆြ နဲ႔ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း ခင္ဗ်ား
ေတာင္ကိုရီးယားၿပည္သူေတြ စစ္အာဏာရွင္ကိုဘယ္လိုဆက္တိုက္ခဲ့ႀကသလဲ၊ ႏိုေတးဝူး နဲ႔ ခ်န္ဒူးဝမ္ ဘယ္လိုအဆံုးသတ္ခဲ့သလဲ သိခ်င္ရင္
Asian Study က ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံအေႀကာင္းေလ့လာထားတဲ့ ၿပ႒ာန္းစာအုပ္ေတြသာ ဆက္ဖတ္ပါေတာ့။
အေသးစိတ္ေတြကို ေရးမၿပေတာ့ပါဘူး။ ကိုရီးယား လို ေၿပာင္းလဲရေအာင္၊ ေတာင္ကိုရီးယားသားေတြလို
က်ေနာ္တို႔တိုင္းရင္းသားေတြ ညီညြတ္မႈရိွႀကပါရဲ႕လား။ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္းရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲဝင္ေရးမူဝါဒဟာ ENC ရဲ႕တရားဝင္မူဝါဒၿဖစ္ပါသလား။
ဒါဆို--ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအရံုးနဲ႔ က်န္တဲ့အင္အားစုေတြက ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲကိုထားတဲ့သေဘာထားနဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ၿဖစ္ေနပါတယ္။
ENC က ခ်င္းအမ်ိဳးသားေလးရဲ႕သေဘာထား ဟာ ဦးေအးသာေအာင္ရဲ႕စီအာပီပီနဲ႔ေၿဖာင့္ေၿဖာင့္ႀကီးဆန္႔က်င္ေနသလို၊
ဝ တိုင္းရင္းသားေတြအတြက္ ေဒါသၿဖစ္စရာၿဖစ္ေနပါတယ္။ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း က ENC ကို ကိုယ္စားၿပဳႏိုင္သလား၊
ENC က တိုင္းရင္းသားေတြကို တကယ္ကိုယ္စားၿပဳႏိုင္သလား ဆိုတာ အရွင္းဆံုးအေၿဖတခုကိုၿပေနသလိုမ်ိဳးပါပဲ။
ဦးကံေအးရဲ႕ေမးခြန္းကုိ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း က ေၿဖတဲ့အခါ
“မတရားတဲ့အေၿခခံဥပေဒ ေတြကို ေရးဆြဲတဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုသာ အၿပစ္တင္ပါတဲ့။ က်ေနာ္တို႔တိုင္းရင္းသားေတြကို အၿပစ္လာမတင္ပါနဲ႔” လို႔ ဆိုၿပန္တယ္။ အေၿခခံဥပေဒကိုေရးဆြဲတဲ့သူသာ မဟုတ္ သြယ္ဝိုက္ေထာက္ခံမိရင္၊ တရားဝင္လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးမိရင္ လည္း သမိုင္းတရားခံၿဖစ္တတ္တယ္ ဆိုတာေလာက္ေတာ့ႏိုင္ငံေရးလုပ္တဲ့ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္း တေယာက္ သေဘာေပါက္သင့္ပါတယ္။
ဒါ့ေႀကာင့္လည္း ၂၀၀၈ အေၿခခံဥပေဒကို ဆန္႔က်င္ၿခင္းဟာ သမိုင္းတရားခံမၿဖစ္ေအာင္ လုပ္ေနႀကၿခင္းၿဖစ္တယ္ ဆိုတဲ့
အခ်က္တခ်က္ ပါဝင္ေနတယ္ လို႔ ယံုႀကည္ပါတယ္။
“လမ္းမေပၚထြက္ဆႏၵၿပတာဟာ အဆင့္နိမ့္တဲ့ႏိုင္ငံေရးၿဖစ္တယ္”လို႔ ဦးခင္ေမာင္ေဆြက အင္တာဗ်ဳးခဲ့ပါတယ္။ လမ္းမေပၚထြက္ဆႏၵၿပတဲ့ေတာင္ကိုရီးယားေက်ာင္းသားေတြက အဆင့္နိမ့္ခဲ့တယ္ ဆိုရင္ ဘာလို႔ ကိုရီးယားပံုစံလိုေၿပာင္းလဲရမယ္လို႔ ဆိုခဲ့ပါသလဲ။
ဘာၿဖစ္လို႔ ခ်ီလီႏိုင္ငံလို ေၿပာင္းလဲခ်င္ရပါသလဲ။
အဆင့္ၿမင့္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ၿပည္ပက ရတဲ့ ေဒၚလာ (၂) သိန္း ကို ယူ၊ ပါတီေထာင္၊ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္က ႀသဇာအနည္းငယ္ရိွတဲ့
သူေတြကို က်ေနာ္တို႔ပါတီမွာ လုပ္ရင္ လစဥ္ (၅) သိန္းေလာက္ေထာက္ပံ့ေပးႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့မက္လံုးေပးတာကိုေခၚပါသလား။ (ဟုတ္မဟုတ္ေတာ့ ကာယကံရွင္နဲ႔ဘုရားသခင္သာသိပါလမ့္မယ္)။
ကိုယ့္စကားကို ေမ့ခ်င္ေယာင္ေဆာင္တဲ့လူေတြလုပ္တဲ့ႏိုင္ငံေရးကို အဆင့္ၿမင့္ႏိုင္ငံေရးလို႔ ေခၚပါသလား။
ဒီမိုကေရစီ ဆိုတာ ဂတိမတည္သူေတြနဲ႔လူလိမ္ေတြအတြက္လည္း ေၿပာပိုင္ခြင့္ေပးထားတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္တခု ၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ဒီမိုကေရစီ က်င့္စဥ္ကို လိုက္နာဖို႔ ဆိုတာ လူလိမ္ေတြအတြက္ မၿဖစ္ႏိုင္တဲ့ဘာသာရပ္တခုပါ။
လူလိမ္ေတြေခါင္းေဆာင္တဲ့ပါတီေတြဟာ ၿပည္သူလူထုကို ဘယ္ေလာက္ထိ သတၱိရိွရိွ ဦးေဆာင္ႏိုင္မလဲ ဆိုတာ ကိုေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္
မထားေသာ္လည္း က်ေနာ္တို႔ဆက္လက္ႀကည့္ရႈႀကရအံုးမွာပါ။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္ရင္ အက်ိဳးရိွတာဘာလုပ္မွာလဲ
ဒီေမးခြန္းကို တခ်ိဳ႕က အားမလုိအားမရေမးသလို၊ တခ်ိဳ႕က စပ္စုခ်င္လို႔ေမးႀကတယ္။ တခ်ိဳ႕က ကိုယ့္ရဲ႕စကားမတည္ႀကည္မႈကို ဖံုးကြယ္ခ်င္လို႔ သူမ်ားကိုအၿပစ္ေၿပာဖို႔ ၿပင္ဆင္ႀကတယ္။ အက်ိဳးမရိွတဲ့အလုပ္ ( ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲ) ကိုလုပ္ေနတဲ့သူေတြနဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ကို လုပ္ႀကပါလိမ့္မယ္ လို႔ ပဲ ယံုႀကည္ပါတယ္။ သပိတ္ေမွာက္မဲ့သူေတြဘက္ က အေသးစိတ္ေၿဖေနရေအာင္ စစ္ေႀကာေရးစခန္းမွာ ႏွိပ္စက္ခံေနရတဲ့လူေတြမဟုတ္သလို၊ အားအားရိွ ႏိုင္ငံေရး ေဝဖန္ေရးဆရာလိုလို၊ သံုးသပ္သူေတြလိုလို သရုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ ဇာတ္ရူးေတြအတြက္ ကုန္ႀကမ္းေပးဖို႔ မလိုအပ္ဘူးလို႔ပဲ
ထင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးလုပ္တယ္ဆိုတာ ၿပည္သူ႔ေရခ်ိန္မွာ ႀကည့္ၿပီး အရွိန္ယူေၿပးခုန္ရတဲ့ ၿပိဳင္ပြဲတခုပါ။
ရဲရဲေတာက္လႈံ႕ေဆာ္ေနသူေတြေႀကာင့္လည္း လူထုလႈပ္ရွားမႈမၿဖစ္ႏိုင္သလို၊ မထင္မွတ္တ့ဲ ၿပႆနာေလးေတြကစၿပီး မီးထေလာင္တတ္ပါတယ္။
စံနစ္တက် ၿပင္ဆင္ထားႏိုင္တဲ့သူေတြသာ အခြင့္အေရးေပၚလာတိုင္း အက်ိဳးရိွရိွ အသံုးခ်ႏိုင္မွာပါ။
ေအာင္မိုးဝင္း
ကိုရီးယားႏိုင္ငံရဲ႕ဒီမိုကေရစီလမ္းေႀကာင္းဆီ သို႔ အေႀကာင္းစာအုပ္ဖတ္ခ်င္ရင္
Christian W. Haerpfer, Patrick Bernhagen, Ronald F. Inglehart, and Christian Welzel တို႔ေရးတဲ့ Democratization မွာ အခ်က္အလက္ေတြရႏိုင္ပါတယ္။
ခ်ီလီႏိုင္ငံလႈပ္ရွားမႈအတြက္ အေကာင္းဆံုးစာအုပ္ကေတာ့ Kurt Schock ရဲ႕ People Power Movement in Nondemocracy စာအုပ္နဲ႔ Peter Ackerman နဲ႔ Jack Duvall တို႔ေရးသားတ့ဲ A Force More Powerful တို႔မွာအေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေတြေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။
က်န္တဲ့သူေတြဆီကလည္း ေလ့လာသင္ႀကား ဖတ္ရႈခ်င္ပါေသးတယ္။ မွ်ေဝႀကပါအံုး။

ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ သေဘာတူညီခ်က္ အေမရိကန္ခ်ီးက်ဴး

ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ သေဘာတူညီခ်က္ အေမရိကန္ခ်ီးက်ဴး

By Gollusts' Report in Burmese

အာဆီယံအဖြဲ႔နဲ႔ တရုတ္ႏိုင္ငံတို႔အၾကား သေဘာတူညီခ်က္မူၾကမ္း ရရွိခဲ့တဲ့အတြက္ ႀကိဳဆိုေၾကာင္း အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး မစၥ္ကလင္တန္က ေျပာဆိုလိုက္ပါတယ္။ ဒါဟာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ တင္းမာမႈကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ေၾကာင္းလည္း ေျပာဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ျမန္မာအစိုးရသစ္အေနနဲ႔ အေမရိကန္ႏုိင္ငံနဲ႔ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကို ခ်ျပေျပာဆုိခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို ဗြီအိုေအ သတင္းေထာက္ David Gollusts က ဘာလီကၽြန္းကေန သတင္းေပးပို႔ထားတာကို ဦးစံမိုးေ၀က တင္ျပထားပါတယ္။
ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္တြင္းက နယ္နိမိတ္အျငင္းပြားေနမႈကို ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အေျဖရွာႏိုင္ေရးအတြက္ လိုလားခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေရးဆြဲထားတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္မူၾကမ္းမွာ သံုးစြဲထားတဲ့ စကားလံုးေတြကေတာ့ ၀ိုးတိုး၀ါးတား ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီသေဘာတူညီမႈက အေမရိကန္နဲ႔ ကာကြယ္ေရးမဟာမိတ္ျဖစ္တဲ့ ဖိလစ္ပိုင္ႏုိင္ငံ အပါအ၀င္ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ တရုတ္တို႔အၾကား တင္းမာေနမႈကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္တ ဲ့အတြက္ စိတ္သက္သာရျဖစ္မိတဲ့ အေၾကာင္း အေမရိကန္တာ၀န္ရွိသူေတြက ေျပာဆိုပါတယ္။ အာဆီယံ ၀န္ႀကီးမ်ားအဆင့္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပြဲမွာ ေရာက္ရွိေနတဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ကလင္တန္က သီးျခားေတြ႔ဆံုမႈအေနနဲ႔ ပထမဆံုး တရုတ္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးနဲ႔ ေတြ႔ဆံုခဲ့ပါတယ္။ ရရွိထားတဲ့ သေဘာတူညီမႈအတြက္ ႀကိဳဆုိလိုက္သလို ေျမာက္ကိုရီးယား ႏ်ဴကလီးယားကိစၥကုိလည္း အာရံုစိုက္ ေဆြးေႏြးမယ္လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။
“ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္တြင္း လိုက္နာရမယ့္စည္းမ်ဥ္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေၾကညာခ်က္အတြက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမယ့္ လမ္းညႊန္ခ်က္ေတြကို ထည့္သြင္းရာမွာ တရုတ္နဲ႔အာဆီယံတို႔ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ျဖစ္ၾကတဲ့အတြက္ က်မ ခ်ီးက်ဴးပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကိုရီးယားကၽြန္းဆြယ္ တည္ၿငိမ္ေရးနဲ႔ ၿငိမ္ခ်မ္းေရးအတြက္ တရုတ္နဲ႔အေမရိကန္ၾကား ထားရွိတဲ့ တူညီတဲ့သေဘာထားေတြကိုလည္း က်မတို႔ ေဆြးေႏြးသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။”
ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္တြင္းက အေရးပါတဲ့ ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္းလမ္းနဲ႔ စြမ္းအင္အရင္းအျမစ္ ကိစၥေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တရုတ္ႏိုင္ငံဟာ ထုိင္၀မ္အပါအ၀င္ အာဆီယံႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ဖိလစ္ပုိင္၊ မေလးရွား၊ ဘရူႏိုင္း၊ ဗီယက္နန္စတဲ့ ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ အျငင္းပြားေနမႈ တိုးပြားေနခဲ့တာပါ။ ၀န္ႀကီး မစၥ္ကလင္တန္နဲ႔ ေတြ႔ဆံု ေဆြးေႏြးစဥ္မွာ တရုတ္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး မစၥတာ ယင္း က ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းျဖစ္ေရးကို ျမင္ေတြ႔လိုတဲ့ အေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။
“လမ္းညႊန္ခ်က္ေတြ အဆံုးသတ္ေရးဟာ အင္မတန္ ထူးျခားအေရးပါတဲ့အရာ ျဖစ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ ယံုၾကည္ပါတယ္။ ေဒသတြင္း အိမ္နီးခ်င္းေကာင္းေတြအၾကား ေရရွည္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္ေရးကို ထိန္းသိမ္းသြားဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လိုလားခ်က္အသီးသီးနဲ႔ အျငင္းပြားေနမႈကို ေျပလည္မႈရေအာင္ နည္းမွန္လမ္းမွန္နဲ႔ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။”
အေမရိကန္ အေရွ႕အာရွနဲ႔ပစိဖိတ္ေရးရာ လက္ေထာက္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ကာ့ဒ္ကမ့္ဘဲလ္ ကလည္း လမ္းညႊန္ခ်က္ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႀကိဳဆိုေၾကာင္း ကနဦး ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ေဒသတြင္း တိုးတက္တဲ့ ႏုိင္ငံေရးအေျခအေန ျဖစ္တယ္လို႔လည္း သူက ေျပာပါတယ္။
“ဒါဟာ အေရးပါတဲ့ ပထမေျခလွမ္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုက်ေနာ္တုိ႔ ႀကိဳဆိုပါတယ္။ တင္းမာမႈေတြ ေလ်ာ့က် သြားလိမ့္မယ္လို႔လည္း ထင္ပါတယ္။ တိုးတက္မႈပါ။ ဒါေပမဲ့ ဒါဟာ ပထမေျခလွမ္းပဲ ရွိပါေသးတယ္။ တရုတ္နဲ႔ အာဆီယံအၾကား ဆက္ၿပီးေတာ့ အတူတကြ လုပ္ေဆာင္တာေတြကို ျမင္ရဖို႔လိုပါတယ္။”
သတင္းေထာက္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုစဥ္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ ထိပ္တန္းတာ၀န္ရွိသူက အာဆီယံ ေဆြးေႏြးပြဲအတြင္း ေျမာက္နဲ႔ေတာင္ ကိုရီးယား ကိုယ္စားလွယ္ေတြ အေနနဲ႔ သံခင္းတမန္ခင္း ဆက္ဆံမႈေတြ ရွိခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းအေပၚ ႀကိဳဆိုေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။ အေမရိကန္နဲ႔ ေျမာက္ကိုရီးယား တို႔ ေဆြးေႏြးပြဲျပဳလုပ္ႏိုင္ေခ် ရွိတဲ့အေၾကာင္း ဂ်ပန္သတင္းဌာနရဲ႕ သတင္းကိုေတာ့ အေမရိကန္ ထိပ္တန္းတာ၀န္ရွိသူက ခိုင္ခိုင္မာမာ ျငင္းဆိုပါတယ္။ ေျမာက္နဲ႔ေတာင္ ကိုရီးယား ျပႆနာအေပၚ တိုးတက္မႈ တစံုတရာ မေတြ႔ရေသးသေရြ႕ အဲဒီလို ေတြ႔ဆံုမႈမ်ိဳးဟာ ေတြေတာင္မေတြးႏိုင္ေသးဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။
လက္ေထာက္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ကာ့ဒ္ကမ့္ဘဲလ္ဟာ အခု သီတင္းပတ္အေစာပိုင္းက ဘာလီမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ဦး၀ဏၰေမာင္လြင္နဲ႔ ေတြ႔ဆံုခဲ့ၿပီးေတာ့ ျမန္မာအရပ္သား အစိုးရနဲ႔ ၀ါရွင္တန္အၾကား ဆက္ဆံေရး တိုးတက္ေစဖုိ႔အတြက္ လမ္းညႊန္မႈေတြ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ခ်ျပခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ သမၼတ အိုဘားမား အစိုးရအေနနဲ႔ အရင္စစ္အစိုးရတို႔အၾကား ဘာမွအေျဖမရွာႏုိင္ခဲ့တဲ့ကိစၥဟာ လံုး၀ စိတ္ပ်က္စရာ ေကာင္းပါတယ္။ အခု အာဏာပိုင္အသစ္ေတြအေနနဲ႔ အထီးက်န္ဆန္ေနတဲ့ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးကို အဆံုးသတ္ႏိုင္ဖို႔ အရင္အစိုးရနဲ႔မတူတဲ့ ျပတ္ျပတ္သားသား ေဆာင္ရြက္မႈေတြ လုပ္ဖိုလိုတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
စေနေန႔ အာဆီယံအစည္းအေ၀းမွာ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး မစၥ္ ကလင္တန္က ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ရာမွာ ႏွစ္ႏုိင္ငံ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္ေစဖို႔အတြက္ အခ်က္အလက္ေတြကို ခ်ျပခဲ့တယ္လို႔ မစၥတာ ကမ့္ဘဲလ္က ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေပးဖို႔၊ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ ေတြ႔ဆံုစကားေျပာဆို ေဆြးေႏြးဖို႔၊ တိုင္းရင္းသားေတြအေပၚ စစ္ေရးအရ တိုက္ခိုက္ေနမႈေတြကို ရပ္တန္႔ဖို႔၊ ကုလသမဂၢ ဆံုးျဖတ္ထားတဲ့အတိုင္း ေျမာက္ကိုရီးယားနဲ႔ ကုန္သြယ္ေနမႈ မလုပ္ဖို႔ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ လက္ေထာက္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး မစၥတာ ကမ့္ဘဲလ္ က ျမန္မာေခါင္းေဆာင္သစ္ေတြဆီက ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိတဲ့ အလင္းေရာင္ အစအနေလးေတြကို အေစာပိုင္းမွာ ျပသခဲ့ေပမဲ့ ဘာအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ျဖစ္လာတာကိုမွ အေမရိကန္ဘက္က မေတြ႔ရဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္ေစဖို႔အတြက္ လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ အေျခအေန ကုန္သြားတာပဲ ရွိခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။