ကြဲျပားျခားနားေသာ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား - အပိုင္း (၂)
ဘာသာျပန္သူ - ကိုေက်ာ္ထင္ ( အပိုင္း (၁) ကို ဒီေနရာ တြင္ႏွိပ္၍ ျပန္လည္ေလ့လာဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္...)
က်ဴးဘားႏွင့္ ႏုိင္ကြာရာဂြာတို႔မွ ေတာ္လွန္ေရး အစိုးရမ်ားသည္ ထိုအမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႔မ်ားေနရာတြင္ စစ္သားစစ္စစ္ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားျဖင့္ အစားထိုးခဲ့ၾကသည္။ အေမရိကန္ တပ္မေတာ္ၿပီးေနာက္ ဒိုမီနီကန္ ျပည္သူ႔အစိုးရသည္ အသစ္ျဖစ္ေသာ စစ္သားစစ္စစ္ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုေသာ္လည္း အမွန္စင္စစ္မွာ ဆိုဗီယက္ပုံစံ တပ္မေတာ္မ်ားပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ၁၉၉၀ တြင္ ဆန္ဒီနစ္တာစ္ (Sandinistas) တို႔၏ ေရြးေကာက္ပြဲ ရႉံးနိမ့္မႈၿပီးေနာက္ ႏိုင္ကြာရာဂြာ တပ္မေတာ္သည္ နက္ရိႉင္းေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေတြ႔ႀကံဳ ျဖတ္သန္းခဲ့ၿပီး ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ေနာက္ဆုံးေလာက္အထိ မည္သည့္ႏုိင္ငံေရးမွ အေရာစြက္မခံေသာ စစ္သားစစ္စစ္ လက္နက္ကိုင္အင္အားစုမ်ား (nonpartisan military force) ျဖစ္လာျခင္းသို႔ ေရာက္ရွိေစရန္ အေတာ္အတန္ႀကီးမားေသာ တိုးတက္မႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ေပသည္။
၁၉၇၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားႏွင့္ ၁၉၈၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ပနားမားႏုိင္ငံတြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ားျဖစ္ေသာ အိုမာတိုရီဂ်ဳိးစ္( Omar Torrijos ) ႏွင့္ မာႏူရယ္အန္တိုနီယိုေနာ္ရီေရးဂါး (Mauel Antonio Noriega) တို႔သည္ ျပည္သူ႔ကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႔မ်ားအား ေတာင္အေမရိက မ်ဥ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ရွိ ေသးငယ္ေသာ ပညာရွင္ပီသသည့္ (တနည္းအားျဖင့္ ေၾကးစားတပ္) တစ္ခုအျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ေပသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ က်ဴးေက်ာ္မႈ၏ ႏုိးထမႈတြင္ ၄င္းတပ္ဖြဲ႔ကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္တြင္ ေဟတီသည္ ပနားမားႏုိင္ငံတြင္ ခံစားခဲ့ရေသာ အလားတူ ကံၾကမၼာမ်ဳိးကို ခံစားခဲ့ရသည္။ ၄င္းမွာ ထုိအခ်ိန္က ေဟတီ စစ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားႏွင့္ ျဖဳတ္ခ်ခံထားရေသာ သမၼတ ဂ်ီးဘာထရဲဒ္အရစ္စတစ္ (Jean Bertrand Aristide ) အၾကားတြင္ အေမရိကန္၏ ၾကားပြဲစားလုပ္ကာ ညိွႏိႈင္းသေဘာတူညီခ်က္ ရလာဒ္၏ အက်ဳိးဆက္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။
၁၉၉၄ ေအာက္တိုဘာလတြင္ သမၼတရုံးလုပ္ငန္းမ်ား ျပန္လည္စတင္လည္ပတ္ၿပီး ကာလတိုအတြင္းမွာပင္ သမၼတ အရစ္စတစ္သည္ တပ္ဖြဲ႔ေပါင္း ၇၀၀၀ ေက်ာ္ အင္အားရွိေသာ ေဟတီစစ္တပ္အား အဖြဲ႔၀င္ ၂ ဒါဇင္ထက္ ပိုနည္းေသာ ေတးဂီတ အဖြဲ႔တစ္ခုအျဖစ္သို႔ ေလွ်ာ့ခ်ပစ္ခဲ့သည္။ သူသည္ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ေရြးေကာက္ခံရေသာ လႊတ္ေတာ္အသစ္သို႔ ထုိတည္ေဆာက္ထားမႈအား ဖ်က္သိမ္းေပးရန္ ေမတၱာရပ္ခံ အဆိုျပဳ တင္ျပခ်က္တစ္ခုကို အေလးအနက္ျပဳ တင္ျပခဲ့ေပသည္။ ေဟတီႏွင့္ ပနားမားတုိ႔သည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ၄င္း၏တပ္မေတာ္ကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့ေသာ ေကာ္စတာရီကာကဲ့သုိ႔ပင္ အခက္အလက္စုံေသာ တပ္မေတာ္ (full-fledged military force) တစ္ခုမရွိေသာ လက္တင္အေမရိကမွ ႏုိင္ငံမ်ားအျဖစ္သို႔ အတူလက္တြဲ ေရာက္ရွိလာၾကေပသည္။
၁၉၈၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္း အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏုိင္ငံသည္ မ်ားစြာေသာ ၄င္း၏ အိမ္နီးခ်င္း ႏုိင္ငံမ်ားကဲ့သို႔ ၄င္း၏အမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရးတပ္ဖြဲ႕ (National Guard ) ကို စစ္သားစစ္စစ္ တပ္မေတာ္ ေၾကးစားတပ္မေတာ္ျဖင့္ အစားထုိးခဲ့ေပသည္။ တပ္မေတာ္သည္ ၄င္း၏ အစိတ္အပိုင္း တရပ္အေနျဖင့္ စစ္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ စြမ္းရည္တြင္ ႀကီးႀကီးမားမား ေအာင္ျမင္မႈရွိခဲ့ေသာ္လည္း ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနေသာ ဖာရာဘူဒိုမာတီ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတပ္ဦး (Farabundo Marti National Liberation Front) လက္၀ဲေျပာက္က်ား သူပုန္မ်ားအား ၾကားေနျဖစ္သြားေအာင္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္မူ ေနာက္ဆုံးတြင္ ရံႉးနိမ့္ခဲ့ေပသည္။
အက်ဳိးဆက္အေနျဖင့္ တပ္မေတာ္သည္ အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ အဆင့္သစ္တစ္ခုကို အစျပဳေပးခဲ့သည့္ အစိုးရႏွင့္ ေျပာက္က်ားသူပုန္တို႔အၾကား အေမရိကန္ ၾကားပြဲစားလုပ္ေပးေသာ သံခင္းတမန္ခင္းဆိုင္ရာ ႏုိင္ငံေရး ေျပလည္ထူေထာင္မႈ တစ္ခုကို အတင္းအၾကပ္အားျဖင့္ လက္ခံခဲ့ရေပသည္။ တခ်ိန္တခါတုန္းက အယ္လ္ဆာေဗဒိုႏုိင္ငံ၏ လႊမ္းမိုးမႈျပဳေသာ ႏုိင္ငံေရး အင္အားစု ျဖစ္ခဲ့သည့္ တပ္မေတာ္သည္ ၁၉၉၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားတြင္ ၄င္း၏ ဘတ္ဂ်က္ႏွင့္ လုပ္ငန္းမစ္ရွင္ ႏွစ္ခုစလုံးတို႔တြင္ က်ဥ္းေျမာင္း ေသးငယ္လာသည္အထိ ၾသဇာအာဏာ က်ဆင္းလာခဲ့ေပသည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ပုံသ႑န္မ်ဳိးျဖင့္ ႀကီးႀကီးမားမား တူစြာ ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္ထားေသာ ဗဟုိအေမရိကေဒသမွ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ေတာင္အေမရိကေဒသမွ စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ၄င္း၏ မူလအစကို အဓိကအားျဖင့္ ဥေရာပ အထူးသျဖင့္ ဂ်ာမနီ၏ ပုံစံျဖင့္ ေျခရာခံ ထူေထာင္ခဲ့ေပသည္။ ထို စစ္တပ္ဖြဲ႕မ်ား၏ အျပဳအမူမ်ားသည္ ၄င္းစစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ားအား အမ်ဳိးသားႏွင့္ႏုိင္ငံ ႏွစ္မ်ဳိးစလုံးကို ထူေထာင္သူမ်ားအျဖစ္ အခြင့္ထူးခံ အဆင့္အတန္းကို ေပးရန္ သေဘာတူခဲ့ေသာ ၁၉ရာစု အေစာပိုင္း ေတာင္အေမရိက လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲမ်ားတြင္ စတင္ အျမစ္တြယ္ခဲ့ေပသည္။ အမ်ားစုသည္ ၁၉ ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းတိုင္ေအာင္ ပညာရွင္စစ္တပ္ဖြဲ႔မ်ား (ေၾကးစားတပ္မေတာ္မ်ား) ျဖစ္မလာခဲ့ၾကေပ။ ဗင္နီိဇြဲလား ကိစၥတြင္ ပုံမွန္အားျဖင့္ ျပင္သစ္ (သို႔မဟုတ္) ဂ်ာမနီကဲ့သို႔ေသာ ႏုိင္ငံျခားဆရာမ်ား၏ ဦးေဆာင္မႈေအာက္တြင္ရွိသည့္ ၁၉၃၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားသို႔ တုိင္ေအာင္ထိ ျဖစ္မလာခဲ့ေပ။ ဘရာဇီးကိစၥတြင္လည္း ထိုသို႔ပင္ ျဖစ္ေပသည္။
အနည္းဆုံးအားျဖင့္ ၁၉၆၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားတိုင္ေအာင္ ေတာင္အေမရိက လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔အားလုံးနီးပါး လိုလိုပင္ ၄င္းတုိ႔ကိုယ္ကို၄င္းတို႔ အရပ္သားအုပ္စုကြဲမ်ား တက်က္က်က္ စကားမ်ားျခင္းအားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒပါ လူထု စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း လိုက္နာမႈမ်ားကိုပင္ ထိခုိက္ေစႏုိင္ေသာ အပ်က္အစီး ျဖစ္ေစမႈမ်ားကို ကာကြယ္ရန္အတြက္ စစ္တပ္အေနျဖင့္ အလယ္အလတ္ရွိေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရွိသူမ်ား (moderating power) အျဖစ္ ရႈျမင္ၾကေပသည္။ မ်ားစြာေသာ စစ္ဘက္အရာရွိမ်ားက ယင္းကာလ (သို႔မဟုတ္) ယင္းအရာမ်ားၿပီးေနာက္ ဒီမိုကရက္တစ္ ပုံမွန္ထုံးစံစနစ္မ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္မည့္ ယာယီၾကားကာလ လုပ္ငန္းမစ္ရွင္ (သို႔မဟုတ္) ညိွႏိႈင္းမႈျပဳလုပ္ရန္ အခ်ိန္ဆြဲထားေပးေသာကာလ (cooling-off period) မ်ားတြင္ အခါအားေလ်ာ္စြာအားျဖင့္ အာဏာ သိမ္းပိုက္ထားမႈမ်ားသည္ မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပ ေျပာဆိုတတ္ၾကေပသည္။
ခ်ီလီႏွင့္ဥရုေဂြးႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ ေတာင္အေမရိက၏ စစ္ဘက္ အာဏာသိမ္းမႈတြင္ အေလ့အထရွိျခင္းမွ ႀကီးႀကီးမားမားပင္ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ေပသည္။ ၄င္းတို႔ႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ အဆင့္ျမင့္ျမင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေသာ ႏုိင္ငံ၏အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ရွိသည္ဟူ၍၄င္း၊ ေဒသတြင္း တည္ၿငိမ္ေသာ ပါတီစနစ္မ်ားရွိသည္ ဟူ၍၄င္း ႂကြား၀ါၾကေပသည္။ ဥရုေဂြးသည္ စစ္ဘက္အာဏာသိမ္းမႈကို ႏွစ္ႀကိမ္သာ ေတြ႕ႀကံဳခဲ့ဖူးေပသည္။ အတိုခ်ဳပ္အားျဖင့္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ ၁၉၃၀ ခုလြန္ႏွစ္မ်ားက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့မႈတစ္ခုႏွင့္ နည္းနည္း အခ်ိန္ပိုၾကာၾကာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ ၁၉၇၀ ခုလြန္နွစ္မ်ား အစပိုင္းႏွင့္ အလယ္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ တစ္ခုတို႔ ျဖစ္ေပသည္။ ဒုတိယျဖစ္ပ်က္ခဲ့မႈတြင္ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားသည္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမွာက္ခံထားရေသာ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ခဲ့ေပသည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ စြမ္းအားရွိေသာ လက္၀ဲယိမ္း လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ား၏ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒပါ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားကို ၿဖိဳဖ်က္ကာ ဆိုဗီယက္ ညြန္႔ေပါင္းဆိုရွယ္လစ္ အစိုးရမ်ား ထူေထာင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားဟု လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားက သိျမင္သေဘာေပါက္ နားလည္ထားသည္မ်ားကို ႀကိဳတင္ဟန္႔တား ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္ေပသည္။ ဆန္႔က်င္ဘက္အားျဖင့္ တျခားေသာ ေတာင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားသည္မူကား အရပ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ စစ္ဘက္အုပ္ခ်ဳပ္မႈတို႔အၾကား မၾကာခဏပင္ တလွည့္စီ ဘယ္ညာယိမ္းထိုး ျဖစ္ပြားေနခဲ့မႈကို ခ်ိန္သီးလႈပ္ရွားမႈအျဖစ္ ရႈျမင္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေပသည္။
No comments:
Post a Comment